de bon ton

gepast / correct
('van goede toon')

Dit is een uitdrukking die in het Nederlands soms gewoon rechtstreeks uit het Frans wordt overgenomen, net als je weleens hoort zeggen 'C'est le ton qui fait la musique'. Dat komt waarschijnlijk omdat de 'etiquette' (weer een Franse term) en het 'savoir-vivre' (idem) in (het koninklijke) Frankrijk ontwikkeld zijn. Hoe heurt het eigenlijk? Het gaat er daarbij om dat je je op de juiste wijze gedraagt en je je op de juiste manier uitdrukt, de juiste toon aanslaat. Inmiddels bestrijkt het begrip de bon ton het hele spectrum, dus ook het juiste gedrag.

volgende keer:
gaan we iets leuks doen met een tapijt...

prendre en grippe

een afkeer krijgen van
('als/in griep krijgen') 

Niemand krijgt graag de griep en toch gebeurt het regelmatig in ons leven. Voordat het woord de ziekte ging aanduiden, in de vroege Middeleeuwen, betekende het woord in het Frankisch 'greep'. De ziekte kreeg in de winter velen in zijn greep, vandaar waarschijnlijk de betekenisverschuiving. Maar het betekende ook 'ruzie' (daarbij grijp je elkaar misschien ook bij de keel of bij de lurven, waar die ook mogen zitten). Daaruit ontstond de uitdrukking se prendre de grippe contre quelqu'un ('iemand beginnen te haten') die zich verder vereenvoudigd heeft tot prendre en grippe.

volgende keer:
proberen we de juiste toon aan te slaan...

faire cas de

waarde hechten aan
('geval maken van')

'Als je wilt weten hoe weinig waarde God aan rijkdom hecht, dan hoef je alleen maar te kijken naar degenen aan wie hij het verstrekt'.

Meestal wordt het woord cas ('geval, mogelijkheid') in de uitdrukking gespecificeerd: faire peu de cas de zoals in het citaat ('weinig waarden hechten aan') of faire grand cas de ('veel waarde hechten aan').

volgende keer:
hopen we geen griepje te krijgen...

crever la dalle

omkomen van de honger
('de tegelvloer kapotslaan') 

Een dalle is een 'tegel' of 'plavuis' of een 'betonvloer' en crever betekent 'open snijden, een gat maken in, doen barsten' en onovergankelijk ook 'creperen' of 'verrekken'. Maar voordat dalle 'tegel, plavuis' ging betekenen (rond de vijftiende eeuw), betekende het 'goot, gootsteen, afvoer'. En dan is de analogie met de keel al snel gemaakt. Se rincer la dalle betekent bijvoorbeeld 'de keel smeren' (lett. 'de goot spoelen') en via de keel komen voedingsmiddelen achtereenvolgens in de maag en de darmen terecht. Als die maag leeg is, krijg je honger en dat is dan ook de betekenis van avoir la dalle. Daarnaast bestond al crever de faim ('sterven/creperen van de honger') en die twee zijn waarschijnlijk weer versmolten tot crever la dalle. Waarschijnlijk helpt het slopen van een tegelvloer niet echt, integendeel, ik kan me zo voorstellen dat je daar juist honger van krijgt...

volgende keer:
maken we er een gevalletje van...

panneaux insolites : dispute ou étreinte ?

ruzie of omhelzing?

Stupide ('dom, stom') is een anagram van dispute ('ruzie'), terwijl éternité ('eeuwigheid') anagram is van étreinte ('omhelzing'). Aan u de keuze...

