dessins humoristiques : ossements retrouvés

beenderen teruggevonden

Er lijkt soms geen eind te komen aan werkzaamheden aan het spoor...

Tram van Luik

werkzaamheden onderbroken

Beenderen van de eerste wegwerkers zijn teruggevonden...

volgende keer:
vragen we om papier...

un serment d'ivrogne

een loze belofte
('een dronkemanseed')

Als je dronken bent gaan de remmen los. Dat kan bij sommigen leiden tot agressiviteit, bij anderen tot sentimentaliteit, bij weer anderen tot loslippigheid. Dingen die je in een staat van dronkenschap zegt herhaal je misschien niet zodra je weer nuchter bent. Daarom is een belofte gedaan door een dronkeman vaak niet betrouwbaar, het is een loze belofte.

volgende keer:
wee je gebeente!...

le coup de pied de l'âne

een trap na
('de schop van de ezel')

We hebben weer een uitdrukking te pakken die afkomstig is uit een fabel van La Fontaine, nl. Le lion devenu vieux ('de leeuw die oud geworden is'), al wordt de trap van de ezel er niet direct in opgeroepen, maar wel gesuggereerd. Een ezel die de leeuw nooit durfde te benaderen, haalt wel uit naar hem als hij op zijn sterfbed ligt en zich niet meer verweren kan. Het paard, de wolf en de os hadden al naar hem uitgehaald, maar als de ezel hem ook nog eens een trap na geeft, wordt het hem te veel en verzucht hij 
Ah, c'est trop, lui dit-il; je voulais bien mourir;
Mais c'est mourir deux fois que souffrir tes atteintes ('Dit wordt me te veel, zei hij, ik wilde wel sterven, maar ik sterf twee keer nu ik jouw trappen moet verdragen').

Luister naar de fabel van La Fontaine:

volgende keer:
luisteren we naar dronkemanspraat...

faire d'une mouche un éléphant

van een mug een olifant maken
('van een vlieg een olifant maken')

Kennelijk overdrijven wij Nederlanders nog een stukje erger dan Fransen, want wij blazen een nog kleiner insect dan een vlieg op tot een olifant. Zonder overdrijven kunnen we echter wel stellen dat beide kleine insecten behoorlijk irritant kunnen zijn...

volgende keer:
krijgt u een trap na...

culotte de peau

dienstklopper / oude soldaat
('huidbroek, Lederhosen')

Eerst moeten we misschien even het woord culotte bespreken. Er zit het woord cul ('kont') in en wordt tegenwoordig gebruikt in de betekenissen 'korte broek' en 'slipje'. Een culotte de cheval is een rijbroek en als je in het Frans zegt dat een vrouw 'de broek aanheeft', dan zeg je la femme porte la culotte. Ten tijde van de Franse Revolutie had je de sans culottes en dat waren juist mannen die broeken droegen, al doet de term denken aan mannen die zonder broek over straat lopen. Ze droegen echter niet van die nauwsluitende maillots als edellieden droegen (culottes) maar lossere stevige broeken zoals tegenwoordig gebruikelijk is. Een culotte de peau heet dan weer niet zo omdat hij dicht op de huid zit, maar omdat hij van dierenhuid (leer) gemaakt is, zoals de Lederhose die we uit Duitsland kennen. Ook militairen droegen vroeger leren broeken. Dat is inmiddels in onbruik geraakt. Maar met een culotte de peau kan dus verwezen worden naar oude militairen met een lange staat van dienst, veel ervaring, bijna met pensioen en misschien een beetje streng in de regels.

volgende keer:
maken we van een mug een olifant...

avoir l'échine souple

geen ruggengraat hebben / een ruggengraat als een banaan hebben
('de soepele ruggengraat hebben')

Als de asielcrisiswet van tafel zou gaan - wat inderdaad gebeurde - zou Geert Wilders de ruggengraat van een banaan hebben, zei hij. Laten we het hopen. In het Frans wordt er niet met een banaan vergeleken, maar er wordt wel gesproken van een soepele (buigzame) ruggengraat, als je je rug niet recht kunt houden. Overigens is het voor alle bewegingen die we dagelijks moeten maken, wel prettig en noodzakelijk dat we een soepele lenige ruggengraat hebben...

volgende keer:
is onze broek tot op de huid versleten...

dessins humoristiques : on a tous été jeune et con

we zijn allemaal jong en idioot geweest

... maar denk maar niet dat je door idioot te blijven ook jong blijft...

Jammer...

volgende keer:
hebben we een ruggengraat als een banaan...

panneaux insolites : vous mourrez de vieillesse

van ouderdom ga je dood

'Van ouderdom ga je dood, (maar) dat geluk hebben wij niet!'

of nog scherper: 'Jullie gaan dood van ouderdom, wij hebben dat geluk niet!'

