dessins humoristiques : le numéro treize

nummer 13

Met een beetje training en doorzettingsvermogen lukte het me uiteindelijk om nummer 13 uit te voeren.

volgende keer
proberen we nummer 0...

panneaux insolites : retourner poussière

 

waarom je beter niet kunt stoffen...

'Gij zijt stof, en ge zult tot stof wederkeren. 
Daarom stof ik niet. Misschien is het wel iemand die ik ken...'

volgende keer:
hebben we dertien in een dozijn...

mettre à toutes les sauces

iemand overal voor gebruiken
('aan alle sauzen zetten')

Voordat de nouvelle cuisine zijn intrede deed - en in veel traditionele keukens nog steeds - waren sauzen erg populair in de Franse keuken. Kritiek van de nouvelle cuisine was dan ook al gauw dat je met steeds weer andere sauzen alles - hoe zouteloos ook - wel enige smaak kon geven. Iemand die je aan alle sauzen kunt zetten, is dus iemand die je op welke manier dan ook overal voor kunt inzetten.

volgende keer:
doen we wat stof opwaaien...

les murs ont des oreilles

de muren hebben oren

Toen ik in 2008 in mijn hotelkamer in Ashgabat (Turkmenistan, volgens velen het meest onvrije land ter wereld na Noord-Korea) was had ik vaak het gevoel dat de muren inderdaad oren hadden of dat er een mikrofoontje of cameraatje verstopt was zoals destijds in de verhalen van prinses Margarita en haar toenmalige man De Roy van Zuydewijn geopperd werd. Gelukkig bleef het zonder gevolgen en in mijn eentje hield ik natuurlijk toch al niet zulke interessante gesprekken, laat staan staatsgevaarlijke. 

De uitdrukking ontstond trouwens in 1622 als les murailles ont des oreilles - dus bijna rijmend - vijf jaar later werden de murailles parois en vanaf 1690 zijn het de huidige murs. Mensen die zich ervan bewust zijn dat er misschien kan worden meegeluisterd, temperen vaak hun stemgeluid. Daardoor gaan eventueel aanwezigen juist hun oren spitsen...

volgende keer:
gaan we sausjes bereiden...

la coupe est pleine

de maat is vol / zo is het wel genoeg / zo kan hij wel weer
('de beker is vol')

Jeremias gebruikte deze uitdrukking voor het eerst in de bijbel in een metafoor met een glas wijn om aan te geven dat de grenzen waren bereikt. Als het glas eenmaal vol is, kun je wel blijven bijschenken, maar de wijn zal er dan overheen lopen en verspild worden.

volgende keer:
gaan we tegen een muur aan praten...

garder sous le coude

achter de hand houden
('onder de elleboog houden')

Ellebogen hebben in het algemeen niet zo'n goede reputatie. Je kunt met je ellebogen werken om hogerop te komen of het achter de ellebogen hebben als je sluw, listig en oneerlijk te werk gaat.

Garder sous le coude is misschien iets minder negatief, maar de notie eigenbelang is nog steeds aanwezig. Je houdt bepaalde informatie achter de hand ('onder de elleboog' dus in het Frans) om die op een later moment in je eigen voordeel (en misschien ten nadele van iemand anders) te gebruiken.

volgende keer:
is de maat vol...

déshabiller Paul pour habiller Jean

het ene gat met het andere dichten
("Paul uitkleden om Jan aan te kleden')

Je zou natuurlijk liever een nieuwe set kleren hebben voor zowel Paul als Jean, maar soms breekt nood wet en moet je het ene gat dichten met het andere. Paul kan zijn kleren trouwens ook afstaan aan Jacques (déshabiller Paul pour habiller Jacques) en er bestaan nog andere namencombinaties, maar het principe blijft hetzelfde. De namen zijn wel altijd te herleiden tot die van Jezus' apostelen, in onze voorbeelden dus Paulus, Johannes en Jacobus. Hoe dan ook, door een probleem te verhelpen, vergroot je een ander probleem, meestal op financieel gebied.

volgende keer:
hebben we het onder onze ellebogen...

dessins humoristiques : le monde des ados

dag in het leven van een puber

- waar ik eet
- waar ik mijn telefoon gebruik
- waar ik zing
- waar ik slaap

volgende keer:
gaan we iemand uitkleden...