En als u er keuzestress van krijgt: desserts is het omgekeerde van stressed...

volgende keer:
maken we de tegelvloer stuk...

français de la rue : arsouille

zuipschuit

Dit etablissement zal zeker een (alcohol)vergunning hebben, anders noemt het zich niet L'arsouille dat in de Franse straattaal zoiets als 'de zuipschuit' betekent. Het woord heeft naast 'zuipschuit' nog een aantal andere negatieve betekenissen, zoals 'schorem, gajes, schurk' en 'iemand die een speelhol uitbaat'. In België kan er ook een 'guitig kind' mee worden aangeduid.

volgende keer:
bekijken we twee anagrammen...

battre à plate couture

iemand platwalsen / in de pan hakken
('tot platte naad slaan')

Het woord couture dat wij vooral in de combinatie haute couture ('topmode') kennen, is het zelfstandig naamwoord bij het werkwoord coudre ('naaien') en betekent zowel 'naaien' als 'naad'. De uitdrukking van vandaag komt uit de vijftiende eeuw toen er nog gewerkt werd met ruwe, weerbarstige stoffen. Bij de naden was de stof nog extra dik en weerbarstig en daarom hadden veel kleermakers de gewoonte de naden af te platten om ze wat soepeler te maken. Dat gebeurde met een soort strijkijzer of door er flink op te slaan met een lat. Dat werd rabattre la couture genoemd. In de zestiende eeuw werd deze uitdrukking ook figuurlijk gebruikt voor 'iemand afrossen'.

volgende keer:
worden we een zuipschuit...

un abreuvoir à mouches

een open wond
('een drinkplaats voor vliegen')

Het is misschien een beetje een smerig verhaal, maar dit heb ik dertig jaar geleden zelf meegemaakt. Toen ik in 1993 de overdekte markt van Ouagadougou (Burkina Faso) bezocht, werd ik daar achtervolgd door een buitengewoon opdringerige kaartenverkoper. Op een gegeven  moment was ik zo geërgerd dat ik het op een lopen zette. Daarbij zag ik twee grote handvatten over het hoofd van een kar die over het 'trottoir' geparkeerd stond. Ik was in grote vaart, struikelde erover en haalde beide knieën daarbij open. Binnen de kortste keren hadden tientallen vliegen de wonden ontdekt en dagenlang was ik voortdurend bezig de massa's vliegen die zich te goed deden aan het wondvocht van mijn knieën af te slaan. Het kriebelde als de ziekte. Ik gooide daar ook steeds sloten ontsmettingsmiddel over. Verbinden had geen zin: alles zweette en bewoog ik er voortdurend weer af. Het is uiteindelijk gelukkig wel allemaal weer goed gekomen.

volgende keer:
walsen we de boel plat...

de scherpe kantjes ervan afhalen

arrondir les angles
('de hoeken afronden')

Hier gaat het om ronde 'hoeken' bij foto's, maar als je bedoelt dat je een al te scherpe oppositie tegen een plan of een conflict wilt voorkomen, dan is de beeldspraak van het afronden van hoeken waarschijnlijk afkomstig uit de houtbewerking: om te voorkomen dat je je verwondt aan scherpe hoeken van bijvoorbeeld tafels, kun je de hoeken een beetje bijschaven.

volgende keer:
willen we grote open wonden voorkomen...

ça s'arrose!

daar moet op gedronken worden!
('dat besproeit zich!')

Arroser betekent letterlijk 'water geven, besproeien'. Je gaat dus bijvoorbeeld arroser les fleurs ('de bloemen water geven'), maar het wordt ook figuurlijk gebruikt in de betekenis van 'drank schenken'. Een soirée arrosée is dus een (feest)avond waarop goed gedronken kan worden. En als je een aanleiding ziet om iets eens goed te vieren met een glaasje, dan kun je uitroepen: Ça s'arrose! ('daar moet op gedronken worden!')

volgende keer:
ronden we de hoeken af...

se pencher sur le berceau

aan de wieg staan
('zich over de wieg buigen')

Als we een belangrijke invloed uitoefenen op iets nieuws, kunnen we zeggen dat we aan de wieg staan van iets. Dezelfde uitdrukking bestaat in het Frans, al zijn ze in die taal iets duidelijker over de houding die we daarbij aannemen. Doorgaans staan we niet 'geposeerd' naast een wieg, maar buigen we ons eroverheen om ons bezig te houden met de zuigeling die zich in de wieg bevindt. Daarmee zijn we meteen een stuk betrokkener bij het nieuwe leven.

