Net als de twee andere uitdrukkingen j'ai la gorge serrée (lett. 'ik heb een dichtgeknepen keel'), j'ai un poids sur l'estomac (lett. 'ik heb een gewicht op de maag') en j'ai le coeur gros (lett. 'ik heb het hart dik') betekent j'en ai le coeur gros dat je een knoop in je maag hebt, dat je het zwaar inziet, depri bent. Het hart stond in de twaalfde eeuw niet alleen voor het hart maar ook voor borst en buik.
volgende keer:
eten we groene kool...
Deze uitdrukking vindt zijn oorsprong in de Koreaanse oorlog (1950-1953) toen de term brain washing werd gebruikt voor een aantal methodes om de gedachten en handelingen van iemand te veranderen zonder dat die daar erg in heeft.
volgende keer:
ligt ons zwaar op het hart...
Een vapeur is een stoomboot, maar eigenlijk is het gewoon het woord voor 'stoom'. Die stoom is natuurlijk geen frisse wind, maar de verandering waarnaar de uitdrukking verwijst zit hem dan ook niet in de temperatuur van de luchtstroom, maar in de verandering van richting en die kun je natuurlijk wel manipuleren. Je zou trouwens ook een ander geluid kunnen laten horen als je aan de hendel trekt.
volgende keer:
gaan we u hersenspoelen...
Twee Bretonse dames in traditionele klederdracht vragen zich af wat een gazpacho is. De tweede denkt het te weten: un gaz pas chaud ('niet warm gas'), 'een koude scheet'!
volgende keer:
draaien we de stoomboot om...
Onlangs trof ik deze originele, enigszins provocatieve boodschap aan over hoe je het beste wel en niet kunt omgaan met religie:
Religie is als een LUL.
Geen probleem dat je er een hebt of dat je er trots op bent.
Echter
- je laat hem niet zien in het openbaar
- je dringt hem niet aan kinderen op
- je schrijft er geen wetten mee
- je denkt er niet mee
volgende keer:
staat er gazpacho op het menu...
Bij het woord coche denken Fransen nu eerder aan een vorm van het werkwoord cocher ('aankruisen, aanvinken') maar ooit betekende het 'koets'. Het heeft ook dezelfde etymologie als ons woord 'koets', het Spaanse coche ('auto') en het Engelse coach ('bus'). De directe tegenhanger in het Nederlands van deze uitdrukking is dus 'de boot missen'. In ons watterrijke land werd er in plaats van de postkoets als middel voor openbaar vervoer eerder gebruik gemaakt van de trekschuit. Ook in Frankrijk was dit vervoermiddel bekend en heette dan ook coche d'eau (lett. 'waterkoets').
volgende keer:
hebben we een bijzondere kijk op de religie...
Allereerst, wat is een 'betingslag'? Dat is een kabel die aan een anker is bevestigd en zigzaggend over het dek wordt gelegd op zo'n manier dat als het anker moet worden afgeworpen, dit zonder problemen geschiedt. En die twee aspecten (zigzaggen en gereed om goed van boord te gaan) liggen waarschijnlijk ten grondslag aan de figuurlijke betekenis van de uitdrukking. Als een zeeman in een haven arriveert, kan hij even zijn zware werk vergeten en is alles in gereedheid voor een ontspannen verblijf aldaar, zigzaggend van kroeg naar kroeg...
volgende keer:
missen we de koets...
Garder betekent 'houden, bewaren' maar ook 'passen op, zorgen voor'. En als je dus even de zaken waarneemt kun je dat net als in het Nederlands figuurlijk 'op de winkel passen' noemen, of op de boetiek; dat klinkt in het Nederlands al gauw wat chiquer.
volgende keer:
werpen we het anker uit...
Nee, je zegt niet Santé! als iemand niest. Dat zeg je wel als je toost. Je zegt à vos souhaits ! ('tot je wensen, tot uw dienst'). Volgens de mythologie en volgens de overlevering van het joods-christelijke geloof zou de eerste uiting van een mens een nies zijn en hoe kun je nu beter reageren op de eerste uiting van een nieuwgeborene dan hem of haar de zegen van God mee te geven en te hopen dat al zijn of haar wensen in de toekomst gerealiseerd zullen worden?
volgende keer:
passen we op de winkel...