Maar zij die al op leeftijd zijn hebben kennelijk geen boodschap aan deze noodkreet van jongeren die zich zorgen maken over de klimaatverandering...

volgende keer:
zijn we allemaal ooit jong geweest...

dessins humoristiques : oeufs brouillés

                                                                                        gebrouilleerde eieren

- Klootzak!
- Hou je kop!

    ... en toch zullen ze met elkaar in één

    pan moeten. Des oeufs brouillés is namelijk 'roerei'. Voor wie wil weten hoe je je ei moet bestellen in een hotel:

un oeuf à la coque is een zachtgekookt ei.
un oeuf mollet is een zachtgekookt ei waarbij het eigeel langs de randen begint te stollen
un oeuf dur is een hardgekookt ei
un oeuf sur le plat is een spiegelei
une omelette is een omelet.

volgende keer:
bespreken we de meest voorkomende doodsoorzaak...

tu maigris

hoe zie je er slanker uit?

Welke kleur moet ik dragen om slank te lijken?

Grijs, draag grijs!

Zou het werken? In de Franse taal in ieder geval wel, want tu mets gris klinkt precies als tu maigris en dat betekent 'je wordt slanker'.

volgende keer:
ontbijten we met roerei...

du jour au lendemain

van vandaag op morgen
('van de dag naar de volgende dag')

Als iets plotseling gebeurt, eerder dan verwacht, dan kun je zeggen dat het van vandaag of morgen gebeurt, in het Frans van de (ene) dag naar de volgende dag. Ook dit is weer de titel van een Franse film uit 2005 waarin het leven van de hoofdpersoon François Berthier van de ene op de andere dag compleet verandert.

volgende keer:
gaan we aan de lijn denken...

y aller comme une corneille qui abat des noix

zich verbeten maar onhandig inspannen
('erheen gaan als een kraai die noten kraakt')

Wel eens een kraai een walnoot zien kraken? Hij neemt de te grote vrucht in zijn bek en weet van geen ophouden. De noot valt voortdurend en het lijkt maar niet te lukken (en misschien lukt het soms ook wel nooit). De volksuitdrukking was oorspronkelijk nog langer, nl. y aller de cul ou de tête comme une corneille qui abat des noix ('er met kont of kop ingaan als...'). Overigens, toen ik nog op de studentenflat woonde, deed ik het bij gebrek aan een notenkraker met de deur van mijn kamer, noot in de sponning, deur even dichtdoen: zo gepiept...

volgende keer:
vindt u van vandaag op morgen...

il faut que jeunesse se passe

de jeugd moet jong zijn
('de jeugd moet gebeuren')

De filmstill toont Clara Antoons en Fabian Wolfrom uit de film Il faut que jeunesse se passe uit 2017. De uitdrukking betekent dat je jonge mensen niet moet behoeden voor alle fouten die ze kunnen maken. Een mens moet af en toe tegen de lamp lopen en leren van zijn of haar fouten. We hebben allemaal onze wilde haren gehad en zijn daar meestal niet slechter van geworden. 

volgende keer:
gaan we een paar noten kraken...

dessins humoristiques : la vie d'un âne

hoe lang leeft een ezel?

'Zeg eens Josiane, hoe lang leeft een ezel?'

'Waarom wil je dat weten? Voel je je niet goed?'

volgende keer:
denken we terug aan onze jeugd...

t'es sur ?

het nut van het accent circonflexe

Sinds een aantal jaren hoeft het accent circonflexe in de meeste gevallen niet meer geschreven te worden. Hij heeft toch eigenlijk geen nut, toch?

- Hoe dan ook, dat accent circonflexe had geen enkel nut.

- Weet je het zeker?

- Op een stoel, hoezo?

Dit is voor ons een absurde conversatie, tot je het in het Frans leest.

T'es sûr (mét accent circonflexe) betekent 'Weet je het zeker?', maar t'es sur (zonder accent circonflexe) betekent 'Waar zit je op?' (sûr = zeker, sur = op).

De verwarring kan trouwens alleen in geschreven taal optreden, er is namelijk geen verschil in uitspraak. De context is afdoende.

volgende keer:
bestuderen we het leven van een ezel...

un vieux loup de mer

een zeebonk / een ouwe rot
('een oude zeewolf')

Een wolf leeft meestal in een roedel, een sociale groep waarin een bepaalde hiërarchie bestaat. Maar soms verlaat zo'n wolf de roedel om enige tijd solitair voort te leven. Wij mensen hebben de neiging om dieren menselijke kenmerken toe te kennen en andersom en we beschouwen zo'n lone wolf dan ook vaak als een wat asociaal wezen dat niet in staat is te integreren in de groep.