volgende keer:
heffen we er het glas op...

panneaux insolites : adolescent à vendre

puber te koop

Vanaf morgen worden in dit gedeelte van Nederlanders ouders weer een groot deel van de dag verlost van hun puberkroost, maar deze ouders willen er kennelijk helemaal van af en bieden hun puber dus te koop aan:

Puber te koop
inbegrepen: rollende ogen, diepe zuchten en brutaliteit. Doet aan gamen en appt 200 woorden per minuut. Kan een beetje week overkomen, maar reageert zodra je de wifi afsluit.
Onmiddellijk beschikbaar. Ieder bod zal worden geaccepteerd. 
Retour of ruilen niet mogelijk.
volgende keer:
staan we aan de wieg van een nieuw schooljaar...

français de la rue : zbeul

puinhoop / rotzooi

Hoe is niet duidelijk, maar kennelijk maakt zij er een puinhoop van. Zbeul is een van de vele straattaalwoorden die afkomstig zijn uit het Arabisch, in dit geval zebl (زبل) dat 'mesthoop, vuil(igheid)' betekent. Het is dan inwisselbaar met het woord bordel dat ook kan duiden op 'rommel' of 'rotzooi', zowel letterlijk als figuurlijk: foutre le bordel en foutre le zbeul kan ook 'problemen veroorzaken' betekenen. Overigens kan het woord zbeul in sommige regio's juist ook het tegendeel aanduiden. Dit is een proces dat vaak in straattaal plaatsvindt, denk aan ons 'ziek' voor 'fantastisch, prachtig'.

volgende keer:
hebben we een puber in de aanbieding...

veiller au grain

zijn ogen open houden / alles goed in de gaten houden
('waken over het graan')

Dit is misschien het eerste beeld dat in je opkomt bij deze uitdrukking: een vogelverschrikker (al lijkt deze even een sanitaire pauze te hebben ingelast en voor de zekerheid zijn hoed te hebben achtergelaten) die in een korenveld wordt neergezet om te waken over het graan, door vogels die er met het kostbare voedsel vandoor willen gaan, van hun snode plannetjes af te houden. Maar de uitdrukking komt niet uit de landbouw, maar uit de zeevaart. Een andere betekenis van het woord grain is namelijk 'een plotselinge windvlaag' of een donkere wolk die zo'n verschijnsel aankondigt en een zeeman moet voortdurend voor zo'n natuurverschijnsel op zijn hoede zijn om te voorkomen dat zijn schip erdoor overvallen wordt.

volgende keer:
maken we er een puinhoop van...

faire bouger les lignes

de zaken weer in beweging krijgen
('de lijnen laten bewegen')

Deze uitdrukking wordt vooral in de politiek gebruikt in situaties waar lange tijd niets is veranderd en waar eindelijk schot in de zaak komt. Waarom het per se lijnen zijn die in beweging komen, weet ik niet zeker. Je kunt in de politiek natuurlijk lijnen uitzetten en dan gaat het om de richting waarin zaken zich moeten bewegen, terwijl in de sport bijvoorbeeld juist lijnen over een veld worden getrokken om dingen in een kader te plaatsen, vast te zetten. Ik vermoed dan ook dat het om deze twee figuurlijke betekenissen van lijnen gaat.

volgende keer:
passen we op het graan...

