raide comme un manche à balai / comme un passe-lacet

een houten klaas / zo stijf als een hark
('zo stijf als een bezemsteel')

Ik heb Sinterklaas nog nooit zien dansen, maar ik vermoed dat hij gezien zijn leeftijd en outfit op zijn minst een houten klaas zal zijn als hij zich op de dansvloer waagt. Wij kunnen zo iemand ook zo stijf als een hark noemen. In het Frans vergelijken ze het met een ander houten gereedschap, nl. een bezemsteel. Er bestaat daarnaast nog een variant, nl. raide comme un passe-lacet ('zo stijf als een rijgpen') die naast de betekenis 'zo stijf als een hark' ook 'blut, platzak' kan betekenen. Maar wat is een rijgpen? Het gaat hier om een hulpmiddel, een soort naald, om een veter door het rijggat (van bijvoorbeeld een corset) te krijgen. 
Waarom nou verwijzen naar zo'n specifiek gereedschap dat vrijwel niemand meer kent? Dat komt omdat het woord lacet ('veter') ook de aanduiding was voor het koord waarmee een politieagent een verdachte in de 'boeien' sloeg. Een passe-lacet was daarmee dus de agent zelf. En dat waren nogal eens houten klazen, stijve harken die onvermurwbaar waren en rigide de wet toepasten en verdedigden, zonder ruimte voor enige flexibiliteit.

In het argot is een van de andere betekenissen van het woord raide 'berooid, blut' (door de associatie van 'stijf' en 'dood', en iemand zonder geld is sociaal gezien 'dood') en die betekenis is gewoon meegelift in raide comme un passe-lacet, een bijbetekenis die voor zover ik weet de variant raide comme un manche à balai dan weer niet heeft...

volgende keer:
nemen we de woordfamilie van de Sint onder de loep...