Zo is ook het beeld ontstaan van de oude zeebonk die het contact met de samenleving een beetje is verloren door er zo lang op afstand ervan te hebben gestaan. Hij is een beetje wild geworden en een knorrepot. Zo iemand werd al in de achttiende eeuw un vieux loup de mer genoemd. Maar door zo lang op zijn eigen (zee)benen te staan had hij natuurlijk veel ervaring opgedaan en was hij gehard in de strijd.

volgende keer:
bespreken we het nut van de accent circonflexe...

vieux comme Mathusalem

                                                            zo oud als Methusalem

'U bent nu al 900 jaar met pensioen, meneer Methusalem. Weet u wat u de staat al gekost heeft?'

La sécu is een informele afkorting van sécurité sociale, 'sociale verzekering(en)'. Als we steeds ouder worden, zijn pensioenen uiteindelijk niet meer betaalbaar, zeker niet in Frankrijk, waar de pensioengerechtigde leeftijd een stuk lager ligt dan in de meeste Europese landen.

Methusalem is een bijbelse figuur die volgens de overlevering 969 jaar oud werd. Hij werd vader van Lamech op de leeftijd van 187 jaar. Daarna leefde hij dus nog 682 jaar en bracht nog zoons en dochters voort. Hij was de grootvader van Noach (van de ark). Pas enkele millennia later introduceerde Napoleon het bevolkingsregister. We kunnen het dus niet controleren...

volgende keer:
ook zeebonken kunnen heel oud worden...

le pavé de l'ours

een goed bedoelde actie (die verkeerd uitwerkt)
('de steen van de beer')

En weer hebben we hier een uitdrukking te pakken die te herleiden is tot een fabel van La Fontaine, de twintigste in dit blog. Dit keer gaat het om de fabel L'ours et l'amateur des jardins ('de beer en de tuinliefhebber'), waarin een beer en een tuinliefhebber vriendschap sluiten. Als deze laatste ligt te slapen en er een vlieg op zijn hoofd landt, wil de beer de vlieg doden met een steen. Maar omdat hij zich niet bewust is van zijn kracht, doodt hij daarmee ook zijn vriend. La Fontaine verzucht in de fabel zelfs dat je maar beter een kundige vijand kunt hebben dan een onwetende vriend...

volgende keer:
hebben we een hele oude bijdrage...

faire la gueule

mokken
('de bek maken')

Een gueule is een 'bek' of een 'muil' en toen ik deze uitdrukking voor het eerst tegenkwam las ik het als 'een grote bek opzetten', maar dat is het dus niet, misschien wel juist niet. Het gaat juist om het gezicht dat je kunt opzetten als je niet luid protesteert tegen wat je aangedaan wordt maar je mokkend in een hoekje gaat zitten om je onbehagen te tonen.

volgende keer:
gooien we een steen in het water...

courir le monde

de wereld afreizen
('de wereld rennen')

Met 107 bezochte landen kun je de uitdrukking wel op mij van toepassing verklaren, denk ik, en als het aan mij ligt ben ik nog niet klaar. De uitdrukking bestaat sinds de achttiende-negentiende eeuw, zo ook de reiswoede waarnaar ze verwijst. Ter informatie: op mijn reisprogramma voor het komende jaar staan momenteel nog Madeira, Zweden en Zuid-Korea. Als het allemaal doorgaat wordt die laatste  bestemming inderdaad nummer 108...

volgende keer:
zetten we een grote bek op...

dessins humoristiques : je t'offre un ver ?

Haantjes(flirt)gedrag

Hee, chickie!

Mag ik je een glaasje aanbieden?

(un ver klinkt exact als un verre ('een glaasje') maar betekent 'een wormpje')

volgende keer:
rennen we de wereldbol over...

l'avocat du diable

advocaat van de duivel

Voor zowel 'advocaat' als 'avocado' wordt in het Frans hetzelfde woord gebruikt. Du diable (lett. 'van de duivel, duivels') en d'enfer (lett. 'hels') zijn eigenlijk heel negatieve termen, maar kunnen juist ook gebruikt worden om iets heel bijzonders, moois of lekkers aan te duiden. Denk ook aan onze termen 'vet', 'ziek' en 'wreed' die in de omgangstaal juist kunnen worden gebruikt om iets heel positiefs aan te duiden. Voeg daar nog de uitdrukking 'advocaat van de duivel'  aan toe en de spraakverwarring en het woordspel zijn compleet...

volgende keer:
flirten we met kippen...