Mensen die niet graag vroeg hun bed uit komen houden meestal niet van de maandag. En dan krijg je op weg naar je werk ook nog te maken met een wegomlegging. Nou, dan komt deze misschien niet eens ongelegen: déviation suivre Retournaulit, ofwel: wegomlegging. Volg 'gaterugnaarbed'.
volgende keer:
worden niesbuien voorspeld...
Misschien een tip voor hen die moeite hebben om 's ochtends uit bed te komen: verander het signaal van je wekker in dat van applaus om in ieder geval de erkenning te voelen die je verdient als je te vroeg opstaat...
volgende keer:
I don't like Mondays...
Als je belang hecht aan goede kazen, moet je wel op de etiketten (etiquette) letten. Deze kaasliefhebber heeft zoveel respect voor het voorwerp van zijn culinaire liefde dat hij als hij de deur van de koelkast opent eerst de Edammer eruit neemt. Dat klinkt als onzin, maar niet als je het hardop leest: je vous en brie is nog een op zich betekenisloze woordspeling op je vous en prie (een beleefdheidsformule waarin prie ('verzoek') wordt vervangen door de kaasnaam Brie. L'Édam d'abord... lees je vervolgens als les dames d'abord ('dames eerst').
volgende keer:
staan we enthousiast op...
Als je je in Frankrijk dood verveelt, dan ben je zelfs jezelf niet meer: je verveelt je niet als mens, maar als een dode rat. Het gaat hier waarschijnlijk om de complete vergetelheid waarin een dode rat uiteindelijk wordt aangetroffen. Als wij komen te overlijden wordt er in ieder geval nog uitgebreid aandacht besteed aan dit trieste voorval met een uitvaartceremonie, rouwkaarten enz. Een dode rat of muis wordt vaak eenzaam en alleen uitgedroogd en wel in een hoekje gevonden. Zo bestaat er in het Frans ook de uitdrukking s'ennuyer comme la croûte derrière une malle ('zich vervelen als de korst achter een hutkoffer'). Eenzaam en alleen...
volgende keer:
zoeken we naar een stukje kaas...
Met de ogen knipperen is net als ademhalen een reflexmatige beweging, dus als zelfs die achterwege blijft, dan beweeg je echt niet, je verrekt geen spier. Figuurlijk kan het ook betekenen dat je je niet uit je evenwicht laat brengen.
volgende keer:
vervelen we ons dood...
De jota is de negende en tevens kleinste letter van het Griekse alfabet, zoals de jod (samen met de tittel) het kleinste letterteken is in het Hebreeuws. Figuurlijk staat de jota voor iets heel kleins, iets verwaarloosbaars. Ook in het Nederlands kun je ergens geen jota van snappen. Dan begrijp je dus niet eens een heel klein beetje. De uitdrukking verschijnt voor het eerst in het evangelie van Mattheüs (5:17-18), waar Jezus in zijn beroemde bergrede zegt: 'Denk niet dat ik gekomen ben om de Wet of de Profeten af te schaffen. Ik ben niet gekomen om ze af te schaffen, maar om ze tot vervulling te brengen. Ik verzeker jullie: zolang de hemel en de aarde bestaan, blijft elke jota, elke tittel in de wet van kracht, totdat alles gebeurd zal zijn.'
volgende keer:
is er al in een oogwenk...
volgende keer:
komen we niet in beweging...
Het woord cachet heeft verschillende betekenissen. De meest voorkomende zijn 'stempel', 'zegel', 'tablet' en 'cachet, eigen karakter'. Maar het was ooit ook een benaming voor een kaart waarop een docent die privélessen aan huis gaf zijn honoraria noteerde. Tegenwoordig is het dan ook nog steeds een benaming voor 'lesgeld' of 'honorarium' voor bijvoorbeeld een lezing of een concert. Courir betekent 'rennen' en geeft daarmee dus de haast aan die iemand kan hebben om zo veel mogelijk te verdienen met kleine baantjes zoals het geven van bijlessen.
volgende keer:
ligt op het puntje van mijn... lippen
- Goedendag meneer, alcoholcontrole.
