merci de ne pas manger dans la bibliothèque

gelieve niet te eten in de bibliotheek

... dat zal mieren aantrekken, die zullen leren lezen, kennis vergaren en de controle over de wereld overnemen.

Nuttig uw drankjes en eten alleen in de daartoe aangewezen ruimten.

Als dat niet helpt?...

volgende keer:
volgt over een week, als ik terugkom uit Madeira...

avoir passé le coin du bois

zijn verstand kwijtraken / van het paadje raken
('de hoek van het bos voorbijgegaan zijn')

Dit restaurant aan de rand van het bos heet Le coin du bois ('de bosrand'). Het is kennelijk in onze beide talen de bedoeling dat je binnen de perken blijft die vooraf vastgesteld zijn, of dat nu het bos is of een pad waarvan je niet af mag wijken. Zodra je die begrenzingen niet in acht neemt, raak je van het paadje of verlies je dus je verstand. Maar van mij mag je best buiten de lijntjes kleuren, anders ontdekken we nooit eens iets nieuws...

volgende keer:
hebben we last van mieren...

être dans le secret des dieux

ergens het fijne van weten / inside information hebben
('in het geheim van de goden zin')

Het rijk der goden blijft voor iedereen een mysterie, dus wie een lijntje met God heeft beschikt dus over informatie die weinigen hebben. Dat leidde in de negentiende eeuw tot deze uitdrukking.

volgende keer:
gaan we een blokje om in het bos...

à la pelle

bij hopen / in grote hoeveelheden
('met de spade')

Voor veel mensen in het westen is kerstmis niet meer een tijd van bezinning, maar vooral een feest van de overvloed. Lekker eten en drinken wordt met scheppen aangevoerd en ik zal niet ontkennen dat ik daar ook wel aan meedoe. Ik ga er dan ook geen stichtelijk woord over uitspreken, anders dan 'geniet er maar van als het kan.'

volgende keer:
proberen we een goddelijk geheim te ontrafelen...

à l'ombre

à l'ombre
(achter de tralies)

Met deze post ga ik misschien een heleboel volgers verliezen, maar als iemand mij 48 jaar geleden verteld had dat de zanger van 'Eenzame kerst' 28 jaar later een soort staatsbegrafenis zou krijgen in een voetbalstadium en dat er een soort nationale rouw zou worden uitgesproken, zou ik die persoon ronduit hebben uitgelachen. Het is duidelijk dat ik populaire trends niet aanvoel en er al helemaal niet in meega. Ik had nog nooit zo'n belachelijk larmoyant lied gehoord als 'Eenzame kerst' over iemand die in zijn eentje kerstmis vierde in een gevangeniscel. Later ben ik wel wat milder geworden, net als bij Abba - waar ik gezien mijn situatie ook een grote fan van had moeten zijn - maar een liefhebber ben ik nooit geworden.

Ter zake nu, want de uitdrukking van vandaag heeft niets met André Hazes te maken, hooguit iets met zijn eerste single. Er zijn veel uitdrukkingen voor iemand die achter de tralies zit. Eén daarvan is être à l'ombre, letterlijk 'in de schaduw zijn'. Voltaire beschreef in zijn beroemde vertelling Candide een gevangenis al ironisch als des appartements d'une extrême fraîcheur où on n'était jamais incommodé du soleil ('appartementen met een extreme koelte waar men nooit gehinderd wordt door de zon'). 
O.K. Genoeg voor vandaag. Het zag er lang naar uit dat ik dit jaar ook een eenzame kerst zou vieren, maar morgen heb ik een kerstbrunch met mijn zus. Alvast een zalig kerstfeest!

volgende keer:
vieren we het feest van de overvloed...

garder pour la bonne bouche

het lekkerste voor het laatst bewaren
('bewaren voor de goede mond')