avoir la fringale

geeuwhonger hebben / plotseling erge honger hebben

Hoe vreemd het ook klinkt, het woord fringale schijnt een verbastering te zijn van faim-valle, een paardenziekte die de dieren een schijnhonger gaf. Om ze in beweging te krijgen moest je iets te eten geven. Tot in de negentiende eeuw werd de term faim-calle gebruikt voor plotseling opkomende hongergevoelens en dat is dan weer verder verbasterd tot fringale.

volgende keer:
zijn we advokaat van de duivel...

traîner une casserole

een lijk in de kast hebben
('een pan voortslepen')

Bij het voortslepen van pannen en ander keukengerei denken we misschien aan de gewoonte om allerlei keukengerei aan de auto te bevestigen waarmee een nieuw bruidspaar het huwelijksfeest verlaat, maar dat is niet waar het om gaat in deze uitdrukking.
En toch gaat het om een vergelijkbaar gebruik, maar dan onder kwajongens die het leuk vinden om een reeks lawaaimakende keukenspullen met een touw aan de poot van een hond te verbinden, die vervolgens, gek van het geluid dat de spullen veroorzaken, gaat rennen en bokkensprongen gaat maken, wat het irritante geluid alleen maar verergert. Naar analogie hiermee kan een hinderlijke kwestie uit iemands verleden iemand nagedragen worden anderen die deze misstap nooit vergeten hebben. Zelfs wanneer de zaak vergeten lijkt, is het de persoon in kwestie een blok aan het been, want er kan altijd toch weer iemand zijn die zich het voorval herinnert, al is het maar het eigen geweten.

volgende keer:
hebben we honger...

punaise de sacristie

kwezel / heilig boontje
('sacristieluis')

Nee, het gaat hier niet om een punaise waarmee je heilige plaatjes ophangt op het prikbord van de sacristie (de plek waar in de katholieke kerk de kelk en de communieschaal worden bewaard en waar de priester zich omkleedt). Een punaise is een luis, zo'n hinderlijk beestje dat zich aan een plant of aan je hoofdhuid vasthecht en zorgt voor een hoop irritatie. Op dezelfde manier zouden mensen met kwade intenties zich heel devoot voor kunnen doen, als heilige boontjes. Een andere Franse benaming voor dit soort personen is grenouille de bénitier, letterlijk vertaald 'wijwaterkikker'. 

volgende keer:
gaan we met pannen slepen...

boulevard des allongés

kerkhof
('boulevard van de liggenden')

Voor onaangename dingen verzinnen we vaak eufemismen, verzachtende termen. Een van de Franse eufemismen voor 'kerkhof' is boulevard des allongés. Een boulevard (overigens een woord dat het Frans uit het Middelnederlands heeft overgenomen van bolwarc ('bolwerk'), net als bijvoorbeeld fauteuil (faldistoel, 'vouwstoel') en mannequin (manneken, 'paspop') roept associaties op met een levendig stadsleven of met gezellig flaneren, wat je uiteraard niet liggend kunt doen. Maar allongés ('in liggende positie') kan weer associaties oproepen met 'lekker rusten en niks doen'. Dat het hier om eeuwige rust gaat in een alles behalve levendige omgeving, dat nemen we dan maar even voor lief...

volgende keer:
geloven we in kikkers en punaises...

les rats quittent le navire

 

de ratten verlaten het schip

Europese talen delen nogal eens dezelfde uitdrukkingen. Dat blijkt ook weer bij deze: als de situatie echt moeilijk wordt, blijven alleen de meest loyale personen over. De rest kiest eieren voor zijn geld, ofwel de ratten verlaten het schip, waarmee het in de penibele situatie dus ieder voor zich wordt.
De uitdrukking komt overigens uit de Middeleeuwen en verwijst naar een situatie waarin dieren, in dit geval ratten, komende weersverwachtingen beter aanvoelen dan mensen. Zo bleken ratten als er een storm op til was massaal een schip dat nog moest gaan uitvaren verlieten.

volgende keer:
maken we een wandeling over de boulevard...

gueule de bois

houten bek

'Ik geloof dat ik eindelijk de beruchte houten bek heb gevonden waar iedereen het over heeft!'

Een gueule de bois is de Franse benaming voor een 'kater' nadat je te veel hebt gedronken. De uitdrukking 'houten bek' bestaat in het Nederlands ook wel, al hoor je hem niet zo vaak. Het duidt vooral op de droge mond die je kunt voelen als je te veel alcohol hebt gedronken.

volgende keer:
zijn we er als de ratten bij (of juist niet)...

se moquer d'un milliardaire

 miljardairs uitlachen

'Mijn vader zei altijd: 'als je iemand uitlacht, word je zelf zoals hij'. Sinds gisteren lach ik miljardairs uit!'

volgende keer:
heb ik een kater...