être cloué au lit

aan bed gekluisterd zijn
('aan het bed vastgespijkerd zijn')

Kluisteren is een verouderd woord dat 'vastbinden, boeien' betekent. Als je bedlegerig bent, word je in het Frans zelfs 'vastgespijkerd' (clouer) wat de man op het plaatje, die gewend is op spijkerbedden te liggen, uiteraard niet minder nachtrust zal geven...

volgende keer:
gaan we lijnen in beweging brengen...

c'est de l'or en barre

het is goud waard / dat houdt zijn waarde
('het is een goudstaaf')

Als het economisch minder gaat en geld zijn waarde verliest, nemen staten nogal eens hun toevlucht tot het investeren in goud, dat zijn waarde behoudt. Om die reden hebben centrale banken doorgaans ook een aanzienlijke voorraad goud in staven. Figuurlijk kan deze uitdrukking ook gebruikt worden voor mensen en dingen die heel betrouwbaar blijken.

volgende keer:
zijn we aan bed gekluisterd...

envers et contre tous

tegen alles en iedereen
('tegen en anti allen')

In de tv-film Envers et contre tous (2015) vecht de alleenstaande moeder van de 16-jarige sportieve Enzo tegen de farmaceutische wereld nadat het leven van deze laatste door het innemen van een bepaald medicijn aan een zijden draadje is komen te hangen. Het is een ongelijke strijd, maar ze weet van geen ophouden.

Envers betekende aanvankelijk 'in de richting van' en wordt nog steeds gebruikt in de betekenis 'jegens' en 'ten opzichte van'. Als zelfstandig naamwoord betekent het ook 'keerzijde, achterkant, verkeerde kant'. In de vijftiende eeuw, toen de uitdrukking van vandaag opkwam, betekende het ook gewoon 'tegen' en versterkte het daarmee tautologisch het voorzetsel 'tegen'. Ook in de Nederlandse variant zit zo'n verdubbeling, zij het niet een echte tautologie ('alles en iedereen') en niet in het voorzetsel maar in het zelfstandig naamwoord. Het Franse tous slaat op personen en dan gaat het om de tegenwerpingen en tegenstand van die personen. Overigens verschijnt sinds de twintigste eeuw ook steeds vaker de variant envers et contre tout ('tegen en anti alles'), maar niet samen zoals in het Nederlands (*tous et tout).

volgende keer:
is goud waard...

panneaux insolites : chercher le bonheur

op zoek naar geluk

'Soms zoek je naar geluk zoals je naar je bril zoekt terwijl die op je neus staat'.
(André Maurois)

Zo kan ik mijn huidige tegenslag weer even relativeren...

volgende keer:
ga ik toch weer tegen alles en iedereen tekeer...

français de la rue : les vaches

de politie / wouten / smerissen
('de koeien')

De bekendste straattaalwoorden voor de politie zijn natuurlijk les flics en de verlan-variant daarvan les keufs maar agenten worden in het Frans ook wel 'koeien' genoemd. Waarom eigenlijk?

Daarvoor moeten we terug naar de negentiende eeuw, toen Elzas-Lotharingen werd bezet door de Duitsers. De Fransen voelden zich vernederd en de Duitse grenswachten (Wache in het Duits) kregen het zwaar te verduren. De Fransen riepen Mort aux vaches ! naar hen. Het gaat dus niet om koeien, maar om het Duitse woord Wache dat door de Fransen verhaspeld werd tot vache. Later werd het scheldwoord gericht tot alle mogelijke personen van het overheidsgezag en tegenwoordig zie je dus nog steeds leuzen als Mort aux vaches op muren gekalkt, bijvoorbeeld in de banlieues.

volgende keer:
gaan we op zoek naar een beetje geluk...

s'embarquer sans biscuit

zich zo maar ergens instorten / onvoorbereid een avontuur aangaan
('instappen/aan boord gaan zonder beschuit')

S'embarquer betekent 'aan boord gaan', eigenlijk van een boot (une barque), maar het wordt ook van treinen gezegd. De meeste mensen die tegenwoordig de uitdrukking horen, zullen dus aanvankelijk verstaan 'de trein instappen zonder koekjes', en dat is in ons land misschien geen probleem, maar kan op lange treinreizen in Frankrijk minder comfortabel zijn. Maar de uitdrukking bestaat langer dan de negentiende eeuw en we moeten dus wel degelijk denken aan 'inschepen' en de biscuits zijn geen mariakaakjes of Petit Beurre van Lu, maar scheepsbeschuit, eenvoudig en lang houdbaar voedsel voor de scheepsbemanning. Als je vergeet zulk voedsel mee te brengen op een lange bootreis van meerdere weken of zelfs maanden, ben je niet goed voorbereid en ga je een ongewis avontuur tegemoet.

