Struisvogels zouden alles kunnen verteren, zelfs kiezelstenen. De waarheid is dat ze inderdaad soms steentjes inslikken om te helpen bij de vertering, omdat ze bij afwezigheid van tanden hun voedsel inslikken zonder te kauwen. De ingeslikte steentjes helpen vervolgens het voedsel te vergruizen.
volgende keer:
zeggen we geen nee...
Als we onszelf onder de loep nemen - ons uiterlijk of bepaalde eigenschappen - dan willen we de lat nog wel eens zo hoog leggen dat we teleurgesteld zijn in onszelf. Soms kan het dan helpen de onvolkomenheden van een ander te zien en dan lijkt het allemaal wel weer een beetje mee te vallen. Het Franse gezegde speelt met de rijmende werkwoorden désole ('betreur') en console ('troost') om dit gevoel uit te drukken.
volgende keer:
bestuderen we de maag van een struisvogel...
'Je ziet dat het zomer is, de regen is minder koud!'
Voor wie klaagt dat het altijd regent in ons land...
(vandaag hebben we trouwens niets te klagen)
volgende keer:
nemen we ons uiterlijk onder de loep...
'Aangezien mijn baby geen stereo-installatie is, heeft het geen zin om op de muur te kloppen als ze huilt. Dank voor uw begrip en hierbij bied ik u een paar oordopjes aan.
P.S. Normaal gesproken breng je ze in de oren aan. Maar u kunt ze inbrengen waar u maar wilt, zolang het u maar ontspant...'
volgende keer:
regent het in Bretagne...
een dovemansgesprek
- Luister je wel naar mij?
0 Ja... als je je leesbaar uitdrukt...
('een dovendialoog')
Als twee mensen met elkaar spreken maar elkaar niet lijken te begrijpen of zich niet in elkaars standpunt kunnen verplaatsen of hoe dan ook niet tot een akkoord kunnen komen, kunnen we in onze beide talen spreken van een dovemansgesprek. Wat je zegt is dan aan dovemansoren gericht.
volgende keer:
volgt na het weekend...
Ja, Magritte was zeker een groot kunstenaar, maar dat is niet wat de uitdrukking van vandaag betekent, tenzij je het woord 'kunst' breed opvat of eigenlijk terugbrengt naar de eigenlijke betekenis, nl. 'het kunnen van iets, verstand hebben van iets'. En zo kunnen we dus ook spreken van de 'kunst van het broodbakken' of de 'kunst van het metselen'. En die kunst krijg je door aanleg en ervaring, door een oude rot in het vak te worden, een vakman of -vrouw.
volgende keer:
is aan dovemansoren gericht...
Als je het allemaal niet meer zo goed ziet, of niet helemaal bij bewustzijn bent, een beetje tussen waken en slapen in, dan kun je 'in de schoensmeer' zijn. Merkwaardig toch? Het gaat hier om het bedwelmende effect van het wrijven van was in slecht geventileerde werkplaatsen. Je mag hopen dat die met de huidige regels van de arbeidsinspectie inmiddels verdwenen zijn.
volgende keer:
bespreken we een kunstenaar...
Krijg je in dit restaurant alles met mate, beetje bij beetje, in kleine porties geserveerd? Of wordt het aan ieders wensen aangepast? Het zou zo maar kunnen. Naast à mesure que voor 'naarmate, naargelang' kent het Frans ook de variant à fur et à mesure que in dezelfde betekenis, of als bijwoord au fur et à mesure ('één voor één'). Een mesure is een 'maat', maar wat betekent fur ? Momenteel komt het alleen in deze uitdrukking voor, maar in de zestiende eeuw betekende het 'waarde' of 'prijs'. In de twaalfde eeuw bestonden al de uitdrukkingen a nul fuer dat 'tegen geen enkele prijs' en au fuer de ('in proportie, naar verhouding'). De betekenis 'naarmate' verscheen in de zeventiende eeuw en al snel kwam daarmee ook de tautologie au fur et à mesure in zwang.
volgende keer:
een belangwekkende bijdrage...
Er is zelfs een gebaar voor: je rolt je rechterhand tot een vuist voor je neus. En je kunt rond zijn als vele dingen, comme une bille ('als een knikker of biljartbal') zoals in het voorbeeld, of als een balle ('bal, kogel'), boule ('bal, bol'), pomme ('appel'), barrique ('ton'), disque ('bord'), boudin ('bloedworst'), bûche ('boomstam'), oeuf ('ei'), soucoupe ('schotel'), zéro ('nul'), petit pois ('erwt'), queue de pelle ('steel van een schop'). Maar waarom rond? Dat heeft met verzadiging te maken. Je kunt in het Nederlands je buikje rond eten. Het Franse woord saoûl ('dronken') komt van het Latijnse satur dat 'verzadigd' (vooral van eten) betekent. In de twaalfde eeuw betekende saoûl ook nog vooral 'verzadigd van eten'. Daarna verschoof de betekenis naar 'dronken' (verzadigd van drinken). Je kunt dit vergelijken met het Duitse satt dat 'verzadigd van eten' betekent en het (Zuid-)Nederlandse zat dat 'dronken' betekent. Dat lijkt me wel genoeg, nu ben ik het zat...
volgende keer:
doen we alles met mate...
'Kan ik u het hof maken?'
'Natuurlijk, ik zoek een bezem voor u!'
Dit komt in het Nederlands niet zo goed over. Je zou bijvoorbeeld kunnen vertalen: 'Kan ik u versieren? - Natuurlijk, ik haal slingers voor u.' maar daarmee is het contrast minder groot dan in het Franse origineel. La cour is behalve 'het hof' ook 'de binnenplaats, het erf', dat geldt overigens ook in het Nederlands van beneden de rivieren. Faire la cour kan dus worden opgevat als 'de binnenplaats schoonmaken'. Het is wel zo hoffelijk om dat voor haar te doen, toch?
volgende keer:
zijn we helemaal rond...
Boodschap bestemd voor de heren:
Wat u in uw hand houdt is geen brandslang...
Noch de vloer, noch de bril staan in brand!
volgende keer:
zijn we hoffelijk...
Een bouton is een (bloem-of druk-)knop, een knoop, of - zoals in deze uitdrukking - een puistje. We hebben er in onze jeugd waarschijnlijk allemaal last van gehad en ook nu kan ons gezicht nog regelmatig ontsierd worden door deze ongewenste gelaatstoevoegingen. Als je ergens een bijzondere afkeer van hebt, dan kan dat je doen denken aan deze irritante pukkels die je kunt missen als kiespijn...
volgende keer:
leren we hoe we de brandslang moeten hanteren...
'Wie zijn neus schendt, schendt zijn aangezicht' zegt een andere uitdrukking. De neus is nu eenmaal zo'n beetje het eerste lichaamsdeel dat ons opvalt als we iemand in het gezicht kijken. Dat is dus niet over het hoofd te zien, niet te missen. Overigens vermoed ik dat het onze blik nog meer zou vangen als de neus niet precies midden in het gezicht zit...
volgende keer:
krijgen we puistjes...
Hier lukt het misschien nog wel met een beetje behendigheid, maar probeer bij een echte stortbui maar eens tussen de druppels door te lopen, dat lukt je evenmin als door de mazen van een net glippen, tenzij je daarin een groot gat aantreft. Maar ja, er zijn nu eenmaal altijd mensen die inderdaad zo'n uitweg vinden.
volgende keer:
als je neus maar goed staat...
Leste betekent 'kwiek, actief, vief' of 'pikant, gewaagd'. De eerste betekenis gecombineerd met la main betekent dat je een wel erg actieve hand hebt, die er gemakkelijk op losslaat. Wij spreken dan van losse handjes.
volgende keer:
proberen we regendruppels te ontwijken...
Frankrijk houdt van grandeur. Het mag dan een republiek zijn, maar de president moet koninklijke allures hebben. De Fransen vonden het dan ook maar niets dat president François Hollande zich op een scootertje door Parijs verplaatste. Nomen est omen? Hadden ze het kunnen verwachten van een president die Hollande heet? Wij hebben namelijk een tegengestelde reputatie, die van 'doe maar gewoon, dat is gek genoeg' en het baarde bij onze Franse zuiderburen dan ook veel omzien dat koningin Wilhelmina zich op de fiets tussen het 'gewone volk' begaf. Het verbaasde hen dusdanig dat het leidde tot de bijnaam petite reine voor de fiets.
volgende keer:
hebben we losse handjes...
