Een betrekkelijk kleine woordfamilie vandaag, zoals er maar betrekkelijk weinig redenen zijn waarom je in Frankrijk het huis uit mag gaan, mits voorzien van een attestation de déplacement dérogatoire (zie foto) dat je moet kunnen laten zien aan de politie als je je buiten je woning op straat begeeft. Zucht...
Sortir heeft in de Middeleeuwen het werkwoord issir (waarvan we nog de afleiding issue ('uitgang, uitweg') hebben overgehouden) vervangen in de betekenis 'uitgaan'. Aanvankelijk had het heel andere betekenissen, nl. 'ontsnappen', 'door het lot verkrijgen' (le sort betekent nog altijd 'het lot') en 'voorspellen'. Het is afkomstig van het Latijnse sortiri, 'loten, door het lot verkrijgen'.
Tegenwoordig kan het in vele betekenissen zowel overgankelijk (o.a. 'buiten zetten': sortir les meubles, 'in de openbaarheid brengen', 'uitbrengen': sortir un nouveau produit) als onovergankelijk (o.a. 'uitgaan', 'naar buiten gaan', 'uitkomen') gebruikt worden. Wederkerend betekent s'en sortir 'zich eruit redden, er heelhuids vanaf komen'.
Het kan ook als zelfstandig naamwoord gebruikt worden, gecombineerd met au : au sortir de ('bij het verlaten van'), au sortir du lit ('bij het opstaan').
La sortie kennen we vooral als 'de uitgang', maar het betekent ook 'het uitgaan, vertrek', 'de afrit' van een snelweg, 'de uitrit' van een garage, 'het uitkomen' van een boek of film, of 'het ontsnappen' van gas bijvoorbeeld.
Als je uitgaat en een beetje toonbaar wilt zijn dan draag je kleding die sortable ('presentabel, waarmee je voor de dag kunt komen') is. Overigens wordt dit vaak in combinatie met een ontkenning gebruikt: ce jeune homme n'est pas sortable ('deze jongeman weet zich niet behoorlijk te gedragen').
Ressortir kan betekenen 'vallen onder, betreffen' maar ook letterlijk 'weer uitgaan', 'weer bovenkomen' en daarvan afgeleid 'duidelijk uitkomen, in het oog springen' en 'voortvloeien uit'.
Een ressort daarentegen is een '(spring)veer', maar ook 'veerkracht', een 'balein' of een 'ambtsgebied, rechtsbevoegdheid'. Als je je sans ressort voelt, dan ben je 'slap, futloos'.
Het deelwoord ressortissant betekent in eerste instantie 'behorend tot het rechtsgebied van', maar als zelfstandig naamwoord is het een 'onderdaan, staatsburger'.
volgende keer:
Wat is het verband tussen stront, onhandigheid en vriendschap?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten