panneaux insolites : optique le borgne

bijzondere borden: Eenoog Optica

Als nomen omen is, zou je hier dan wel je o(o)g(en) op laten meten? Of kun je hier misschien alleen monocles kopen? Het maakt de meting natuurlijk wel een stuk overzichtelijker met maar één oog...

volgende keer:
hebben we weinig trek...

français de la rue : la ferme !

hou je bek!
('de boerderij' ?)

Waarom zeggen Fransen 'de boerderij' als je je mond moet houden? Zijn zij de boerenprotesten zo zat dat ze hun bezwaren al helemaal niet meer willen aanhoren?

Nee, ze zeggen natuurlijk helemaal niet 'de boerderij', maar 'sluit hem'. La ferme is een verkorting van Ferme ta gueule ! ('Hou (lett. doe dicht) je bek/muil'). Normaal gesproken volgt in een gebiedende wijs bevestigend het persoonlijk voornaamwoord (-la) de persoonsvorm (Ferme) en zou je dus Ferme-la moeten zeggen. Dat wordt inderdaad ook wel gezegd. Vermoedelijk is de vorm met het persoonlijk voornaamwoord vóór de persoonsvorm op zich weer een inkorting van het zinnetje Il faut que tu la fermes ! ('Je moet hem dichtdoen'). Maar de overeenkomst met 'de boerderij' blijft natuurlijk wel grappig...

volgende keer:
gaan we een nieuwe bril uitzoeken...

ne pas avoir les yeux en face des trous

zijn ogen in zijn zak hebben
('de ogen niet tegenover de gaten hebben')

Het is misschien een wat onsmakelijk verhaal om mee te beginnen, maar als mijn geliefde moeder 's ochtends aandrang voelde tot het afleveren van een grote boodschap, dan moest ze eerst even wat rondlopen, omdat 'het nog niet voor het gat lag'. 
In het Frans bestaat dat zelfde beeld t.a.v. de ogen; die kunnen soms ook niet precies voor het gat liggen. In onze taal hebben we ze dan zelfs in onze zak. Je kunt in het Frans overigens sinds de zeventiende eeuw ook les yeux de travers hebben; dan staan je ogen verkeerd in hun oogkassen. Ook dit fysieke probleem wil zich nog wel eens vroeg in de ochtend voordoen, als de ogen zich nog moeten aanpassen aan hun hernieuwde activiteit na een aantal uren inactiviteit tijdens de nacht. De stap naar de figuurlijke betekenis van 'je ogen (niet) in je zak hebben' is natuurlijk maar een kleine.

volgende keer:
gaan we naar de boerderij (?)...

marchand de sommeil

huisjesmelker
('slaapverkoper') 

In feite doe ik al een beroep op slaapverkopers - handelaren in melatonine, cbd-olie e.d. verdienen fortuinen aan mij - maar in Frankrijk zou ik bedrogen uitkomen. Een marchand de sommeil verkoopt namelijk geen slaapmiddelen, maar krotwoningen tegen te hoge prijzen. Daarin vind je inderdaad eerder slapende vleermuizen zoals op het plaatje. Waarom een huisjesmelker in het Frans een marchand de sommeil genoemd wordt, is mij niet duidelijk. Als ik het slachtoffer van zo iemand was, zou ik vast geen oog dicht doen van het idee dat ik me zo heb laten bekopen, maar ja... wat is voor mij geen reden om me uit mijn slaap te houden?...

volgende keer:
heb ik mijn ogen in mijn zak...

dormir comme un sabot

slapen als een os
('slapen als een klomp')

Het plaatje hoort eigenlijk bij de variant dormir comme un bébé ('slapen als een baby'). Er bestaan vele vergelijkingen. Als een baby, een roos en zelfs een klomp zo goed kunnen slapen, waarom lukt het mij dan nog steeds zo slecht? Ach, u moet maar denken dat u dan dit blog ook had moeten missen, dat immers is ontstaan na een van mijn vele nuits blanches ('slapeloze nachten') en vannacht heb ik toch weer een positief record gevestigd van wel vijf uur, dus laat ik niet klagen maar mijn zegeningen tellen...
Maar terug naar het onderwerp van mijn jaloezie: hoezo kan een klomp zo goed slapen? Daar is dus geen reden voor. Het gaat hier niet om de houten schoen die sinds de vijftiende eeuw in het Frans wordt aangeduid met het woord sabot maar om de çabot dat vanaf de elfde eeuw de benaming was voor een tol. Als een tol aan het draaien wordt gebracht, lijkt hij enige tijd door zijn grote snelheid juist stil te staan en maakt hij een licht snorrend geluid, wat kennelijk deed denken aan iemand die diep in slaap was.
Maar bij mij blijft mijn hoofd maar tollen door de gedachten die ik niet stop kan zetten...

volgende keer:
Misschien moet ik de volgende keer maar eens te rade gaan bij een slaapverkoper...

un baiser de Judas

een judaskus

Als iemand op een slinkse wijze verraden wordt, kan men in onze beide talen zeggen dat hij of zij een Judaskus krijgt. Het gaat hier niet om de judas, benaming voor het kijkgaatje dat in sommige voordeuren zit dat verraadt wie er aan de andere kant van de deur staat, hoewel ook hier het 'verraad' centraal staat. De judaskus verwijst uiteraard naar de kus die Jezus' apostel Judas Iskariot volgens de bijbel aan zijn leermeester gaf om hem uit te leveren aan het religieuze gezag. De soldaten die op zijn voorstel naar de ontmoetingsplek waren gestuurd konden Jezus arresteren zodra Judas hem door middel van zijn vriendschappelijke maar verraderlijke gebaar aangewezen had. Het vervolg is bekend: Judas kreeg de hem beloofde dertig zilverlingen, Jezus werd in de boeien geslagen, berecht, gemarteld en gekruisigd. Uit wroeging hing Judas zich op aan een boom...

volgende keer:
hoop ik toch eindelijk eens te slapen als een os...

brève de comptoir

Als je in de kroeg geen onzin mag
uitbraken, waar dan wel? - Precies.

kroegenpraat
('kort barbericht')

Een brève is normaal gesproken een kort bericht in de krant en de comptoir (daar waar geteld wordt) is de 'toonbank' of 'bar' (het is trouwens ook het woord waar ons 'kantoor' uit ontstaan is). Je hoeft niet vaak aan de toog hebben gezeten om je voor te stellen op welke wijze daar het weer, de politiek en de toestand van de wereld besproken worden...

volgende keer:
krijgt u een judaskus...

panneaux insolites : attention aux nids de poules

werk je niet in de kippennesten...

Ooit een kip een nest zien maken? En moest je daar dan erg voor oppassen? Wat je moet weten is dat in het Frans een nid de poule de benaming is voor een kuil in de weg, of voor wat de Engelsen een pot hole noemen. Waarschijnlijk is het woord ontstaan door de gewoonte die veel kippen hebben om een kuiltje in de grond te maken waarin ze rondwoelen om zich te ontdoen van hun parasieten. Kuilen in de weg doen denken aan de kuilen die de kippen in hun ren achterlaten. In Québec ontstaan in de lente overal heel veel nids de poules in de weg door de plotselinge dooi na een strenge winter.

volgende keer:
houden we kroegenpraat...

français de la rue : dico

woordenboek

Het is natuurlijk niet echt straattaal te noemen - het is überhaupt maar de vraag hoe vaak er op straat een woordenboek wordt geraadpleegd - maar het is wel een mooi voorbeeld van hoe in de Franse omgangstaal woorden vaak worden afgekort. Het liefst gebruiken Fransen woorden van slechts één of hooguit twee lettergrepen. Zo studeer je na je bac (baccalauréat, 'eindexamen') aan de fac i.p.v. aan de faculté, en ga je eten in het restau, woon je lessen bij van je prof en zoek je info op je telefoon via de juiste appli (langer dan onze app, maar in ieder geval sneller gezegd dan application) en waar je nu filmpjes bekijkt op YouTube deed je dat vroeger op de télé. Op deze wijze zou dictionnaire afgekort worden tot dic of dictio, maar dat laatste was kennelijk iets te tongbrekend en dus is het dico geworden...

volgende keer:
passen we op voor kippennesten...

avoir les deux pieds dans le même sabot

uit het lood geslagen zijn
('je twee voeten in dezelfde klomp hebben')

Tja, probeer je op die manier maar eens soepel en vlot te verplaatsen. Zelfs na veel oefening gaat je dat waarschijnlijk niet lukken, het is vrijwel onmogelijk je evenwicht te bewaren en zonder een voet voor de ander te kunnen zetten, kom je ook niet gemakkelijk vooruit. Je zou kunnen gaan springen, maar hoe doe je dat dan weer zonder je klomp te verliezen of je klomp te breken? Duidelijk dat je uit het lood geslagen bent. De uitdrukking wordt meestal gebruikt in situaties waarin je door de ontstane omstandigheden niet meer weet hoe je moet reageren, maar kan ook gebezigd worden voor mensen die hoe dan ook geen initiatief tot iets weten te nemen.

volgende keer:
zoeken we op in het woordenboek...

numéroter ses abattis

als ik die een hand heb gegeven, moet ik mijn vingers natellen
('zijn ledematen nummeren')

Als we ze dan toch gaan tellen, laten we ze dan ook hun eigen namen geven in plaats van alleen een nummertje: de duim is le pouce, de wijsvinger l'index, de middelvinger le majeur, de ringvinger l'annulaire en de pink l'auriculaire. Maar eigenlijk gaat het in het Frans nog veel verder en is de uitdrukking een stuk verontrustender. Abattis zijn nl niet de vingers, maar gehele ledematen of zelfs slachtafval in het algemeen. Denk aan het verwante woord abattoir voor slachthuis en het werkwoord abattre voor 'neerslaan, slachten'. Je ziet dus een slagveld voor je waar her en der afgehakte ledematen (en andere lichaamsdelen?) rondslingeren die je als half overlevende nog bij elkaar zou moeten gaan zoeken. 
De uitdrukking dateert uit de negentiende eeuw en werd vaak juist als bedreiging gebruikt: Tu veux te battre? Tu peux numéroter tes abattis ! ('wil je vechten? Dan kun je je ledematen vast nummeren!) Je moet dus eigenlijk je ledematen vooraf een nummertje geven, zodat je ze achteraf terug kunt vinden om ze op de juiste plaats weer aan te hechten.
Met zo iemand ga ik maar liever niet in discussie...

volgende keer:
voel ik op mijn klomp(en) aan...

être au taquet

aan het eind van zijn Latijn zijn / tot het gaatje gegaan zijn
('bij de wig zijn')

Een taquet was in de vijftiende eeuw een stuk hout om een deur gesloten te houden, in de negentiende eeuw een blok hout om een meubel vast te zetten, vanaf de zeventiende eeuw een hulpstuk om de touwen in een bepaalde positie te houden of de zeilen te kunnen laten vieren en in de twintigste eeuw een metalen blok dat de bewegingen van de slede van een schrijfmachine kon inperken. In alle gevallen dient een taquet dus om iets te blokkeren, zoals het gaatje in een LP ook uiteindelijk de naald van de pickup blokkeert. Als je dus doorwerkt tot het gaatje, of in dit geval tot de taquet, dan werk je echt tot het uiterste, tot het echt niet meer kan...

volgende keer:
tellen we onze vingers na...

mettre à l'encan

bij opbod verkopen
('op de veiling zetten')

Het woord encan bestaat alleen in deze uitdrukking en komt uit het Latijn in quantum ('voor hoeveel'). In het middeleeuws Latijn was dit al verbasterd tot incantus en in het middelfrans tot enchant. 
Je moet bij deze uitdrukking overigens niet denken aan iemand die een hoge prijs wil verdienen door te speculeren met schilderijen van oude meesters of zo, het gaat hier meestal om een gedwongen verkoop, de veiling van spullen dus uit pure noodzaak, niet omdat de verkoper er een slaatje uit wil slaan...

