famille de mots : (re)garder

arrière-garde, avant-garde, égard, garde, garde-à-vous, garde-boue, garde-corps, garde-côte, garde-feu, garde-fou, garde-magasin, garde-malade, garde-manger, garderie, garde-robe, gardeur, gardeuse, garde-voie, garde-vue, gardien(ne), gardiennage, regard, regarder

En dit is nog maar een keuze... Er bestaan nog veel meer samenstellingen met garde.
Na bijna 10 dagen films kijken tijdens het Rotterdams Filmfestival leek het me een goed idee de woordfamilie van regarder  ('kijken') eens onder de loep te nemen. Het woord garde ('bewaker, oppas, wacht' maar ook 'bewaking, toezicht' en nog vele afgeleide betekenissen) heeft het Frans overigens uit het Germaans overgenomen. Het heeft dezelfde stam als het Duitse warten en ons 'wacht'. Een ander woord voor 'oppassen' is 'hoeden' en dat vinden we terug in arrière-garde ('achterhoede') en avant-garde ('voorhoede'). Vroeger bestond in het Frans het werkwoord égarder voor 'waken voor'. Het zelfstandig naamwoord égard ('opzicht') en het daarvan afgeleide voorzetsel à l'égard de ('ten opzichte van') bestaan nog. Een garderie is een 'kinderbewaarplaats' ofwel een 'crèche'. Je kunt dit laatste woord in het Frans ook in dezelfde betekenis gebruiken, al is de eerste betekenis ervan 'kribbe'. Gardiennage betekent 'bewaking, toezicht' of meer specifiek 'peuteropvang'. Het werkwoord regarder ('kijken naar') en het zelfstandige naamwoord regard ('blik') - overigens in het Engels terecht gekomen als reward in weer een andere betekenis - betekenen oorspronkelijk 'aandachtig opletten'.
Een gardeur (vrouwelijke vorm gardeuse) is een 'hoed(st)er' of 'oppasser': une gardeuse d'oies ('ganzenhoedster') en een gardien (vrouwelijke vorm gardienne) een 'bewa(a)k(st)er' of 'bescherm(st)er'. Een gardien(ne) de but is een 'doelverdedig(st)er' op 'keep(st)er'.
De garde-à-vous is de militaire 'houding'. 'In de houding gaan staan' is in het Frans se mettre au garde-à-vous. 
Dan zijn er nog de vele samenstellingen met garde- waarin het eerste deel betrekking kan hebben op een persoon (garde-côte, 'kustwacht', garde-magasin, 'magazijnmeester', garde-malade, 'ziekenbewaarder', garde-voie, 'spoorwachter') of op het abstracte begrip 'bewaking/bewaring' (garde-boue, 'spatbord', lett. 'modderbescherming', garde-corps en garde-fou, 'leuning, reling', lett. resp. 'lichaamsbescherming' en 'dwazenbescherming', garde-feu, 'vuurscherm', garde-manger, 'provisiekast', garde-robe, 'klerenkast, garderobe' en garde-vue, 'oogscherm, lichtscherm'. Deze lijst is overigens verre van volledig.

volgende keer:
De Britten hebben Reuters, wij het ANP, en de Fransen?