à l'oeuvre on connaît l'artisan

aan het werk kent men de werkman
('aan het werk kent men de ambachtsman')

Vakmanschap is meesterschap. Aan de producten die een ambachtsman maakt zie je diens vaardigheid en bekwaamheid. De uitdrukking lijkt afkomstig te zijn uit een van de fabels van La Fontaine, te weten Les abeilles et le frelon ('de bijen en de horzel'), waarbij bijen en een horzel strijden om het beschermen van een hoeveelheid honing. Een wesp moet het oordeel uitspreken. De bijen zetten iedereen aan het werk en inderdaad... de bezige bijen wonnen.

volgende keer:
staat de wieg te dicht bij de muur...

dessins humoristiques : ne pas avoir la lumière à tous les étages

niet op alle verdiepingen licht hebben

'Ik beweer niet dat sommigen geen licht hebben op alle verdiepingen... ik verdenk hun hersenen er alleen van gelijkvloers te wonen. Nuance!'

Maar ne pas avoir la lumière à tous les étages betekent figuurlijk dat je ze niet allemaal op een rijtje hebt en de plain-pied betekent ook 'op voet van gelijkheid, op hetzelfde niveau' en entrer de plain-pied  'ergens gemakkelijk binnenkomen'

Deze uitdrukking hebben we al eens eerder besproken in dit blog.

panneaux insolites : mon français quand je parle

mijn Frans als ik spreek

Dat is tenminste nog iets, ben ik geneigd te zeggen. Het lijkt er immers op dat bij veel mensen het verschil tussen geschreven en gesproken taal begint te vervagen of misschien van plaats te verwisselen...

volgende keer:
checken we het licht op alle verdiepingen...

disparaître / retirer de la circulation

uit de roulatie zijn / uit de markt halen

Het lijkt zo'n Frans woord, roulatie, maar voor zover ik weet bestaat het woord roulation in het Frans niet. Daarvoor gebruiken ze het woord circulation dat 'omloop' betekent. Wij kunnen dat ook gebruiken in 'iets in omloop brengen'. Het woord circulation heeft daarnaast nog twee concrete betekenissen, waarin het oorspronkelijke begrip 'omloop' duidelijk herkenbaar blijft: het verkeer (zoals op het bord hiernaast) en 'bloedsomloop'. 

volgende keer:
hebben we het over Franse spreektaal...

remplir son contrat

aan de verwachtingen voldoen / zijn verplichtingen nakomen
('zijn contract vullen')

Als je een contract sluit, moet je uiteraard de daarin overeengekomen afspraken nakomen, anders ben je een onbetrouwbare partner. Waar wij werkwoorden als 'voldoen aan' en 'nakomen' gebruiken, gebruiken de Fransen het werkwoord '(ver)vullen'. En er hoeft uiteraard geen sprake te zijn van een daadwerkelijk getekend contract, het gaat gewoon om je betrouwbaarheid, het vertrouwen dat we kunnen hebben dat jij jouw deel van de afspraken nakomt.

volgende keer:
nemen we niet meer deel aan het verkeer...

une bombe à retardement

een tikkende tijdbom
('een bom met vertraging')

Letterlijk is een bombe à retardement een bom met een vertragingsmechanisme. Hij ontploft immers niet meteen maar gaat pas af op het moment dat een vooraf ingestelde tijd afloopt. Mocht je een tijdbom tegenkomen, dan heb je dus een beperkte tijd om je uit de voeten te maken of hem onklaar te maken, want hij kan afgaan voor je het weet. Figuurlijk kan dit uiteraard gelden voor allerlei vormen van sluimerende onrust in een persoon of situatie die ieder moment 'tot een explosie' kunnen komen.

volgende keer:
sluiten we een contract af...

mener les poules pisser

water naar de zee dragen / iets zinloos doen
('de kippen laten plassen')

Kippen doen hun behoeften waar ze maar willen in het kippenhok of elders, het heeft absoluut geen zin om te proberen ze zindelijk te maken en naar de w.c. te laten gaan. Wat de handeling al helemaal zinloos maakt, is het feit dat kippen niet eens kunnen plassen. Zij hebben een cloaca waarin ontlasting en urine met elkaar vemengd worden.

volgende keer:
hebben we een tikkende tijdbom...

esprit de suite

volharding / consequentheid
('volggeest')

Misschien word je 's nachts door geesten achtervolgd. Niet zo'n prettige gedachte, maar aan zulke geesten moet je niet denken, eerder aan 'in de geest van', of denk aan hoe in het Frans bijwoorden worden gevormd, nl. met het achtervoegsel -ment dat komt van het Latijnse mens, mentis ('geest'). 'Geest' dus in de zin van 'manier, wijze'. De combinatie esprit de suite is ontstaan in de achttiende eeuw en duidt dus op een manier waarop je gedachten en gevoelens elkaar op een vaste manier opvolgen. Het ene volgt logischerwijs voort uit het andere en er wordt vastgehouden aan iets wat eerder gedaan of besloten is. In het woord consequent zit ook die betekenis van 'elkaar opvolgen'. Zowel suite als séquent komen van het Latijnse sequi dat 'volgen' betekent.

volgende keer:
brengen we de kippen naar de w.c....

ne jamais retenir un pet

maak van uw scheet een donderslag!
('nooit een scheet inhouden')

Herman Brood wist het al: als u toch last hebt van gasvorming, houd u dan vooral niet in, maar laat uw veest met overtuiging knallen. Hier leest u waarom.

Als u uw scheet inhoudt, reist hij door uw lichaam, stijgt op naar de hersenen en zo ontstaan vervolgens shitideeën!

Dus... geef ze de wind van voren!

volgende keer:
gaan we geesten volgen...

panneaux insolites : on travaille pour votre qualité de vie

we werken aan uw kwaliteit van leven

We hebben er lang op moeten wachten, maar...

'Aanleg van de begraafplaats'.

volgende keer:
produceren we veel wind...

être tout oreilles

een en al oor zijn
('al/helemaal oor zijn')

Ooit gebruikte ik in de klas een boekje met luisteroefeningen dat Tout oreilles heette. De uitdrukking is gemakkelijk te begrijpen. Als je een en al oor bent, kun je natuurlijk niet anders dan aandachtig toehoren.

volgende keer:
werken we aan de kwaliteit van het leven...

par la force des choses

noodgedwongen
('door de kracht van de dingen')

Soms zou je wel anders willen, maar dwingen de omstandigheden je een bepaalde richting in. De kracht van de 'dingen' is gewoon te groot. Je kunt je er niet tegen verzetten, je bent door nood gedwongen.

volgende keer:
zijn we een en al oor...

être sur la mauvaise pente

zich op een hellend vlak bevinden
('op een slechte helling zijn')

Met het hellende vlak wordt een ontwikkeling bedoeld die niet voldoet aan de morele verwachtingen van de maatschappij. Iets wat zich op een hellend vlak bevindt dreigt af te zakken naar een lager niveau, zoals op het plaatje het geval is met onroerend goed (immobilier), kennelijk als gevolg van belastingmaatregelen, want het hellende vlak bevindt zich in de rue de la taxe. 

volgende keer:
hebben we het over de kracht van dingen...

avoir le beau rôle

een makkelijk succes hebben / de show stelen / goed voor de dag komen
('de mooie rol hebben')

Als Romeo en Julia (of Christian en Roxane) de sterren van de hemel mogen spelen is voor menigeen een droom. En daarom zet je je beste beentje voor en probeer je in ieder geval een zo positief mogelijk beeld van jezelf neer te zetten. Wie weet wordt het ooit nog eens wat en nog makkelijker, trappen de anderen er nu al in...

volgende keer:
begeven we ons op een hellend vlak...

