... dat zal mieren aantrekken, die zullen leren lezen, kennis vergaren en de controle over de wereld overnemen.
Nuttig uw drankjes en eten alleen in de daartoe aangewezen ruimten.
Als dat niet helpt?...
volgende keer:
volgt over een week, als ik terugkom uit Madeira...
Dit restaurant aan de rand van het bos heet Le coin du bois ('de bosrand'). Het is kennelijk in onze beide talen de bedoeling dat je binnen de perken blijft die vooraf vastgesteld zijn, of dat nu het bos is of een pad waarvan je niet af mag wijken. Zodra je die begrenzingen niet in acht neemt, raak je van het paadje of verlies je dus je verstand. Maar van mij mag je best buiten de lijntjes kleuren, anders ontdekken we nooit eens iets nieuws...
volgende keer:
hebben we last van mieren...
Het rijk der goden blijft voor iedereen een mysterie, dus wie een lijntje met God heeft beschikt dus over informatie die weinigen hebben. Dat leidde in de negentiende eeuw tot deze uitdrukking.
volgende keer:
gaan we een blokje om in het bos...
Voor veel mensen in het westen is kerstmis niet meer een tijd van bezinning, maar vooral een feest van de overvloed. Lekker eten en drinken wordt met scheppen aangevoerd en ik zal niet ontkennen dat ik daar ook wel aan meedoe. Ik ga er dan ook geen stichtelijk woord over uitspreken, anders dan 'geniet er maar van als het kan.'
volgende keer:
proberen we een goddelijk geheim te ontrafelen...
Of het altijd een goede strategie is weet ik eigenlijk niet, maar ik bezondig mezelf er wel vaak aan, bijvoorbeeld bij een dessertbuffet het lekkerste toetje voor het laatst bewaren. En zeker bij zo'n buffet kun je op een gegeven moment zo verzadigd raken, dat je misschien juist minder geniet van dat lekkerste uitgestelde hapje. De Chinezen pakken het misschien beter aan wat dat betreft. Toen ik voor het eerst in China was verbaasde ik me erover dat ik in restaurants mijn best moest doen om ergens rijst te kunnen eten. Het werd vrijwel nergens meteen bij de maaltijd geserveerd. De ene na de andere lekkere schaal eten kwam voorbij, maar als we om rijst vroegen was steevast het antwoord: 'Vindt u het niet lekker?' Rijst werd daar namelijk beschouwd als iets wat alleen maar de maag vult. Eerst moet je genieten van de lekkerste gerechten, mocht je dan nog honger hebben, dan kun je die stillen met wat rijst nadat al het lekkers op is. In het westen willen we onze gulzigheid nog wel eens rechtvaardigen door te zeggen als iemand je nog wat wil opscheppen: 'Ok, alleen voor het lekkere...'
volgende keer:
zoeken we de schaduw op...
We zitten inmiddels op J22 (jour 22) van de feestmaand, maar het kan altijd nog. Een goede raad voor deze calorierijke maand: loop twee keer rond het huizenblok.
Maar grote kans dat je dit advies anders hoort in deze maand van culinaire hoogstandjes. Of je nu pâté de maisons ('huizenblok') of pâté de maison ('huisgemaakte paté') zegt, het klinkt exact hetzelfde. Aan u de keus...
volgende keer:
houden we het lekkerste voor het laatst...
- Hoi!
De examenresultaten van dit semester zijn bekend dus laten we gaan kijken op de universiteit
= Sorry, ik ben bij mijn moeder, ga maar naar de mijne kijken en stuur me een berichtje. Als ik gezakt ben voor een vak, stuur me dan 'groetjes' en als ik voor twee vakken ben gezakt, schrijf dan 'groetjes aan jou en je moeder
- Groetjes aan jou en je moeder en aan al je familieleden. Vergeet ook niet de groeten te doen aan de buren.
volgende keer:
gaan we paté maken...
Deze uitdrukking bestaat sinds de zeventiende eeuw, dus duidde aanvankelijk op de galg, niet op de guillotine, die pas eind achttiende eeuw ten tonele verscheen voor het uitvoeren van executies. Je kunt je voorstellen dat een terdoodveroordeelde zijn daden betreurt (regret) op het moment dat hij het schavot betreedt, maar waarschijniljk is het een verbastering van à regrés wat 'achteruit' betekende. Voordat de terdoodveroordeelde de strop omgehangen kreeg, moest hij zich omdraaien naar de galg.
volgende keer:
is het examentijd...
In 1982 fietste ik met een goede vriend op een doodgewone fiets zonder versnellingen vanuit ons huis in Brabant naar Engeland. Op de terugweg werden we vanaf Zeebrugge vergezeld door een Amerikaans stel dat benieuwd was naar Nederland. Ze wilden niet de gebruikelijke clichés zien, maar wilden graag naar een bosrijke omgeving. Wij raadden hen de Veluwe aan en zeiden vervolgens dat Nederland inderdaad veel meer was dan de gebruikelijke clichés. Dat bleek echter moeilijk vol te houden toen we de grens passeerden bij... Retranchement, want zo heet het plaatsje in Zeeuws-Vlaanderen dat pal op de grens ligt. En daar passeerden we een tulpenveld, een kaaswinkel en een molen. Tja...
