français de la rue : flic

Agenten protesteren tegen politiehaat

politie - smeris enz.

Sinds de series Flikken in Maastricht en Flikken in Rotterdam populair zijn in Nederland, kennen we de betekenis van het Franse woord flic. Ouderen onder ons moesten misschien nog denken aan chocoladepastilles (flikken) en jongeren aan homoseksuelen ('flikkers'), maar de herkomst is dus het Franse straattaalwoord voor politieagenten. Misschien hebben de betekenissen 'homoseksueel' en 'politie-agent' toch wel degelijk met elkaar te maken, want voor beide woorden (flic en flikker) wordt wel geopperd dat het Duitse woord Flick dat in de zestiende eeuw 'knaap, jongeman' betekende er ten grondslag aan heeft gelegen. Aan dat woord is ofwel de 'mannelijke' kant blijven hangen ('man') of de 'jonge (baardloze)' kant. Uit dat laatste heeft zich dan bijvoorbeeld het Zweedse flicka ontwikkeld, dat juist 'meisje' betekent en misschien ook ons 'flikker', omdat door vele onwetenden homoseksualiteit en vrouwelijkheid abusievelijk met elkaar verwisseld worden. 
Terug naar de Franse flik. In alle talen zien we dat er voor mensen die door een bepaald deel van de maatschappij minder gewaardeerd worden, vele bijnamen ontstaan. Denk in onze eigen taal aan 'smeris' en 'wout' en zo is er nog een hele rits te noemen. Burgert zo'n woord eenmaal in, dan gaat de pejoratieve (negatieve) betekenis er weer af en is er voor iemand die zijn minachting wil uitdrukken eigenlijk weer een nieuw woord nodig.
In het straatFrans bestaat daarvoor o.a. een heel bijzonder procedé, nl. het verlan. Daarbij worden de lettergrepen van een woord omgedraaid. Dat is ook al bij het woord verlan zelf het geval, wat namelijk het verlan is van l'envers ('het omgekeerde'). Verlan voor beginners is met enige moeite nog wel te herkennen: zarbi van bizarre en tromé voor métro. Maar er is ook verlan voor gevorderden (waarover later meer). Dat is bijvoorbeeld met het woord flic gebeurd. Wie goed naar het Frans luistert, die is het opgevallen dat een Fransman na het uitspreken van een woord zijn mond weer opent, waar wij hem dichtlaten. Daarom klinkt in ons woord 'oom' de m als laatste klank. We laten onze mond dicht en lucht die we eventueel nog over hebben, laten we via de neus ontsnappen. Als een Fransman Nederlands wil spreken, zal hij geneigd zijn zijn mond weer open te doen, waardoor je nog een klein e-tje hoort, net als in het Franse woord homme [omme]. Dat verschijnsel heet 'explosie'. Het woord flic klinkt dus bijna als [flike]. Laten we het voor het gemak even schrijven als flique. Nu bestaat het woord dus ineens uit twee i.p.v. een lettergreep en kunnen we de twee lettergrepen omdraaien: quefli. We passen ook de spelling aan en schrijven keufli. Maar ja, flic is natuurlijk een stuk krachtiger dan het tweelettergrepige keufli, dus passen we een tweede procedé toe dat heel populair is in het Frans, nl. de afkorting (apocope): Denk aan fac van faculté ('universiteit'), bac van baccalauréat ('eindexamen') en restau/resto van restaurant. En dan krijgen we dus keuf (van keufli) en een nieuw woord is geboren, dat voorlopig zijn negatieve lading kan blijven behouden tot het weer te goed ingeburgerd is...

volgende keer:
gaan we vissen...