volgende keer:
willen we meer koeien op straat...

décrocher le cocotier

een droom in vervulling zien gaan
('de kokosboom afhaken')

Dit is voor sommigen misschien het plaatje bij 'een droom in vervulling zien gaan'. Misschien geldt het ook voor mijn (ex-)reisgenoten in Mauritius op dit moment, maar... waarom dan de kokosboom 'afhaken', of in begrijpelijker woorden 'leeghalen'. O.K., je kunt even genieten van de kokosnoten die je eruit haalt, maar is dat dan werkelijk een lang gekoesterde droom die in vervulling gaat? Bij de kokosboom moet je hier denken aan de zgn. cocagnemasten (mâts de cocagne) die vanaf de negentiende eeuw op veel dorpspleinen en kermisterreinen werden neergezet. De palen worden in de top behangen met levensmiddelen, zilveren voorwerpen e.d., maar ingesmeerd met vet. Daarmee wordt het mensen die de paal beklimmen om de begeerde voorwerpen te bemachtigen aanzienlijk bemoeilijkt om ook daadwerkelijk de top te bereiken. Maar wie erin slaagt de 'kokosboom leeg te halen', ziet zijn droom in vervulling gaan...

volgende keer:
vergeten we koekjes mee de trein in te nemen...

pleuvoir comme à Gravelotte

de regen valt met bakken uit de lucht / het regent...
('regenen zoals in Gravelotte')

Zouden we dat vandaag voorlopig voor het laatst kunnen zeggen of misschien zelfs even helemaal niet meer? Zo ja, dan nemen de Zweden het vandaag of morgen waarschijnlijk van ons over. Hiernaast zie je echter geen plaatje van enorme stortbuien. Gravelotte is dus misschien niet de Franse plaats waar de meeste jaarlijkse regenval gemeten wordt. Nee, om te begrijpen waar deze uitdrukking vandaan komt, moeten we de geschiedenis in, terug naar 16-18 augustus 1870, tijdens de Frans-Pruisische oorlog. Vlakbij Metz, in Lotharingen staan het Franse leger (113.000 troepen, onder leiding van maarschalk Bazaine) en het Pruisische leger (190.000 troepen, onder bevel van maarschalk Von Moltke) tegenover elkaar: in aantallen dus een ongelijke strijd. Op het slagveld raken 12.500 Fransen uitgeschakeld, waarvan 1.100 gesneuveld) en hetzelfde geldt voor 19.200 Pruisen, waarvan 5.000 doden. Geen van beide partijen heeft de overwinning behaald en maarschalk Bazaine moet zijn troepen terugtrekken naar Metz. Maar de slachtpartij was zo indrukwekkend dat gezegd werd dat het kogels en granaten 'regende' in Gravelotte. En ook heden ten dage wordt de uitdrukking niet alleen gebruikt voor de regen, maar ook voor andere zaken die elkaar snel in grote hoeveelheden opvolgen. 

volgende keer:
laat minimaal een dagje op zich wachten; eerst moet ik onder het mes...

sortir le grand jeu

alles uit de kast halen / vol op het orgel gaan
('het grote spel eruit halen')

Of iemand uit de kast wil komen in deze Prideweek moet hij, zij of hen zelf weten, eigenlijk zou natuurlijk niemand uit de kast moeten hoeven komen, maar als je alles uit de kast wilt halen, wat zeg je dan eigenlijk? Zet je dan al het serviesgoed op tafel, of alle boeken op een rijtje? Voor de Nederlandse uitdrukking weet ik het niet zeker, maar in het Frans - waarin je zegt dat je het grote spel eruit haalt - gaat het in ieder geval niet om een gezelschapsspel, maar om de registers van een orgel (zoals je in onze taal dus 'vol op het orgel' kunt gaan). Als je het publiek eens flink wilt imponeren en zo veel mogelijk geluid uit een orgel wilt halen, moet je alle registers opentrekken...

volgende keer:
houdt het hopelijk eindelijk op met regenen...

dessins humoristiques : deux paires de chaussettes

zo heb ik er twee...