Of het altijd een goede strategie is weet ik eigenlijk niet, maar ik bezondig mezelf er wel vaak aan, bijvoorbeeld bij een dessertbuffet het lekkerste toetje voor het laatst bewaren. En zeker bij zo'n buffet kun je op een gegeven moment zo verzadigd raken, dat je misschien juist minder geniet van dat lekkerste uitgestelde hapje. De Chinezen pakken het misschien beter aan wat dat betreft. Toen ik voor het eerst in China was verbaasde ik me erover dat ik in restaurants mijn best moest doen om ergens rijst te kunnen eten. Het werd vrijwel nergens meteen bij de maaltijd geserveerd. De ene na de andere lekkere schaal eten kwam voorbij, maar als we om rijst vroegen was steevast het antwoord: 'Vindt u het niet lekker?' Rijst werd daar namelijk beschouwd als iets wat alleen maar de maag vult. Eerst moet je genieten van de lekkerste gerechten, mocht je dan nog honger hebben, dan kun je die stillen met wat rijst nadat al het lekkers op is. In het westen willen we onze gulzigheid nog wel eens rechtvaardigen door te zeggen als iemand je nog wat wil opscheppen: 'Ok, alleen voor het lekkere...' 

volgende keer:
zoeken we de schaduw op...

pâté de maison(s)

huisgemaakte paté

We zitten inmiddels op J22 (jour 22) van de feestmaand, maar het kan altijd nog. Een goede raad voor deze calorierijke maand: loop twee keer rond het huizenblok.

Maar grote kans dat je dit advies anders hoort in deze maand van culinaire hoogstandjes. Of je nu pâté de maisons ('huizenblok') of pâté de maison ('huisgemaakte paté') zegt, het klinkt exact hetzelfde. Aan u de keus...

volgende keer:
houden we het lekkerste voor het laatst...

examens

examens

- Hoi!
De examenresultaten van dit semester zijn bekend dus laten we gaan kijken op de universiteit

= Sorry, ik ben bij mijn moeder, ga maar naar de mijne kijken en stuur me een berichtje. Als ik gezakt ben voor een vak, stuur me dan 'groetjes' en als ik voor twee vakken ben gezakt, schrijf dan 'groetjes aan jou en je moeder

- Groetjes aan jou en je moeder en aan al je familieleden. Vergeet ook niet de groeten te doen aan de buren.

volgende keer:
gaan we paté maken...

l'abbaye de Monte-à-Regret

de galg / de guillotine

Deze uitdrukking bestaat sinds de zeventiende eeuw, dus duidde aanvankelijk op de galg, niet op de guillotine, die pas eind achttiende eeuw ten tonele verscheen voor het uitvoeren van executies. Je kunt je voorstellen dat een terdoodveroordeelde zijn daden betreurt (regret) op het moment dat hij het schavot betreedt, maar waarschijniljk is het een verbastering van à regrés wat 'achteruit' betekende. Voordat de terdoodveroordeelde de strop omgehangen kreeg, moest hij zich omdraaien naar de galg.

volgende keer:
is het examentijd...

pousser dans ses derniers retranchements

in het nauw drijven
('in zijn laatste verschansingen duwen')

In 1982 fietste ik met een goede vriend op een doodgewone fiets zonder versnellingen vanuit ons huis in Brabant naar Engeland. Op de terugweg werden we vanaf Zeebrugge vergezeld door een Amerikaans stel dat benieuwd was naar Nederland. Ze wilden niet de gebruikelijke clichés zien, maar wilden graag naar een bosrijke omgeving. Wij raadden hen de Veluwe aan en zeiden vervolgens dat Nederland inderdaad veel meer was dan de gebruikelijke clichés. Dat bleek echter moeilijk vol te houden toen we de grens passeerden bij... Retranchement, want zo heet het plaatsje in Zeeuws-Vlaanderen dat pal op de grens ligt. En daar passeerden we een tulpenveld, een kaaswinkel en een molen. Tja...

Ooit was deze grens kennelijk zwaar beveiligd, want een retranchement is een bolwerk of militaire verschansing. Se retrancher betekent 'zich terugtrekken op een plek waar je veilig bent tegen de vijand'. Als je nergens meer heen kunt dan naar deze schuilplaats, dan ben je in het nauw gedreven. Figuurlijk waren wij dat 42 jaar geleden ook, het was onmogelijk vol te houden dat Nederland meer was dan tulpen, kaas en molens...

volgende keer:
bezoeken we met knikkende knieën een abdij...

rendre les armes

De staat neemt illegale wapens in...
'Nee jullie twee kunnen je wapens houden
vanwege onze culturele tradities.'

de wapens neerleggen
('de wapens teruggeven')

Eigenlijk gaat de Franse uitdrukking een stapje verder dan de Nederlandse: de wapens worden niet alleen neergelegd maar ook ingeleverd zodat ze ook niet meer gebruikt kunnen worden. Begin achttiende eeuw, toen de uitdrukking voor het eerst opgetekend werd, werd de uitdrukking vooral gebruikt op het gebied van de verleiding. Iemand die zwichtte voor de verleiding van iemand anders, legde zijn wapens neer. Nu betekent de uitdrukking eerder dat je iets opgeeft.

volgende keer:
trekken we ons nog verder terug in de verdediging...

remonter la pente

er weer bovenop komen
('de helling weer beklimmen')

Wie zich op een hellend vlak bevindt, hoeft niet altijd in de put terecht te komen. Door een goede instelling en een grote inzet kun je er uiteindelijk weer bovenop komen. En zelfs als je daar niet in gelooft, kun je een voorbeeld nemen aan Sisyfus. Laten we dus allemaal ons steentje blijven bijdragen aan een betere toekomst...

volgende keer:
beginnen we met het inleveren van wapens...

être bon prince

edelmoedig zijn
('goede prins zijn')

Deze kleine prins wist het wel. Je kunt dingen alleen met je hart zien, wat belangrijk is blijft onzichtbaar voor onze ogen. Maar of dat ook geldt voor echte prinsen? Noblesse oblige in ieder geval. Een goede prins is aan zijn voorrecht verplicht het goede voorbeeld te geven en blijk te geven van edelmoedigheid. In de praktijk wordt de uitdrukking veel gebruikt voor mensen die iemand anders een tweede kans geven en bereid zijn een en ander door de vingers te zien.

volgende keer:
gaan we een helling beklimmen...

je ne comprends rien à votre famille

ik begrijp niets van jullie familie

Weer een voorbeeldje van spraakverwarring door homoniemen (woorden die hetzelfde worden uitgesproken maar iets anders betekenen):

'Ik begrijp niets van jullie familie...'

'Ik herhaal het nog één keer, mijn vader is moeder (burgemeester), mijn tante is zus (non), mijn neef is broer (monnik), mijn broer is mijn zus (masseur).'

volgende keer:
hebben we het over een goede prins...

1,88 enfant

1,88 kind

'Frankrijk heeft 1,88 kind per gezin, dus een op de twee is niet af. Dat verklaart heel wat dingen.'

volgende keer:
maken we kennis met een onbegrijpelijk gezin...

s'emmêler les pinceaux

verstrikt raken / in de war raken
('de penselen verwarren')

Bij deze uitdrukking zie je meteen een beeld voor je van een stapel penselen en kwasten op een hoop, maar de pinceaux zijn hier een ander woord voor 'benen'. De uitdrukking is dus een variant van s'emmêler les jambes. Andere varianten zijn s'emmêler les pieds en s'emmêler les pédales. En als je benen (of je voeten of je voeten in de pedalen) verstrikt raken, kom je uiteraard niet ver...

volgende keer:
maken we ons zorgen over de bevolkingspiramide...

langue verte

volkstaal
('groene taal')

Langue is zowel het woord voor 'tong' als voor 'taal' en met langue verte wordt een beetje rauwe volkstaal bedoeld, waarom is niet helemaal duidelijk. Is het het groen van het platteland of gaat het om een giftige tong? Het blijft gissen.

volgende keer:
raken de penselen in de war...

fermer la parenthèse

terug(keren) naar het onderwerp / een fase afsluiten
('het haakje sluiten')