- Goedendag. Zal ik mijn bril afzetten of niet?
- Waarom?
- Nou, dat zijn meteen twee glazen minder...
- Komt u maar uit de auto.
volgende keer:
rennen we voor een stempel...
Het bestaan van het acroniem Benelux voor België-Nederland-Luxemburg veronderstelt dat er ook een bestaat voor Frankrijk-Italië-Spanje (France-Italie-Espagne), nl. Frites...
volgende keer:
doen we het rustig aan met de glaasjes...
In de zestiende eeuw bedoelde men met 'iemand een glaasje wijn inschenken' gewoon dat men iemand een fooi gaf. Iemand een glaasje wijn inschenken betekende sowieso dat je iemand een bepaald privilege verleende. In de loop van de tijd ging het glaasje wijn figuurlijk staan voor een geldbedrag dat je iemand illegaal gaf om daar zelf een voordeel mee te halen.
volgende keer:
staat er frites op het menu...
'Hoezo straf? Het is een sneeuwpop die op zijn kop staat!'
Vroeger werden perenbomen tegen een muur geplant en deden hun takken vanwege hun vorm denken aan benen die je een beetje uiteen doet staan als je op je hoofd gaat staan.
volgende keer:
schenken we wijn...
Een broek die feu au plancher is houdt op boven de enkels. Dat kan handig zijn bij hoogwater, maar het doet de Fransen kennelijk denken aan een vloer die in brand staat, waardoor het onderste deel van je broek heeft vlamgevat en je dus verder moet lopen in een broek met verkorte pijpen.
volgende keer:
bouwen we een bijzondere sneeuwpop...
De uitdrukking van vandaag komt van het pétanque-spel, of jeu-de-boules zoals het bij ons beter bekend is en dateert uit het begin van de twintigste eeuw. In de regio Rhône-Alpes was Fanny een stuk hout dat een vrouw voorstelde die haar kont liet zien. Spelers die verloren zonder een punt te scoren, moesten die kont kussen. Fanny schijnt trouwens echt bestaan te hebben in de wijk Croix Rousse in Lyon in de jaren '70 van de negentiende eeuw. Ze was toen een jaar of twintig oud en liet voor een kleine geldelijke bijdrage (een deel van) haar achterwerk zien als troostprijs voor spelers die zonder een punt te halen verloren. Later werd de echte Fanny vervangen door een afbeelding op bijvoorbeeld een stuk hout, vaak voorzien van de tekst Pour avoir, joueur maladroit, manqué de touche, tu devras au meilleur endroit poser ta bouche ('omdat je zo'n slechte worp had, onhandige gek, zul je je mond moeten plaatsen op de beste plek'). De bijzondere gewoonte lijkt ook niet zo maar uit de lucht te zijn gevallen. In een 12e-eeuws lied is al sprake van een zekere graaf Turgibus die na twee verloren veldslagen moest baiser le cul de la vieille...
volgende keer:
staat de vloer in brand...
Ja, en dan is de vakantie weer voorbij en komt het moment weer dat je je naar de eerste werkdag moet slepen. Begrijp me goed, ik doe mijn werk graag, maar toch komt die dag altijd weer net te vroeg, dat zult u ook wel herkennen. Traîner betekent 'slepen' en als je niet erg enthousiast bent om ergens snel aan te beginnen, kun je dat kenbaar maken door een trage tred te hanteren, niet kwiek te lopen, maar met je voeten te slepen. Figuurlijk kan dit dan ook betekenen dat je iets ernstig vertraagt.
volgende keer:
zijn we Fanny...
Het is al driekoningen geweest, de meeste kerstbomen zijn al weggehaald, maar het is nog de laatste dag van de kerstvakantie en bovendien... eigenlijk is het helemaal geen nieuwjaarswens, maar gewoon een dienstmeid (bonne) met een flinke neus (à nez) Bonne à nez dus!
volgende keer:
slepen we ons weer vermoeid naar ons werk...
'Op je vijftigste herken je de letters niet meer van dichtbij, maar je herkent klootzakken van veraf'.
Nou ja, een schrale troost, zullen we maar zeggen...
volgende keer:
gaat het (alweer?) regenen...