- 'Heb je gezien dat je twee sokken draagt met een andere kleur?'

- Vertel mij wat, zo heb ik twee paar!

volgende keer:
in deze Prideweek trekken we alles en iedereen uit de kast...

français de la rue : tafiole

mietje / angsthaas

Deze week is het Pride Week en in Amsterdam vindt de jaarlijkse Canal Parade plaats. Ten onrechte denken velen dat de emancipatie van LGBTQ+'ers nu wel voltooid is. Het tegendeel is waar. Het is de laatste jaren gevaarlijker geworden in het openbaar je affectie te tonen en ja, we zijn zichtbaarder geworden, maar daarmee ook weer meer het mikpunt van treiterijen, verbaal en lichamelijk geweld. En de taal zit nog vol homofobe woorden. Zo ook het Frans. De etymologie van het woord tafiole is niet helemaal duidelijk, het lijkt in ieder geval een samensmelting van de woorden tapiole (variant van tapette) en folle (lett. 'dwaze vrouw'), beide negatieve aanduidingen voor homoseksuele mannen. Ons woord 'mietje' (verkorting van 'sodomiet') komt waarschijnlijk het dichtst in de buurt. Of je nou homo of hetero of iets anders bent, als je 'mannelijkheid' (lees: 'moed, kracht, sportiviteit') in twijfel wordt getrokken, dan wordt je al gauw voor 'homo' of 'mietje' uitgemaakt. Tijdens mijn te vroeg afgebroken reis door Madagaskar had iemand het ook nog over een bergwandeling voor mietjes ('een simpele wandeling dus, die alleen door échte mannen behoorlijk zou kunnen worden uitgevoerd'). Op het plaatje zien we een macho-motorrijder een TGV (die 300 kilometer per uur kan rijden) met gemak voorbijrijden en maakt daarbij de trein uit voor mietje. Gisteren zag ik nog Olympische medaillewinnaar Johan Kenkhuis op tv vertellen dat hij totdat hij zijn bronzen medaille won in de kast was blijven zitten, omdat hij anders dacht niet serieus te worden genomen. Frank de Boer beweerde nog dat homo's 'een andere motoriek hadden' en dat zij niet geschikt waren voor sport. 
Dat laatste geldt misschien ook voor mij (of is het een kip-of-ei-kwestie?). Vast staat wel dat dit mietje na zijn enkelbreuk nog anderhalf uur door is blijven wandelen in rotsachtig gebied, eigenlijk dacht niet naar de dokter te hoeven gaan en zichzelf nu dagelijks fluitend spuiten toedient in afwachting van een operatie, maar ja, je blijft een mietje...

volgende keer:
hebben we het nog even over berghellingen en botbreuken...

vous êtes mon invité(e) / je vous invite

ik trakteer
('u bent mijn gast / ik nodig u uit')

Bij een goed gastheerschap hoort, dat je je gasten uit de kosten houdt. O.K., de gast kan een cadeautje meebrengen, zeker als het om een verjaardag gaat, maar voor het overige liggen de kosten bij degene die uitnodigt. Dat wil zeggen, in de meeste landen. In Nederland worden ook wel eens de kosten gedeeld en dat wordt in de Engelse taal dan ook niet toevallig going Dutch genoemd. Ook is het daarom niet verrassend dat de Nederlandse taal een apart woord voor 'trakteren' heeft. In het Frans (en Duits) ligt het echter volledig voor de hand dat degene die uitnodigt, daarmee ook betaalt en dus kan het woord voor 'uitnodigen' (in het Frans inviter) ook in de betekenis 'trakteren' gebruikt worden. Dus als je iemand al hebt uitgenodigd om bijvoorbeeld mee naar het café te gaan, je zit daar en je zegt tegen je vrienden: Je vous invite dan nodig je hen dus niet uit voor een ander evenement, maar dan bied je aan om de rekening te betalen.