Als je iets tussen haakjes zet in het Frans gebruik je daar accolades, parenthèses of crochets voor, niet te verwarren met aanhalingstekens, guillemets die er in het Frans trouwens ook als een soort haakjes uitzien: « ». De parenthèse is het meest voorkomende, ronde haakje, waarmee je even uitweidt, verklarende informatie geeft, die in principe iets minder belangrijk is dan het hoofdonderwerp. Kom je weer terug bij je hoofdonderwerp, dan sluit je het haakje (je zet het tweede afsluitende haakje). Dat kan natuurlijk ook figuurlijk gebruikt worden, zonder dat je daadwerkelijk aan het schrijven bent. Het kan ook nog figuurlijker, als je een bepaalde tijdelijke fase in je leven afsluit en je weer verder gaat met je 'gewone' leven.

volgende keer:
hebben we een groene tong...

détaler comme un lièvre

er als een haas vandoor gaan / het hazenpad kiezen
('ervandoor gaan als een haas')

De haas is een buitengewoon schuw dier dat bovendien behept is met een verontwikkeld gehoor en geurvermogen. Zodra hij dus onraad bespeurt is hij er in een mum vandoor. Vandaar de uitdrukking.

volgende keer:
zetten we tussen haakjes...

avoir les fils qui se touchent

er zit bij hem/haar een draadje los
('de draadjes hebben die elkaar raken')

Bij deze uitdrukking moet je denken aan elektriciteitsdraden. Als er eentje loszit, dan functioneert het geheel niet goed meer. Dat is de uitleg voor de Nederlandse versie van de uitdrukking. In de Franse uitdrukking raken twee draadjes elkaar juist, wat kan leiden tot kortsluiting. En ook dat kan leiden tot een verstoring van het normale functioneren. Kortom, het komt heel nauw met draadjes...

volgende keer:
kiezen we het hazenpad...

anagrammes

waarom heet je zoals je heet?

- Papa, waarom hebben jullie mijn broer Leon genoemd?

= Omdat mama dol is op kerstmis (Noël in het Frans) en Leon is een anagram van Noël.

- Dankjewel, papa.

= Niks te danken, Luc (cul is 'kont' in het Frans).

volgende keer:
is bij ons een draadje los...

pas trop gras pas trop sucré

niet te vet, niet te zoet

'Goedendag, heeft u iets wat niet te vet en niet te zoet is?'

- 'De papieren zakjes en de servetten...'

Fijne feestdagen toegewenst!

volgende keer:
vragen we ons af hoe we aan onze naam komen...

un capitaine d'industrie

een captain of industry / een magnaat
('een industriekapitein')

Het woord capitaine kwam in de dertiende eeuw in het Frans terecht van het Latijnse capitaneus dat 'belangrijk' of 'overheersend' betekende. Eerst werd het een militaire term voordat het in de zestiende eeuw vooral werd gebruikt voor scheepskapiteins, eerst alleen op militaire schepen en vanaf de achttiende eeuw op alle schepen.
Het woord industrie is in de veertiende eeuw in het Frans terechtgekomen, ook via het Latijn, waar industria 'geheime activiteit' en later gewoon 'activiteit' betekende. Vanaf de zestiende eeuw werd het gebruikt voor iedere 'productieactiviteit', een activiteit dus waarbij iets gemaakt wordt. Dingen worden geproduceerd in kleine bedrijfjes en aan het hoofd van al die bedrijven staat een coördinerende capitaine d'industrie, een term die verscheen vanaf de negentiende eeuw en vooral in de twintigste en eenentwintigste eeuw in gebruik is geraakt.

volgende keer:
gaan we op de calorieën letten...

se faire limoger

de bons krijgen / op een zijspoor gezet worden
('zich laten limogeren')

Limoges is een middelgrote stad in het zuidwesten van Frankrijk met o.a. een bezienswaardig station. Is dat de reden om daar op een zijspoor gezet te worden zodat je het fraaie station in alle rust kunt bewonderen? Natuurlijk niet, want de Franse taal trekt zich uiteraard niets aan van onze Nederlandse vertaling van de uitdrukking.