à belles dents

gretig/gulzig
('met mooie tanden')

Als je iets met tegenzin eet, doe je dat in het Nederlands met lange tanden, als je het met gretigheid doet, doe je dat in het Frans met mooie tanden. De uitdrukking dateert uit de vijftiende eeuw, maar toen betekende het nog iets heel anders, nl. 'heel verschrikkelijke dingen zeggen tegen iemand'. Het beeld dat eronder lag was wel degelijk dat van wilde dieren die met hun scherpe tanden hun prooi verslinden. Eigenlijk is de betekenis van de uitdrukking nu weer meer naar het oorspronkelijke beeld teruggekeerd. Overigens is de Franse tegenhanger van 'met lange tanden eten' manger du bout des dents ('met de uiteinden van je tanden eten', alsof je het eten nauwelijks met je tanden wilt aanraken).

volgende keer:
krijgen we een mooie rol...

dessins humoristiques : maman m'a donné son intelligence

de intelligentie heb ik van mama

'Mama zegt dat zij mij haar intelligentie heeft gegeven.'

- 'Dat is ongetwijfeld waar, ik heb de mijne zelf nog.'

volgende keer:
hebben we mooie tanden...

panneaux insolites : vers A20

naar de A20

Gewoon even hardop uitspreken...

Vers A 20 (vers A vingt) en verre à vin ('wijnglas'). De uitspraak is hetzelfde. Het is trouwens ook een verre de vin ('een glas wijn'). Met à geef je aan waar iets voor bedoeld is: un verre à vin ('een wijnglas'), une bouteille à lait ('een melkfles'), une tasse à café ('een koffiekopje'), met de geef je aan wat erin zit: un verre de vin ('een glas wijn'), une bouteille de lait ('een fles melk'), une tasse de café ('een kopje koffie').

volgende keer:
vragen we af van wie we onze intelligentie hebben...

tenir la jambe

iemand suf lullen
('het been houden')

Stel je iemand voor die je verveelt met zijn of haar gepraat waar maar geen eind aan lijkt te komen. Je wilt je het liefst uit de voeten maken en dan grijpt de spraakwaterval je bij je been en wil maar niet loslaten, zodat je met grote tegenzin naar zijn of haar gepraat moet blijven luisteren. Dat dus.

volgende keer:
gaan we naar de A20...

ni quoi ni qu'est-ce

niks nada niente / drie keer niks
('noch wat noch wat')

Door een woord met dezelfde betekenis te herhalen versterk je diezelfde betekenis. Wij plaatsen zelfs drie keer niks achter elkaar. De uitdrukking is al te vinden in de zeventiende-eeuwse tragedies van Corneille en in middeleeuws Frans bestond ook al ne ço ne quei (in modern Frans zou dat ni ça ni quoi, 'noch dat noch wat' geweest zijn).

volgende keer:
houden we ons been vast...

en avoir vu d'autres

wel erger meegemaakt hebben
('andere gezien hebben')

Als je de ernst of heftigheid van iets (zoals stormen op het plaatje) wilt relativeren, kun je zeggen j'en ai vu d'autres ('ik heb andere gezien' , elliptisch voor 'ik heb andere gezien die veel erger/groter waren').

volgende keer:
hebben we een bijdrage van niets...

dessins humoristiques : mal élevé

slecht opgevoed

'Mijn koter is een beetje agressief maar heel inventief!! Zijn vader en ik denken dat hij beslist een hoogbegaafd en hyperactief is !'

'Denkt u niet eerder dat hij gewoon een slechtopgevoed kutkind is?'

volgende keer:
hebben we al eens eerder gezien...

dessins humoristiques : maison hantée

spookhuis

Onze medehuurder denkt dat het spookt in ons huis. Toch heb ik in al die 278 jaar nog nooit iets vreemds of bizars gezien!

volgende keer:
zijn we slecht opgevoed...

dessins humoristiques : mais où est donc mon Ricard ?

Meneer Van Dalen Wacht Op Antwoord

'Op school hebben ze me de nevenschikkende voegwoorden geleerd...

Mais, et, où, or, donc, ni, car...
(maar, en, waar, welnu, dus, noch, want...)

Op mijn leeftijd weet ik ze nog steeds maar ze zijn door elkaar geraakt...

Mais, où, et, donc, mon, ri, car...
(Mais où est donc mon Ricard?
Maar waar is mijn borreltje toch?)

volgende keer:
gaan we naar het spookhuis...

panneaux insolites : trop de pression

te veel stress

'Ik heb mijn baan bij Heineken opgezegd. Te veel stress...'