Ooit was deze grens kennelijk zwaar beveiligd, want een retranchement is een bolwerk of militaire verschansing. Se retrancher betekent 'zich terugtrekken op een plek waar je veilig bent tegen de vijand'. Als je nergens meer heen kunt dan naar deze schuilplaats, dan ben je in het nauw gedreven. Figuurlijk waren wij dat 42 jaar geleden ook, het was onmogelijk vol te houden dat Nederland meer was dan tulpen, kaas en molens...
volgende keer:
bezoeken we met knikkende knieën een abdij...
 |
| De staat neemt illegale wapens in... 'Nee jullie twee kunnen je wapens houden vanwege onze culturele tradities.' |
Eigenlijk gaat de Franse uitdrukking een stapje verder dan de Nederlandse: de wapens worden niet alleen neergelegd maar ook ingeleverd zodat ze ook niet meer gebruikt kunnen worden. Begin achttiende eeuw, toen de uitdrukking voor het eerst opgetekend werd, werd de uitdrukking vooral gebruikt op het gebied van de verleiding. Iemand die zwichtte voor de verleiding van iemand anders, legde zijn wapens neer. Nu betekent de uitdrukking eerder dat je iets opgeeft.
volgende keer:
trekken we ons nog verder terug in de verdediging...
Wie zich op een hellend vlak bevindt, hoeft niet altijd in de put terecht te komen. Door een goede instelling en een grote inzet kun je er uiteindelijk weer bovenop komen. En zelfs als je daar niet in gelooft, kun je een voorbeeld nemen aan Sisyfus. Laten we dus allemaal ons steentje blijven bijdragen aan een betere toekomst...
volgende keer:
beginnen we met het inleveren van wapens...
Deze kleine prins wist het wel. Je kunt dingen alleen met je hart zien, wat belangrijk is blijft onzichtbaar voor onze ogen. Maar of dat ook geldt voor echte prinsen? Noblesse oblige in ieder geval. Een goede prins is aan zijn voorrecht verplicht het goede voorbeeld te geven en blijk te geven van edelmoedigheid. In de praktijk wordt de uitdrukking veel gebruikt voor mensen die iemand anders een tweede kans geven en bereid zijn een en ander door de vingers te zien.
volgende keer:
gaan we een helling beklimmen...
Weer een voorbeeldje van spraakverwarring door homoniemen (woorden die hetzelfde worden uitgesproken maar iets anders betekenen):
'Ik begrijp niets van jullie familie...'
'Ik herhaal het nog één keer, mijn vader is moeder (burgemeester), mijn tante is zus (non), mijn neef is broer (monnik), mijn broer is mijn zus (masseur).'
volgende keer:
hebben we het over een goede prins...
'Frankrijk heeft 1,88 kind per gezin, dus een op de twee is niet af. Dat verklaart heel wat dingen.'
volgende keer:
maken we kennis met een onbegrijpelijk gezin...
Bij deze uitdrukking zie je meteen een beeld voor je van een stapel penselen en kwasten op een hoop, maar de pinceaux zijn hier een ander woord voor 'benen'. De uitdrukking is dus een variant van s'emmêler les jambes. Andere varianten zijn s'emmêler les pieds en s'emmêler les pédales. En als je benen (of je voeten of je voeten in de pedalen) verstrikt raken, kom je uiteraard niet ver...
volgende keer:
maken we ons zorgen over de bevolkingspiramide...
Langue is zowel het woord voor 'tong' als voor 'taal' en met langue verte wordt een beetje rauwe volkstaal bedoeld, waarom is niet helemaal duidelijk. Is het het groen van het platteland of gaat het om een giftige tong? Het blijft gissen.
volgende keer:
raken de penselen in de war...
Als je iets tussen haakjes zet in het Frans gebruik je daar accolades, parenthèses of crochets voor, niet te verwarren met aanhalingstekens, guillemets die er in het Frans trouwens ook als een soort haakjes uitzien: « ». De parenthèse is het meest voorkomende, ronde haakje, waarmee je even uitweidt, verklarende informatie geeft, die in principe iets minder belangrijk is dan het hoofdonderwerp. Kom je weer terug bij je hoofdonderwerp, dan sluit je het haakje (je zet het tweede afsluitende haakje). Dat kan natuurlijk ook figuurlijk gebruikt worden, zonder dat je daadwerkelijk aan het schrijven bent. Het kan ook nog figuurlijker, als je een bepaalde tijdelijke fase in je leven afsluit en je weer verder gaat met je 'gewone' leven.
volgende keer:
hebben we een groene tong...
De haas is een buitengewoon schuw dier dat bovendien behept is met een verontwikkeld gehoor en geurvermogen. Zodra hij dus onraad bespeurt is hij er in een mum vandoor. Vandaar de uitdrukking.
volgende keer:
zetten we tussen haakjes...