De uitdrukking dateert uit de Eerste Wereldoorlog, toen de Franse generaal Joffre een grote crisis in de legerstaf moest oplossen. Veel hooggeplaatste officiers werden uit hun ambt gezet. Er waren te veel incapabele generaals in dienst. Zij werden niet werkloos gemaakt, maar werden verplaatst naar la 12e région, een gebied dat ver verwijderd was van het front en dat de departementen Charente, Corrèze, Creuse, Dordogne en Haute-Vienne omvatte. Limoges is als hoofdstad van de Haute-Vienne in dit gebied misschien de bekendste stad. Van de 150 à 200 officiers die op deze manier demotie kregen, kwam maar een twintigtal daadwerkelijk in Limoges terecht, maar desondanks heeft de stad de betreurenswaardige reputatie gekregen van een stad waar je heen gestuurd kunt worden als je niet aan de eisen voldoet...

volgende keer:
hopen we te worden gepromoveerd tot captain of industry...

l'argent ne fait pas le bonheur

geld maakt niet gelukkig
('het geld maakt het geluk niet')

... maar het draag er wel toe bij.

Dit horen wij ook vaak zeggen en doet vermoeden dat veel mensen eigenlijk wel denken dat geld gelukkig maakt. De uitdrukking wordt waarschijnlijk door mensen met weinig geld vooral gebruikt om zichzelf gerust te stellen en door mensen die het wel hebben om zichzelf te rechtvaardigen, of ben ik nu te cynisch?

volgende keer:
gaan we naar Limoges...

il ne faut pas réveiller le chat qui dort

je moet geen slapende honden wakker maken
('je moet de kat die slaapt niet wakker maken')

Fransen zijn kennelijk banger voor slapende katten dan voor slapende honden. Die hond is de oudere versie en dateert uit de vijftiende eeuw. Nog eerder wilden de Romeinen geen dronkenlap wakker maken of een uitgedoofd vuur weer aanwakkeren...

volgende keer:
vragen we ons af of geld gelukkig maakt...

lâcher prise

loslaten
('grip loslaten')

Soms word je zo door gedachten of stress gegijzeld dat je moet leren los te laten, maar in het geval van Kapitein Haddock hier is dat misschien niet zo'n goed idee.

'Ik ben er niet van overtuigd dat klimsport de meest geschikte sport is om los te laten!...'

volgende keer:
maken we slapende honden wakker...

dessins humoristiques : papiers dans la voiture

heeft u (uw) papier(en)?

In het Frans klinken (zonder lidwoord althans) enkelvoud en meervoud hetzelfde, wat kan leiden tot een bijzondere spraakverwarring:

- Papier(en)?

o We kunnen wel zeggen dat u een ontzettende bofkont bent, ik heb altijd wat (papier) in mijn auto.
Weet u, ik ben net zo als u: als ik drink, ga ik aan de schijterij!

volgende keer:
leren we los te laten...

dessins humoristiques : ossements retrouvés

beenderen teruggevonden

Er lijkt soms geen eind te komen aan werkzaamheden aan het spoor...

Tram van Luik

werkzaamheden onderbroken

Beenderen van de eerste wegwerkers zijn teruggevonden...

volgende keer:
vragen we om papier...

un serment d'ivrogne

een loze belofte
('een dronkemanseed')

Als je dronken bent gaan de remmen los. Dat kan bij sommigen leiden tot agressiviteit, bij anderen tot sentimentaliteit, bij weer anderen tot loslippigheid. Dingen die je in een staat van dronkenschap zegt herhaal je misschien niet zodra je weer nuchter bent. Daarom is een belofte gedaan door een dronkeman vaak niet betrouwbaar, het is een loze belofte.

volgende keer:
wee je gebeente!...

le coup de pied de l'âne

een trap na
('de schop van de ezel')