volgende keer:
zijn we aan het eind van ons Latijn...

en rade

aan zijn lot overgelaten / gedumpt / kapot
('op de rede/ankerplaats')

De Nederlandse titel van het boek van Joris-Karl Huymans luidt Verlaten. En rade kan met verschillende werkwoorden gecombineerd worden: rester en rade ('blijven steken'), laisser en rade ('in de steek laten') en tomber en rade ('pech krijgen'). In alle gevallen rijst het beeld op van een schip dat de rede niet kan of mag verlaten. Het schip kan er moedwillig zijn achtergelaten, vanwaar dus de betekenissen 'aan zijn lot overgelaten' en 'gedumpt' of het moet er enige tijd verblijven voor reparatiedoeleinden, vanwaar de betekenis 'kapot, met pech'.

volgende keer:
verkopen we het schip bij opbod...

panneaux insolites : mare à thons

marathonzwemmen

Dat moet wel een enorme poel zijn, willen grote (zee!)vissen als tonijnen erin kunnen zwemmen. Het moet wel een woordspelletje om het woordspelletje zijn (mare à thons, 'tonijnenpoel' en het gelijk uitgesproken marathon), want ik heb nog nooit gehoord van zoetwatertonijnen en als die al zouden bestaan, dan moeten ze wel heel veel baantjes trekken in een poel van bescheiden afmetingen om een marathon te kunnen afleggen...

volgende keer:
blijven we steken...

français de la rue : cadavres

lege flessen
('lijken')

Een feestje kan een behoorlijke slachtpartij achterlaten, zeker als je wacht met opruimen tot de volgende ochtend: overal lege flessen, misschien zelfs enkele gebroken glazen. De treurige aanblik van deze gehavende overblijfselen van een drinkgelag doet de Fransen kennelijk denken aan rondslingerende lijken. Maar als je dus kadavers langs de weg ziet liggen, hoef je niet meteen de politie te bellen. Een wandeling naar de glasbak kan afdoende zijn...

volgende keer:
lopen we de marathon...

payer au lance-pierres

onderbetalen
('met de katapult betalen')

In de negentiende eeuw betekende avec un lance-pierres 'snel en bij benadering / zonder precisie' en vervolgens is de betekenis verschoven naar 'snel en onvoldoende' (misschien vanuit dat 'onvoldoende nauwkeurig'). Daarna is de uitdrukking veranderd in au lance-pierres en is het snelheidselement ook nog eens uit de betekenis verdwenen en daarmee betekent payer au lance-pierres nu dus 'onderbetalen': je slingert dus kennelijk wat onbeduidende munten in iemands richting in plaats van dat je even de moeite neemt om hem of haar naar behoren uitbetaalt met voldoende bankbiljetten.

volgende keer:
vinden we lijken langs de kant van de weg...

ce n'est pas une sinécure

dat is geen sinecure / dat is geen kattenpis

De uitdrukking van vandaag is een voorbeeld van een litotes, een stijlfiguur waarbij je iets door een (dubbele) ontkenning juist sterk probeert te benadrukken. Met 'niet slecht' bedoel je in feite 'heel erg goed'. Sinecure betekent letterlijk 'zonder zorg/probleem'. Als iets 'niet zonder zorg/probleem' is, dan is het juist behoorlijk problematisch. 