Bij deze uitdrukking moet je denken aan elektriciteitsdraden. Als er eentje loszit, dan functioneert het geheel niet goed meer. Dat is de uitleg voor de Nederlandse versie van de uitdrukking. In de Franse uitdrukking raken twee draadjes elkaar juist, wat kan leiden tot kortsluiting. En ook dat kan leiden tot een verstoring van het normale functioneren. Kortom, het komt heel nauw met draadjes...
volgende keer:
kiezen we het hazenpad...
- Papa, waarom hebben jullie mijn broer Leon genoemd?
= Omdat mama dol is op kerstmis (Noël in het Frans) en Leon is een anagram van Noël.
- Dankjewel, papa.
= Niks te danken, Luc (cul is 'kont' in het Frans).
volgende keer:
is bij ons een draadje los...
'Goedendag, heeft u iets wat niet te vet en niet te zoet is?'
- 'De papieren zakjes en de servetten...'
Fijne feestdagen toegewenst!
volgende keer:
vragen we ons af hoe we aan onze naam komen...
Het woord capitaine kwam in de dertiende eeuw in het Frans terecht van het Latijnse capitaneus dat 'belangrijk' of 'overheersend' betekende. Eerst werd het een militaire term voordat het in de zestiende eeuw vooral werd gebruikt voor scheepskapiteins, eerst alleen op militaire schepen en vanaf de achttiende eeuw op alle schepen.
Het woord industrie is in de veertiende eeuw in het Frans terechtgekomen, ook via het Latijn, waar industria 'geheime activiteit' en later gewoon 'activiteit' betekende. Vanaf de zestiende eeuw werd het gebruikt voor iedere 'productieactiviteit', een activiteit dus waarbij iets gemaakt wordt. Dingen worden geproduceerd in kleine bedrijfjes en aan het hoofd van al die bedrijven staat een coördinerende capitaine d'industrie, een term die verscheen vanaf de negentiende eeuw en vooral in de twintigste en eenentwintigste eeuw in gebruik is geraakt.
volgende keer:
gaan we op de calorieën letten...
Limoges is een middelgrote stad in het zuidwesten van Frankrijk met o.a. een bezienswaardig station. Is dat de reden om daar op een zijspoor gezet te worden zodat je het fraaie station in alle rust kunt bewonderen? Natuurlijk niet, want de Franse taal trekt zich uiteraard niets aan van onze Nederlandse vertaling van de uitdrukking.
De uitdrukking dateert uit de Eerste Wereldoorlog, toen de Franse generaal Joffre een grote crisis in de legerstaf moest oplossen. Veel hooggeplaatste officiers werden uit hun ambt gezet. Er waren te veel incapabele generaals in dienst. Zij werden niet werkloos gemaakt, maar werden verplaatst naar la 12e région, een gebied dat ver verwijderd was van het front en dat de departementen Charente, Corrèze, Creuse, Dordogne en Haute-Vienne omvatte. Limoges is als hoofdstad van de Haute-Vienne in dit gebied misschien de bekendste stad. Van de 150 à 200 officiers die op deze manier demotie kregen, kwam maar een twintigtal daadwerkelijk in Limoges terecht, maar desondanks heeft de stad de betreurenswaardige reputatie gekregen van een stad waar je heen gestuurd kunt worden als je niet aan de eisen voldoet...
volgende keer:
hopen we te worden gepromoveerd tot captain of industry...
... maar het draag er wel toe bij.
Dit horen wij ook vaak zeggen en doet vermoeden dat veel mensen eigenlijk wel denken dat geld gelukkig maakt. De uitdrukking wordt waarschijnlijk door mensen met weinig geld vooral gebruikt om zichzelf gerust te stellen en door mensen die het wel hebben om zichzelf te rechtvaardigen, of ben ik nu te cynisch?
volgende keer:
gaan we naar Limoges...
Fransen zijn kennelijk banger voor slapende katten dan voor slapende honden. Die hond is de oudere versie en dateert uit de vijftiende eeuw. Nog eerder wilden de Romeinen geen dronkenlap wakker maken of een uitgedoofd vuur weer aanwakkeren...
volgende keer:
vragen we ons af of geld gelukkig maakt...
Soms word je zo door gedachten of stress gegijzeld dat je moet leren los te laten, maar in het geval van Kapitein Haddock hier is dat misschien niet zo'n goed idee.
'Ik ben er niet van overtuigd dat klimsport de meest geschikte sport is om los te laten!...'
volgende keer:
maken we slapende honden wakker...
In het Frans klinken (zonder lidwoord althans) enkelvoud en meervoud hetzelfde, wat kan leiden tot een bijzondere spraakverwarring:
- Papier(en)?
o We kunnen wel zeggen dat u een ontzettende bofkont bent, ik heb altijd wat (papier) in mijn auto.
Weet u, ik ben net zo als u: als ik drink, ga ik aan de schijterij!
volgende keer:
leren we los te laten...