We hebben weer een uitdrukking te pakken die afkomstig is uit een fabel van La Fontaine, nl. Le lion devenu vieux ('de leeuw die oud geworden is'), al wordt de trap van de ezel er niet direct in opgeroepen, maar wel gesuggereerd. Een ezel die de leeuw nooit durfde te benaderen, haalt wel uit naar hem als hij op zijn sterfbed ligt en zich niet meer verweren kan. Het paard, de wolf en de os hadden al naar hem uitgehaald, maar als de ezel hem ook nog eens een trap na geeft, wordt het hem te veel en verzucht hij 
Ah, c'est trop, lui dit-il; je voulais bien mourir;
Mais c'est mourir deux fois que souffrir tes atteintes ('Dit wordt me te veel, zei hij, ik wilde wel sterven, maar ik sterf twee keer nu ik jouw trappen moet verdragen').

Luister naar de fabel van La Fontaine:

volgende keer:
luisteren we naar dronkemanspraat...

faire d'une mouche un éléphant

van een mug een olifant maken
('van een vlieg een olifant maken')

Kennelijk overdrijven wij Nederlanders nog een stukje erger dan Fransen, want wij blazen een nog kleiner insect dan een vlieg op tot een olifant. Zonder overdrijven kunnen we echter wel stellen dat beide kleine insecten behoorlijk irritant kunnen zijn...

volgende keer:
krijgt u een trap na...

culotte de peau

dienstklopper / oude soldaat
('huidbroek, Lederhosen')

Eerst moeten we misschien even het woord culotte bespreken. Er zit het woord cul ('kont') in en wordt tegenwoordig gebruikt in de betekenissen 'korte broek' en 'slipje'. Een culotte de cheval is een rijbroek en als je in het Frans zegt dat een vrouw 'de broek aanheeft', dan zeg je la femme porte la culotte. Ten tijde van de Franse Revolutie had je de sans culottes en dat waren juist mannen die broeken droegen, al doet de term denken aan mannen die zonder broek over straat lopen. Ze droegen echter niet van die nauwsluitende maillots als edellieden droegen (culottes) maar lossere stevige broeken zoals tegenwoordig gebruikelijk is. Een culotte de peau heet dan weer niet zo omdat hij dicht op de huid zit, maar omdat hij van dierenhuid (leer) gemaakt is, zoals de Lederhose die we uit Duitsland kennen. Ook militairen droegen vroeger leren broeken. Dat is inmiddels in onbruik geraakt. Maar met een culotte de peau kan dus verwezen worden naar oude militairen met een lange staat van dienst, veel ervaring, bijna met pensioen en misschien een beetje streng in de regels.

volgende keer:
maken we van een mug een olifant...

avoir l'échine souple

geen ruggengraat hebben / een ruggengraat als een banaan hebben
('de soepele ruggengraat hebben')

Als de asielcrisiswet van tafel zou gaan - wat inderdaad gebeurde - zou Geert Wilders de ruggengraat van een banaan hebben, zei hij. Laten we het hopen. In het Frans wordt er niet met een banaan vergeleken, maar er wordt wel gesproken van een soepele (buigzame) ruggengraat, als je je rug niet recht kunt houden. Overigens is het voor alle bewegingen die we dagelijks moeten maken, wel prettig en noodzakelijk dat we een soepele lenige ruggengraat hebben...

volgende keer:
is onze broek tot op de huid versleten...

dessins humoristiques : on a tous été jeune et con

we zijn allemaal jong en idioot geweest

... maar denk maar niet dat je door idioot te blijven ook jong blijft...

Jammer...

volgende keer:
hebben we een ruggengraat als een banaan...

panneaux insolites : vous mourrez de vieillesse

van ouderdom ga je dood

'Van ouderdom ga je dood, (maar) dat geluk hebben wij niet!'

of nog scherper: 'Jullie gaan dood van ouderdom, wij hebben dat geluk niet!'

Maar zij die al op leeftijd zijn hebben kennelijk geen boodschap aan deze noodkreet van jongeren die zich zorgen maken over de klimaatverandering...

volgende keer:
zijn we allemaal ooit jong geweest...

dessins humoristiques : oeufs brouillés

                                                                                        gebrouilleerde eieren

- Klootzak!
- Hou je kop!