Het woord sinécure stamt uit het kerklatijn beneficium sine cura, wat stond voor een 'kerkelijk ambt zonder de taak van zorg voor de gelovigen'. Figuurlijk ging dat in de negentiende eeuw betekenen 'werk waar je niet veel voor hoeft te doen' en dat werd al snel 'iets waar je niet veel voor hoeft te doen' of 'iets onbelangrijks'.

volgende keer:
gaan we betalen met een katapult...

au marc le franc

pondspondsgewijs
('per mark (of) franc')

Toen ik een plaatje bij de uitdrukking van vandaag ging zoeken, stuitte ik op een hele serie van dit onderonsje tussen Emmanuel Macron en Mark Rutte, in het Stade de France in 2018 bij de WK-kwalificatiewedstrijd Rusland-Nederland. Het heeft verder niets met de uitdrukking te maken en zelfs de voornaam van de heer Rutte wordt anders gespeld, maar kennelijk is er in Frankrijk behalve tussen marc en Mark een directe associatie tussen onze premier en financieel gewik en geweeg, want daar heeft de uitdrukking wel mee te maken. Het komt voor in de combinatie payer au marc le franc ('pondspondsgewijs betalen'). Het woord marc (uitspraak [maar]) is tegenwoordig vooral bekend als 'wijndrafdistillaat' zoals in marc de Bourgogne of als 'droesem', maar was vanaf de twaalfde eeuw een gewichtsaanduiding overeenkomend met 244,75 gram die vooral gebruikt werd voor het afwegen van goud en zilver. Naast de marc bestond ook de livre ('pond', 2 marcs, dus bijna ons huidige pond) en zo ontstond de uitdrukking au marc ou à la livre ('per mark of per pond') wat al snel verkort werd tot au marc la livre. Zowel marc als livre werden vervolgens ook benamingen van munten. Toen begin negentiende eeuw in Frankrijk de mark en het pond werden vervangen door de frank, veranderde de uitdrukking in au marc le franc.

volgende keer:
is geen kattepis...

libre arbitre

vrije wil / de vrije hand

Nee, een libre arbitre is geen 'vrije scheidsrechter' die na gedane arbeid in zijn of haar luie stoel zakt. 
Het woord arbitre bestaat al sinds de dertiende eeuw in de Franse taal en betekent naast 'scheidsrechter' ook 'wil'. Het begrip 'vrije wil' werd aanvankelijk aangeduid als franc arbitre, vervolgens als libéral arbitre en sinds de filosoof Blaise Pascal in de zeventiende eeuw libre arbitre. Mijn eindexamenleerlingen die zich momenteel verdiepen in Jean-Paul Sartres existentialisme, zullen in het plaatje herkennen dat die vrije wil niet altijd even gemakkelijk is en dat de mens veroordeeld is tot vrijheid en soms lastige existentiële keuzes moet maken zonder weg te lopen voor de verantwoordelijkheid. De dame in het karretje denkt nog alle richtingen te kunnen kiezen, maar wie weet wat - of liever wie - zij straks op het spoor aantreft...

volgende keer:
gaan we pondje voor pondje...

panneaux insolites : allées l'O.M.

O.M.-laantjes

Een voor de hand liggende manier om je club - in dit geval l'Olympique de Marseille - te eren: een straat, of een aantal straatjes (allées betekent 'laantjes') ernaar vernoemen. Als je dan kiest voor 'laantjes' dan klinkt het meteen ook als een aansporing: Allez l'O.M. net als Allez les Bleus...

volgende keer:
hopen we dat de scheidsrechter de vrije hand heeft...

français de la rue : un bleu

een groentje
('een blauwe')

Wat wij een 'groentje' noemen - een nieuweling - heet in het Frans un bleu. Maar hetzelfde woord heeft meer betekenissen. Als een voetballer voor het eerst gaat spelen bij het Franse nationale elftal, dan maakt deze bleu meteen deel uit van les bleus (waarin de kleur uiteraard verwijst naar de blauwe shirts die de voetballers dragen) en moet hij oppassen dat hij niet te veel bleus ('blauwe plekken') oploopt. Als hij bij een belangrijke interland een beslissende strafschop mist, zou dat bij de supporters une colère bleue ('hevige woede') kunnen veroorzaken en als hij met een brancard van het veld wordt gedragen misschien une peur bleue ('hevige schrik, grote angst'). Om zijn spiermassa te bevorderen neemt hij misschien een eiwitrijk dieet met veel steaks bleus (nauwelijks dichtgeschroeide biefstukken), bij voorkeur klaargemaakt door een cordon bleu ('een uitstekende kok') en wie weet is hij van het type 'harde bolster, blanke pit' en misschien zelfs wel très fleur bleue ('erg sentimenteel'), al wordt dat meestal in de machowereld van het profvoetbal niet erg op prijs gesteld. Maar ach, als bij nader inzien het profvoetbal toch niet de meest geschikte baan is voor deze bleu, dan kan hij altijd nog het leger ingaan als bleu ('rekruut') of een bleu de travail ('overall') aantrekken en een andere werkkring zoeken...