Alleen betekent pression in het Frans ook 'tapbier'...

Tijd dus om uit een ander vaatje te gaan tappen...

volgende keer:
nemen we dan maar een borreltje...

tomber en poussière

tot stof vergaan
('in/tot stof vallen')

Gisteren hebben we op een mooie persoonlijke manier afscheid genomen van mijn vader. Een goede gelegenheid om stil te staan bij alles wat het leven mooi maakt en wat daarbij de rol is van dierbaren voor ons, maar ook een moment dat je je erg bewust wordt van het tijdige van ons bestaan. Uiteindelijk vervalt alles en iedereen weer tot stof, waaruit op een later moment hopelijk weer mooie dingen en mensen ontstaan. Laten we in de tijd die we hebben het leven vieren.

volgende keer:
staan we onder druk...

jeter aux oubliettes

zich niet meer bekommeren om / nooit meer omkijken naar
('in de kerkers werpen')

In oubliettes zit het woord oublier ('vergeten'). Oubliettes waren in de Middeleeuwen donkere kerkers waar de gevangenen nooit meer uit kwamen, waar ze aan hun lot werden overgelaten. Ze werden door de maatschappij als het ware vergeten. Iets of iemand die daarin verdwijnt, daar wordt nooit meer naar omgekeken.

volgende keer:
keren we tot stof weder...

à titre onéreux

tegen betaling / tegen vergoeding
('op kostbare titel')

Onéreux is niet bepaald een spreektaalwoord. Het betekent zoiets als 'kostbaar' en is afkomstig van het latijnse oneris dat 'last' betekent. Om een bepaalde last te dragen moest een financiële bijdrage worden geleverd en daarmee is à titre onéreux gewoon een dure manier om te zeggen dat iets niet gratis is.

volgende keer:
gooien we iets in de vergetelheid...

en compote

tot moes / bont en blauw
('tot compote')

Als je een appel op de grond laat vallen, krijgt hij butsen, zoals wij blauwe plekken krijgen. Ga je de appel met kracht te lijf, dan kun je hem tot moes slaan, of preciezer tot compote, omdat er meestal nog wel wat stukjes overblijven. Voor een gladde mousse zouden we waarschijnlijk de staafmixer hanteren.
Voor de geïnteresseerden: het woord compote komt van het Latijnse composita, 'samengesteld' en werd in de Middeleeuwen gebruikt om bijna vloeibare gerechten aan te duiden die samengesteld waren uit gesuikerde vruchten die in kleine partjes waren gesneden, tegenwoordig dus compote.

volgende keer:
hebben we een kostbare bijdrage...

avoir les abeilles

razend zijn
('de bijen hebben')

Nu de bijen in aantal flink af lijken te nemen, wordt hun reputatie steeds beter, al werd mij vroeger altijd al verteld dat bijen in principe niet steken, alleen als ze geïrriteerd worden.

En dan kunnen ze inderdaad in een behoorlijke woede ontsteken, dat moet ook wel, als je beseft dat een bij na het steken het leven laat. Vandaar dat avoir les abeilles betekent dat je razend bent.

volgende keer:
genieten we van een compote...

dessins humoristiques : les Seychelles

de Seychellen

'Ze wilden de Seychellen zien, dus ik heb haar meegenomen naar Brico...'

Tja, dat laat zich niet zo maar vertalen in het Nederlands. De Brico zou je kunnen vertalen als de Hubo, maar dan nog. De eilandstaat Les Seychelles klinkt net als les échelles ('de ladders'), hoewel de verbindingsklank in die laatste combinatie geen s maar een z is. 
In het Nederlands zou je naar een andere eilandengroep moeten zoeken (en een andere winkel of instantie) die zo'n woordspel zou kunnen opleveren. Voorlopig kom ik niet verder dan de Malediven ('malle dieven') en een gevangenispsychiater, maar misschien hebt u een betere inval?

volgende keer:
gaan we bijen houden...