panneaux insolites : restez toujours calme

altijd kalm blijven 

'Veilig verkeer Frankrijk' is niet bang voor een harde boodschap:

'Blijf altijd kalm achter het stuur...
Je kunt beter te laat zijn in deze wereld dan te vroeg in de andere...'

volgende keer:
verdiepen we ons in het leven van pubers...

bon pour la benne

goed voor de schroothoop
('goed voor de laadbak')

Als iets zijn beste tijd gehad heeft, is het goed voor de schroothoop, in het Frans voor de benne, dat 'draagkorf' of 'laadbak' betekent, maar daarvan afgeleid ook 'kiepwagen' (benne basculante) of 'vuilniswagen' (benne à ordures). 

Het feit dat de cabine van een lift of kabelbaan ook benne wordt genoemd, geeft in dit licht wel te denken...

volgende keer:
gaan we iemand uitkleden...

avoir l'esprit mal tourné

overal wat achter zoeken / een dirty mind hebben
('de geest verkeerd gedraaid hebben')

'Wat zieje? Als je iets anders ziet dan iemand die aan het lezen is, dan heb je een dirty mind.'

Eerder besprak ik al de uitdrukking avoir l'esprit mal placé in dezelfde betekenis. Het hoeft trouwens niet altijd om een dirty mind te gaan. In V13 van Emmanuel Carrère over de processen n.a.v. de terroristische aanslagen in Parijs ging het om het feit dat uitspraken van moslims, hoe onschuldig ook, door sommigen altijd als kwaadwillend of zelfs terroristisch worden uitgelegd.

Maar o.k., in het kader van a dirty mind is a joy forever, een klein testje voor u. Hebt u zelf misschien ook een beetje een esprit mal tourné ?

volgende keer:
is goed voor de schroothoop...

cent balles et un Mars

wat wil je nog meer?
('honderd frank en een Mars')

Omgerekend naar nu zouden we het hebben over 15 euro en een Mars (een balle was de straatnaamvariant van de Franse franc, zoals bij ons piek voor de gulden). Maar toen de franc nog in omloop was, was 100 francs natuurlijk meer waard dan 15 euro nu, op zijn minst het dubbele waarschijnlijk. Je moet de uitdrukking lezen als: 'je hebt nou 100 frank van me gekregen én een Mars, is dat nog steeds niet genoeg? Wat wil je nog meer? Een massage? Het is ook nooit goed bij jou, ruspje nooittevreden!' Zoiets dus...

volgende keer:
hebben we voer voor mensen met een dirty mind...

abcès de fixation

een noodzakelijk kwaad
('een fixatieabces, terpentijnabces, abces van Fochier')

Een abces zoals hier in het tandvlees is iets wat je liever kwijt dan rijk bent.
In de medische wereld werd eerder in de twintigste eeuw echter ook wel eens om therapeutische redenen een kunstmatig abces gemaakt door terpentine-essence in te spuiten, een noodzakelijk kwaad dus om een groter medisch euvel te verhinderen.

volgende keer:
krijgt u een Mars en dat niet alleen...

panneaux insolites : ils m'ont dit de repasser

ik moest het later nog maar eens proberen

'Ik heb gesolliciteerd voor een baan bij een stomerij, ze zeiden dat ik het later nog maar eens moest proberen.'

Dat kan natuurlijk gebeuren, maar in het Frans is er sprake van een woordspelletje met pressing en repasser. Pressing is een woord voor 'stomerij' samen met blanchisserie. Repasser betekent inderdaad 'terugkomen', maar ook 'strijken'. Heeft hij/zij de baan nu wel of niet?

volgende keer:
hebben we last van een abces...

dessins humoristiques : l'alcool est fait de plantes

alcohol is plantaardig

- Wist je dat alcohol van planten is gemaakt dus dat het natuurlijk is?

- Ja, dat is waar!

- Maar water? Waar is dat dan van gemaakt?

- Dat weten we niet, dus ik zou het maar laten staan!

volgende keer:
gaan we naar de stomerij...

panneaux insolites : rentrer vilain sortir joli

lelijk naar binnen mooi eruit

Bij Jan de kapper kom je lelijk binnen en mooi naar buiten.