    ... en toch zullen ze met elkaar in één

    pan moeten. Des oeufs brouillés is namelijk 'roerei'. Voor wie wil weten hoe je je ei moet bestellen in een hotel:

un oeuf à la coque is een zachtgekookt ei.
un oeuf mollet is een zachtgekookt ei waarbij het eigeel langs de randen begint te stollen
un oeuf dur is een hardgekookt ei
un oeuf sur le plat is een spiegelei
une omelette is een omelet.

volgende keer:
bespreken we de meest voorkomende doodsoorzaak...

tu maigris

hoe zie je er slanker uit?

Welke kleur moet ik dragen om slank te lijken?

Grijs, draag grijs!

Zou het werken? In de Franse taal in ieder geval wel, want tu mets gris klinkt precies als tu maigris en dat betekent 'je wordt slanker'.

volgende keer:
ontbijten we met roerei...

du jour au lendemain

van vandaag op morgen
('van de dag naar de volgende dag')

Als iets plotseling gebeurt, eerder dan verwacht, dan kun je zeggen dat het van vandaag of morgen gebeurt, in het Frans van de (ene) dag naar de volgende dag. Ook dit is weer de titel van een Franse film uit 2005 waarin het leven van de hoofdpersoon François Berthier van de ene op de andere dag compleet verandert.

volgende keer:
gaan we aan de lijn denken...

y aller comme une corneille qui abat des noix

zich verbeten maar onhandig inspannen
('erheen gaan als een kraai die noten kraakt')

Wel eens een kraai een walnoot zien kraken? Hij neemt de te grote vrucht in zijn bek en weet van geen ophouden. De noot valt voortdurend en het lijkt maar niet te lukken (en misschien lukt het soms ook wel nooit). De volksuitdrukking was oorspronkelijk nog langer, nl. y aller de cul ou de tête comme une corneille qui abat des noix ('er met kont of kop ingaan als...'). Overigens, toen ik nog op de studentenflat woonde, deed ik het bij gebrek aan een notenkraker met de deur van mijn kamer, noot in de sponning, deur even dichtdoen: zo gepiept...

volgende keer:
vindt u van vandaag op morgen...

il faut que jeunesse se passe

de jeugd moet jong zijn
('de jeugd moet gebeuren')

De filmstill toont Clara Antoons en Fabian Wolfrom uit de film Il faut que jeunesse se passe uit 2017. De uitdrukking betekent dat je jonge mensen niet moet behoeden voor alle fouten die ze kunnen maken. Een mens moet af en toe tegen de lamp lopen en leren van zijn of haar fouten. We hebben allemaal onze wilde haren gehad en zijn daar meestal niet slechter van geworden. 

volgende keer:
gaan we een paar noten kraken...

dessins humoristiques : la vie d'un âne

hoe lang leeft een ezel?

'Zeg eens Josiane, hoe lang leeft een ezel?'

'Waarom wil je dat weten? Voel je je niet goed?'

volgende keer:
denken we terug aan onze jeugd...

t'es sur ?

het nut van het accent circonflexe

Sinds een aantal jaren hoeft het accent circonflexe in de meeste gevallen niet meer geschreven te worden. Hij heeft toch eigenlijk geen nut, toch?

- Hoe dan ook, dat accent circonflexe had geen enkel nut.

- Weet je het zeker?

- Op een stoel, hoezo?

Dit is voor ons een absurde conversatie, tot je het in het Frans leest.

T'es sûr (mét accent circonflexe) betekent 'Weet je het zeker?', maar t'es sur (zonder accent circonflexe) betekent 'Waar zit je op?' (sûr = zeker, sur = op).

De verwarring kan trouwens alleen in geschreven taal optreden, er is namelijk geen verschil in uitspraak. De context is afdoende.

volgende keer:
bestuderen we het leven van een ezel...

un vieux loup de mer

een zeebonk / een ouwe rot
('een oude zeewolf')

Een wolf leeft meestal in een roedel, een sociale groep waarin een bepaalde hiërarchie bestaat. Maar soms verlaat zo'n wolf de roedel om enige tijd solitair voort te leven. Wij mensen hebben de neiging om dieren menselijke kenmerken toe te kennen en andersom en we beschouwen zo'n lone wolf dan ook vaak als een wat asociaal wezen dat niet in staat is te integreren in de groep.