volgende keer:
zou hij het ook kunnen proberen bij l'Olympique de Marseille...

en/y perdre son latin

- En meiden, wat vinden jullie van Latijn
op school?
- Ik ken cunnilingus uit het Latijn
- maar het is waardeloos, het is een dode taal!

de draad kwijtraken / er niets meer van begrijpen
('er zijn Latijn verliezen')

Curieus genoeg werd deze uitdrukking in de veertiende eeuw gebruikt voor vogels, die niet in staat waren welke menselijke taal dan ook te spreken, in de zestiende eeuw betekende het zowel 'iets niet meer begrijpen' (aangezien Latijn voor de gewone man en vrouw nog niet zo eenvoudig was) als 'niet meer weten wat te doen en te zeggen' net als être au bout de son latin (lett. 'aan het eind van zijn Latijn zijn'). In de achttiende en negentiende eeuw heeft het ook 'zijn tijd verspelen aan iets nutteloos' betekend, maar nu zijn we dus weer terug bij de betekenis 'de draad kwijtraken, er niets meer van begrijpen' en daar is geen woord Spaans... eh... Latijn bij.

volgende keer:
zijn we groentjes...

enterrer la hache de guerre

de strijdbijl begraven
('de oorlogsbijl begraven')

Een legende wil dat de Noord-Amerikaanse leiders Hiawatha en Deganawidah in de vijftiende eeuw de zgn. Vijf Naties zouden hebben overtuigd hun onderlinge vijandschappen te beëindigen en een confederatie aan te gaan. Om deze gebeurtenis te bekrachtigen zouden de Irokezen hun strijdbijlen onder de wortels van een witte pijnboom hebben begraven, waar ze door een onderaardse rivier zouden zijn meegevoerd, waardoor het onmogelijk werd dat de naties elkaar nog zouden bestrijden.

volgende keer:
raken we draad kwijt...

ne pas valoir un clou

geen snars waard zijn
('geen spijker waard zijn')

Net als in het Nederlands ('geen snars/sikkepit/cent/knip voor zijn neus/rooie cent/stuiver enz. waard zijn') bestaan er in het Frans veel uitdrukkingen om aan te geven dat iets waardeloos is: ne pas valoir (un pet de lapin, 'een konijnenscheet' / un pet de nonne, 'een nonnenscheet' / tripette, 'pens' enz.). Sinds de negentiende eeuw zijn ook spijkers niet veel waard. Je kunt ook zeggen travailler pour des clous en gagner des clous als je niet veel uitbetaald krijgt voor werkzaamheden die je verricht. In een oudere variant hoorde je wel cela ne vaut pas un clou à soufflet, waarbij het gaat om puur decoratieve spijkertjes op een blaasbalg, spijkers die dus niet eens de waarde hebben van het bijeenhouden van materialen, die dus in feite overbodig zijn.

volgende keer:
begraven we de strijdbijl...

entrer en lice

de arena betreden / zich in het debat mengen
('in het strijdperk komen')

Het woord lice komt uit het Frankische listja dat 'grens' betekende en om de uitdrukking te begrijpen moeten we teruggaan naar de tijd van de riddertoernooien. Binnen de kastelen was daar doorgaans geen plaats voor dus moest men uitwijken naar een plek buiten het kasteel die omheind werd door een lice. Ridders betraden dit strijdperk om het gevecht met elkaar aan te gaan. Begin zeventiende eeuw werd de betekenis uitgebreid tot woordgevechten, debatten. Iemand die zich in het debat mengde, betrad figuurlijk ook een strijdtoneel. En in deze betekenis wordt de uitdrukking nog steeds gebezigd.

volgende keer:
is geen snars waard...

pressé comme un lavement

als de gesmeerde bliksem / heel gehaast
('gehaast als een klysma')

Het is misschien niet zo'n smakelijk verhaal om de week mee te beginnen, maar ja, ik verzin de uitdrukkingen ook niet zelf. Een lavement is een ander woord voor een klysma, waarbij een vloeistof via de anus in de dikke darm wordt gespoten om deze te legen. En dat legen gaat met een behoorlijke snelheid, net als het geval is wanneer de darmen zelf tot een spontane spoeling overgaan. Daar gebruiken wij in het Nederlands ook wel eens een bijpassende term. Zo kan iemand een diarree van woorden produceren, hetgeen ook iets onsmakelijker klinkt dan een spraakwaterval. Natuurlijk ben je in het geval van een lavement blij dat je er snel vanaf bent, maar in het algemeen geldt toch: haastige spoed is zelden goed...

volgende keer:
betreden we de arena...

panneaux insolites : le poteau rose

U hebt zojuist de roze paal
gevonden

op het spoor van de roze paal

Dit bord is alleen te begrijpen als je de uitdrukking découvrir le pot aux roses kent, die eerder in dit blog besproken is. Découvrir le pot aux roses (lett. 'de pot met rozen ontdekken') betekent dat je iets op het spoor komt, maar le pot aux roses wordt precies zo uitgesproken als le poteau rose ('de roze paal') en dat vraagt natuurlijk om het plaatsen van dit soort borden. Het is misschien maar goed dat de meeste Fransen niet begrijpen welke associatie een roze paal in onze taal weer kan hebben...

volgende keer:
proberen we niet aan Patty Brard te denken...

français de la rue : couler un bronze

een bolus draaien
('een bronzen beeld gieten')

In 1957 werd deze uitdrukking voor het eerst gehoord, waarschijnlijk afgeleid van de voltooide tijd: coulé en bronze ('in brons gegoten') met de betekenis 'stevig, duurzaam, voor de eeuwigheid gemaakt' en verwijst dus naar de stevigheid van sommige fraai gedraaide bolussen. Onze uitdrukking verwijst dus niet zozeer naar de consistentie maar meer naar de vorm van het product. Een Zeeuws suikerbroodje is immers een stuk minder duurzaam dan een in brons gegoten draaisel. 
Als de uitdrukking toch niet als voltooide tijd maar als tegenwoordige tijd ('work in progress') moet worden gelezen, dan is er eventueel nog een analogie tussen het gietwerk en de manier waarop de menselijke bolus wordt geproduceerd, en al helemaal als we niet kijken naar het stevige metalen eindproduct maar meer naar de kleien 'druk'proef. 
Tenslotte moet ik nog vermelden dat sinds de jaren twintig van de vorige eeuw de opening waardoor de bolus het lichaam verlaat in het argot ook wordt aangeduid als oeil de bronze ('bronzen oog'), vaak verkort tot oeil. Het is dus niet verwonderlijk dat de producten die deze weg begaan ook zelf van brons zijn...

volgende keer:
komen we iets bijzonders op het spoor...

tirer à boulets rouges

iemand de mantel uitvegen
('met rode kanonskogels schieten')

Een keurvorst uit Brandenburg vond in de zeventiende eeuw de vernietigingskracht van zijn kanonskogels onvoldoende en besloot ze eerst roodgloeiend te verwarmen. Als ze dan afgeschoten werden, konden ze naast de gebruikelijke schade ook brandschade aanbrengen. Een eeuw later werd de uitdrukking figuurlijk gebruikt in de huidige betekenis, waarin de veelvuldigheid en felheid van elkaar opvolgende beledigingen centraal staan.

volgende keer:
gaan we een dampende bolus draaien...