Tja, wie zou er nu naar binnen gaan en hoe lang blijf je buiten mooi?

volgende keer:
hebben we het over plantaardige alcohol...

il y a une ombre au tableau

er is een kleine schaduw over de feestelijkheden / een smetje op het blazoen
('er is een schaduw op het schilderij')

Als het geheel eigenlijk heel positief is - het kan hier bijvoorbeeld om een bepaalde situatie of persoonlijhkheid gaan - maar je vindt toch een klein smetje, dan kun je dat in het Frans een schaduw op een schilderij (of tafereel) noemen. Heel letterlijk ervaar ik dat nogal eens als ik in een museum een mooi schilderij probeer te fotograferen, maar ik vermoed dat de uitdrukking ouder is dan dat...

volgende keer:
gaan we naar de kapper...

advienne que pourra

wat er ook gebeurt / God zegene de greep
('geschiede wat zal kunnen')

Aan de letterlijke vertaling kun je wel zien dat het hier om archaïsch taalgebruik gaat, dus om een spreuk die al lang bestaat, ook in een langere vorm zoals op het plaatje 'doe wat je wilt, wat er ook gebeurt' (maar dan rijmend). 
Je legt je lot in handen van de goden, je ziet wel wat er gebeurt. God zegene de greep.

volgende keer:
zien we een schaduw op een schilderij...

claquer du bec

de broekriem aanhalen / sterven van de honger
('klepperen met de snavel')

Bij klepperen met de snavel denk je misschien in eerste instantie aan ooievaars, maar waarschijnlijk wordt verwezen naar het ongeduldig bewegen van snavels van jonge vogels in een nest die daarmee om voedsel vragen.

volgende keer:
zien we wel wat er gebeurt...

brandon de discorde

herrieschopper / bron van onrust
('brandmerker van tweedracht')

Wie zijn klassiekers kent, is wel bekend met de twistappel die Eris, godin van ruzie en twist, tijdens de trouwerij van Peleus en Thetis in het gezelschap gooide. Op de appel stond geschreven 'voor de mooiste'. Drie op de trouwerij aanwezige godinnen, Hera, Pallas Athene en Aphrodite meenden aanspraak te kunnen maken op de twistappel en dat ontaardde in een regelrechte ruzie die door de arme Paris opgelost mocht worden (maar daarover een andere keer?). 
Maar zorgt ene Brandon ook voor de nodige onrust? Waarschijnlijk niet. Het gaat hier namelijk niet om een jongensnaam maar om een werktuig waarmee in de Middeleeuwen runderen gebrandmerkt worden om aan te geven wiens eigendom zij waren, opdat daar geen misverstand over kon bestaan. De brandon de discorde kan figuurlijk zowel op een persoon als op een situatie betrekking hebben.

volgende keer:
gaan we klepperen...

balayer devant sa porte

je eigen straatje schoonvegen
('vegen voor je deur')

Voordat je kritiek levert op iemand anders, kun je eerst iets doen aan je eigen problemen. Je zou natuurlijk ook het straatje voor de andere deuren kunnen meenemen, maar dat gaat de meesten van ons te ver...

volgende keer:
gaan we brandmerken...

dessins humoristiques : la sirène des pompiers

brandmeerman

'Alles o.k.? Ben je klaar met de brandweermannenkalender?

Ja, ik heb net de laatste foto geplaatst!

Maar wat is dat?!!

Oh... de brandmeerman!'

Een sirène is in het Frans zowel het woord voor 'sirene' als voor 'zeemeermin'. En zo is het woordspelletje snel gemaakt. Zelf heb ik geprobeerd het te vertalen door slechts één letter te veranderen...

volgende keer:
vegen we ons straatje schoon...

panneaux insolites : quelle heure est-il ?

Hoe laat is het?

Ook regelmatig een hele dag thuis zitten wachten op een monteur zitten wachten zonder boodschappen of iets dergelijks te kunnen doen? Hier krijgt hij een koekje van eigen deeg...

'Ik kwam een monteur van het energiebedrijf tegen op straat en hij vroeg me hoe laat het was. Ik antwoordde hem dat het tussen 8 uur 's ochtends en 4 uur 's middags was.'

volgende keer:
horen we de sirene van de brandweer...

dessins humoristiques : la maison ou ta bite

het huis of je ...

In gesproken Frans wordt niet alleen je verkort tot j' voor klinkers en stomme h's (j'ai, j'aime i.p.v. je ai, je aime), maar ook tu tot t' : t'as, t'aimes. En dus ook t'habites in plaats van tu habites. Daardoor kan wel een zekere spraakverwarring ontstaan. T'habites klinkt precies als Ta bite ('je pik, je lul'). En daarmee krijgt ook het schijnbaar onschuldige gesprek op de foto een onverwachte wending.

'Deze eerste ontmoeting is echt fantastisch. Ik zou graag het huis willen zien waar je woont.'

- Laat ik beginnen met het huis.

(Hij verstond dus: 'ik zou graag je huis of je lul willen zien').

volgende keer:
vragen we ons af hoe laat het is...

panneaux insolites : photoshop

photoshop

'Dat smerige k..-Photoshop!

Klik ik op de optie 'verwijder imperfecties', sta ik helemaal niet meer op de foto...'

volgende keer:
bewonderen we je huis...

entrer dans le vif du sujet

tot de kern van de zaak doordringen / de spijker op de kop slaan
('het levendige/het wezen van het onderwerp binnengaan')

De metafoor in deze uitdrukking bestaat al sinds de vijftiende eeuw. Het gaat om het 'hart' van een discussie, het 'levende deel' oftewel 'het wezen', 'de kern' waar alles om draait.

volgende keer:
gaan we photoshoppen...

tirer la couverture à soi

het meeste/beste naar zich toe halen
('de deken naar zich toe trekken')

Het lijkt zo romantisch, samen een bed delen, maar in de praktijk levert het veel ongemak op en dan heb ik het nog niet eens over de snurkende partner die altijd eerst in slaap valt en je vervolgens de hele nacht wakker houdt of de beklemming die je voelt als je partner maar niet uit de lepeltje-lepeltje-houding wil ontspannen. Maar hoe vaak komt het niet voor dat de ander zich omdraait en daarmee het hele dekbed met zich meetrekt zodat jij onbedekt op het matras ligt? Gelukkig slaap ik alleen...
De uitdrukking bestaat overigens al sinds de twaalfde eeuw en met de deken wordt daar niet zozeer bedoeld als onderdeel van een bed, maar als een middel om iets anders te bedekken, iets wat illegaal verworven is bijvoorbeeld en niet ontdekt mag worden, zoals wij iets met de mantel der liefde kunnen bedekken. Iemand die dus de deken naar zich toe trekt, probeert daarmee kwaadwillende bedoelingen te verhullen.

volgende keer:
dringen we door tot de kern van de zaak...

avoir la boule à zéro

een kale kop hebben / zich kaal laten scheren
('de bol op nul hebben')

Wij noemen ons hoofd ook vaak een 'bol' en een kaal hoofd heeft al gauw de vorm van een ei, ofwel het cijfer nul (vandaar ook de tennis-aanduiding 'love' wat niets te maken heeft met 'liefde' maar een verbastering is van l'oeuf ('het ei') in het jeu de paume, een Franse voorloper van het tennisspel).

volgende keer:
trekken we de deken naar ons toe...

dessins humoristiques : la différence entre un arbre et un ivrogne

quelle est la différence entre un arbre et un ivrogne ?

Wat is het verschil tussen een boom en een zatlap? 

De boom begint in de grond en eindigt bij het omhakken (= la coupe), terwijl een zatlap begint met een glas (= la coupe) en eindigt op de grond!

volgende keer:
zetten we de bal op nul...

panneaux insolites : paysage chiant

shitlandschap

Toen ik nog autoreed had ik er zelf een keer last van in de Champagnestreek: een eindeloos vrijwel leeg lichtglooiend landschap met zo weinig afwisseling dat ik de neiging had steeds harder te gaan rijden en ineens aan het stuur te trekken. Uiteraard heb ik dat niet gedaan.

Maar het landschap kan dus een bijzonder effect op je hebben, zeker als het eentonig is. De ontwerpers van het verkeersbord zijn zich daar terdege van bewust. Chiant (lett. 'schijtend') betekent 'strontvervelend' en ze waarschuwen dus: 'Strontvervelend landschap, je loopt 25 kilometer lang het risico blootgesteld te worden aan existentiële twijfel'. 

volgende keer:
vragen we ons af wat het verschil is tussen een boom en een dronkaard...