Zo is ook het beeld ontstaan van de oude zeebonk die het contact met de samenleving een beetje is verloren door er zo lang op afstand ervan te hebben gestaan. Hij is een beetje wild geworden en een knorrepot. Zo iemand werd al in de achttiende eeuw un vieux loup de mer genoemd. Maar door zo lang op zijn eigen (zee)benen te staan had hij natuurlijk veel ervaring opgedaan en was hij gehard in de strijd.

volgende keer:
bespreken we het nut van de accent circonflexe...

vieux comme Mathusalem

                                                            zo oud als Methusalem

'U bent nu al 900 jaar met pensioen, meneer Methusalem. Weet u wat u de staat al gekost heeft?'

La sécu is een informele afkorting van sécurité sociale, 'sociale verzekering(en)'. Als we steeds ouder worden, zijn pensioenen uiteindelijk niet meer betaalbaar, zeker niet in Frankrijk, waar de pensioengerechtigde leeftijd een stuk lager ligt dan in de meeste Europese landen.

Methusalem is een bijbelse figuur die volgens de overlevering 969 jaar oud werd. Hij werd vader van Lamech op de leeftijd van 187 jaar. Daarna leefde hij dus nog 682 jaar en bracht nog zoons en dochters voort. Hij was de grootvader van Noach (van de ark). Pas enkele millennia later introduceerde Napoleon het bevolkingsregister. We kunnen het dus niet controleren...

volgende keer:
ook zeebonken kunnen heel oud worden...

le pavé de l'ours

een goed bedoelde actie (die verkeerd uitwerkt)
('de steen van de beer')

En weer hebben we hier een uitdrukking te pakken die te herleiden is tot een fabel van La Fontaine, de twintigste in dit blog. Dit keer gaat het om de fabel L'ours et l'amateur des jardins ('de beer en de tuinliefhebber'), waarin een beer en een tuinliefhebber vriendschap sluiten. Als deze laatste ligt te slapen en er een vlieg op zijn hoofd landt, wil de beer de vlieg doden met een steen. Maar omdat hij zich niet bewust is van zijn kracht, doodt hij daarmee ook zijn vriend. La Fontaine verzucht in de fabel zelfs dat je maar beter een kundige vijand kunt hebben dan een onwetende vriend...

volgende keer:
hebben we een hele oude bijdrage...

faire la gueule

mokken
('de bek maken')

Een gueule is een 'bek' of een 'muil' en toen ik deze uitdrukking voor het eerst tegenkwam las ik het als 'een grote bek opzetten', maar dat is het dus niet, misschien wel juist niet. Het gaat juist om het gezicht dat je kunt opzetten als je niet luid protesteert tegen wat je aangedaan wordt maar je mokkend in een hoekje gaat zitten om je onbehagen te tonen.

volgende keer:
gooien we een steen in het water...

courir le monde

de wereld afreizen
('de wereld rennen')

Met 107 bezochte landen kun je de uitdrukking wel op mij van toepassing verklaren, denk ik, en als het aan mij ligt ben ik nog niet klaar. De uitdrukking bestaat sinds de achttiende-negentiende eeuw, zo ook de reiswoede waarnaar ze verwijst. Ter informatie: op mijn reisprogramma voor het komende jaar staan momenteel nog Madeira, Zweden en Zuid-Korea. Als het allemaal doorgaat wordt die laatste  bestemming inderdaad nummer 108...

volgende keer:
zetten we een grote bek op...

dessins humoristiques : je t'offre un ver ?

Haantjes(flirt)gedrag

Hee, chickie!

Mag ik je een glaasje aanbieden?

(un ver klinkt exact als un verre ('een glaasje') maar betekent 'een wormpje')

volgende keer:
rennen we de wereldbol over...