volgende keer:
zien we dat ook het Frans homofobe termen gebruikt...

enfourcher son dada

zijn stokpaardje bestijgen

Voor ons doet dada meteen denken aan de avant-garde-beweging in de kunst uit de jaren '20 van de vorige eeuw, maar het woord dada zelf is een Frans kindertaalwoord voor 'paard'. Dat komt doordat ruiters in de tijd dat er nog geen auto's waren hun paarden aanspoorden met de uitroep Dia dia ! en net zoals wij kinderen vroeger een voorbijtrekkende drumband 'boem boem' noemden, zo noemden Franse kinderen paarden dada. Veel kinderen kregen ook speelgoed in de vorm van een paard, een houten stokpaard waarmee je over straat kon rennen, of een hobbelpaard waarmee je in de kinderkamer kunt 'draven'. Dat 'paardrijden' werd dus al gauw een soort hobby. En zo verschoof de betekenis van het woord dada van 'paard' via 'hobbelpaard' of 'stokpaardje' naar 'hobby' en uiteindelijk naar 'favoriet gespreksonderwerp'. Iemand die dus telkens weer over zijn favoriete onderwerp begint te spreken, bestijgt zijn of haar stokpaardje. Het kan raar en snel gaan met woordbetekenissen...

volgende keer...
trakteer ik

en pincer pour

verkikkerd zijn op
('ervan knijpen voor')

'Ik knijp hem voor jou' zou je kunnen lezen op het T-shirt van deze jongeman, maar dat klopt dan niet met zijn gezichtsuitdrukking, waarin niets van angst te lezen is. De eerste betekenis van het werkwoord pincer is 'knijpen' of 'vastklemmen'. Zo kun je pincer les lèvres ('je lippen op elkaar klemmen') of se faire pincer ('gepakt/betrapt worden'). Maar in de muziek betekent pincer ook tokkelen (op snaarinstrumenten) en daar is de uitdrukking van vandaag waarschijnlijk van afgeleid. De trilling van de snaren die door het tokkelen wordt veroorzaakt, wordt vergeleken met de gevoelens die je ervaart voor iets of iemand waar je verkikkerd op bent.

volgende keer:
bestijgen we ons stokpaardje...

couler un bronze

een bolus draaien / een bruine trui breien / bruintje uitlaten / een offer brengen aan de wc-goden
('brons gieten')

Velen van ons beginnen er de dag mee, maar weinigen hebben het er ooit over. Het is niet echt een gespreksonderwerp, tenzij er iets misgaat, nadat je iets verkeerds hebt gegeten bijvoorbeeld. Maar toch bestaan er juist voor onderwerpen die min of meer taboe zijn altijd onvoorstelbaar veel uitdrukkingen, getuige alleen al de Nederlandse vertalingen hierboven. In het Frans bestaat er ook een 'kunstzinnige' uitdrukking. Bronze wordt vaak gebruikt in de betekenis van 'bruin', denk bijvoorbeeld aan bronzer ('zonnen, bruin worden'), maar de oorspronkelijke betekenis is natuurlijk 'brons'. Un bronze staat voor een voorwerp van brons, meestal een (stand)beeld. Dat wordt doorgaans in een vorm gegoten, vandaar de overeenkomst met 'zich ontlasten', waarbij je ook een bruine figuur in een vorm giet, te weten de wc-pot. Daar kun je natuurlijk ook iets kunstzinnigs van maken. Die activiteit zou ik dan aanduiden met 'figuurpoepen'.

volgende keer:
knijpen we hem...