In deze donkere dagen voor de Kerst zoeken we de duisternis op en ontdekken we bovendien wat de overeenkomst is tussen gebladerte, een hoed en een paraplu. Ze komen allemaal van het woord ombre (Lat. umbra) dat 'schaduw' betekent.
Het woord ombre kan overigens naast 'schaduw' en 'duisternis' ook 'een vleugje, een klein beetje' betekenen als het ontkend wordt: pas l'ombre d'un doute is 'niet de geringste twijfel' en pas l'ombre d'une chance 'geen schijn van kans'.
Je kunt natuurlijk de schaduw opzoeken onder een schaduwrijk bladerdak. 'Lommer' (op zijn beurt trouwens ook afkomstig van het Franse l'ombre) heet daarom ombrage in het Frans, ombragé 'lommerrijk' en ombrager 'beschaduwen' maar ook overdrachtelijk 'overschaduwen'. Een persoon die ombrageux is, is echter 'heel kwetsbaar' en kan zich snel gekrenkt voelen. Als een ezel of paard ombrageux is, dan is het heel schuw en schrikachtig.
Onder een ombrelle ('damesparasolletje') kan men ook de schaduw opzoeken. Dit woord kennen we uit het Engels als umbrella : een paraplu heeft natuurlijk dezelfde vorm als een parasol, hoewel het tegen een ander weerverschijnsel beschermt. Het Franse ombrelle is trouwens ook de aanduiding voor het scherm van een kwal.Het werkwoord ombrer betekent 'beschaduwen' of 'oogschaduw opbrengen'. Een ombrette is een 'schaduwvogel'.
Ombreux betekent 'schaduwrijk' of 'lommerrijk' of ook 'donker, schaars belicht'.
La pénombre (lett. 'bijna-schaduw') is 'halfschaduw'.
De woordfamilie sombre ('somber') heeft ook rechtstreeks met ombre te maken. De s is afkomstig van het Latijnse subumbra (lett. 'onder de schaduw'). Het werkwoord assombrir betekent 'verduisteren, donker maken' of 'somber maken' en wederkerend betekent s'assombrir 'donker/somber worden'. Daarvan afgeleid bestaat het zelfstandig naamwoord assombrissement: 'verduistering' of 'droefgeestigheid'.
Een schip dat als een schaduw in de diepte van de zee verdwijnt sombre. Het werkwoord sombrer betekent ook figuurlijk 'wegzinken, verdwijnen, afglijden'. Zo kun je sombrer dans la boisson ('aan de drank ten onder gaan'), dans la démence ('langzaam dement worden') of dans un sommeil profond ('in een diepe slaap wegzinken').
Het woord sombrero tenslotte is rechtstreeks overgenomen uit het Spaans, waarin het woord voor 'schaduw' sombra (met s dus) is. Onder de rand van een hoed kun je net als onder een parasol de schaduw opzoeken.
Ik wens u niet al te veel somberte toe in deze donkere dagen voor de Kerst...
volgende keer:
geven we aandacht aan het MKB (midden- en kleinbedrijf)...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten