au marc le franc

pondspondsgewijs
('per mark (of) franc')

Toen ik een plaatje bij de uitdrukking van vandaag ging zoeken, stuitte ik op een hele serie van dit onderonsje tussen Emmanuel Macron en Mark Rutte, in het Stade de France in 2018 bij de WK-kwalificatiewedstrijd Rusland-Nederland. Het heeft verder niets met de uitdrukking te maken en zelfs de voornaam van de heer Rutte wordt anders gespeld, maar kennelijk is er in Frankrijk behalve tussen marc en Mark een directe associatie tussen onze premier en financieel gewik en geweeg, want daar heeft de uitdrukking wel mee te maken. Het komt voor in de combinatie payer au marc le franc ('pondspondsgewijs betalen'). Het woord marc (uitspraak [maar]) is tegenwoordig vooral bekend als 'wijndrafdistillaat' zoals in marc de Bourgogne of als 'droesem', maar was vanaf de twaalfde eeuw een gewichtsaanduiding overeenkomend met 244,75 gram die vooral gebruikt werd voor het afwegen van goud en zilver. Naast de marc bestond ook de livre ('pond', 2 marcs, dus bijna ons huidige pond) en zo ontstond de uitdrukking au marc ou à la livre ('per mark of per pond') wat al snel verkort werd tot au marc la livre. Zowel marc als livre werden vervolgens ook benamingen van munten. Toen begin negentiende eeuw in Frankrijk de mark en het pond werden vervangen door de frank, veranderde de uitdrukking in au marc le franc.

volgende keer:
is geen kattepis...