In deze korte dialoog in een album van Kuifje wordt gespeeld met de letterlijke en figuurlijke betekenis van je verrai bien. Doorgaans wordt dit gebruikt om 'dat zie ik dan wel' uit te drukken, maar letterlijk betekent het 'ik zal goed zien'.
- Wat gaat u vandaag doen, kapitein?
o Ik heb niet veel bijzonders op het oog, ik moet een bril kopen.
- Uitstekend, en dan?
o Dat zie ik dan wel / Dan zal ik goed zien.
volgende keer:
bestijgen we het stalen ros...
- Zeg mama, een engel, kan die vliegen?
o Jazeker...
- Maar waarom kan de buurvrouw dan niet vliegen?
o Waarom zeg je dat?
- Omdat papa de buurvrouw 'mijn engel' noemde...
o Wacht maar tot morgen, dan zul je zien dat ze zal vliegen...
volgende keer:
zullen we wel zien...
Als je een groot plan smeedt zonder dat de direct betrokkenen daar iets van weten, dan lever je die mensen daarmee een gemene streek en in het Frans maak je dan 'een kind in hun rug'. Het grote project dat aan de uitdrukking ten grondslag ligt is je partner niet vertellen dat je zwanger bent en de zwangerschap uitdragen terwijl je partner niet op gezinsuitbreiding zit te wachten. Om een kind te verwekken achter iemands rug zonder dat die persoon dat in de gaten heeft, lijkt me iets minder waarschijnlijk...
volgende keer:
zien we ze vliegen, althans de buurvrouw...
Weinig dingen gaan zo snel als het afschieten van een vuurwapen. Je kunt de kogel zich niet zien verplaatsen, laat staan de kruitsporen die het achterlaat. Het gaat echt als een lopend vuurtje...
volgende keer:
brengen we ongezien een kind ter wereld...
Je kunt op allerlei manieren lachen en er zijn veel manieren om aan te geven dat je dat op een luide, ongecontroleerde manier doet. Deze uitdrukking roept het beeld op dat je zo hard lacht dat de knopen van je overhemd losspringen. Het gaat bij deze manier van luid lachen om een onbeleefde vorm van lachen. Die onbeleefdheid en onverzorgdheid wordt onderstreept door het beeld van een open uit de broek getrokken overhemd.
volgende keer:
zullen we ons kruit verschieten...
Intérêt betekent 'interesse, belangstelling' maar ook 'belang'. Avoir intérêt à is 'er belang bij hebben (om)...'
In officieel Frans worden lidwoorden en persoonlijke voornaamwoorden die eindigen op -e en -a voor een klinker of stomme h ingekort door een apostrof, maar in spreektaal gebeurt dat ook met tu. Tu as intérêt ('jij hebt belang') wordt dus verkort tot t'as intérêt. En 'je hebt er belang bij' kan enigszins dreigend gebruikt worden in de betekenis 'dat is je geraden ook'. Anders zwaait er wat...
volgende keer:
lachen we ons (overhemd) kapot...
Sinds de Middeleeuwen wordt het varken gebruikt als scheldwoord, omdat het gezien wordt als een vies dier dat zich in modder en uitwerpselen wentelt. Wie zijn beloften niet nakomt is dus net zo afzichtelijk als dit vieze dier.
volgende keer:
heb je er belang bij...
In het restaurant van Ikea bestelde ik tiramisu... dit kreeg ik!
volgende keer:
houden we ons aan onze belofte...
We komen nu in het seizoen van de tartiflettes. Vergeet niet de wijzer van uw weegschaal tien kilo vooruit te zetten.
volgende keer:
eten we bij Ikea...
Iets wat echt van goede kwaliteit is, heeft geen reclame nodig, dat verkoopt zichzelf wel. Een enseigne is een uithangbord of een reclamebord. Het kan ook een vaandel zijn. Als je logé à la même enseigne bent, dan 'zit je in hetzelfde schuitje'. Hier verwijst enseigne trouwens naar uithangborden aan huizen waaraan je vroeger - voordat de huisnummers verschenen - kon oriënteren.
volgende keer:
begint het tartifletteseizoen
Dit is een variant op de uitdrukking c'est bonnet blanc et blanc bonnet, eerder besproken in dit blog. In het Frans kun je soms spelen met de plaats van het bijvoeglijk naamwoord (voor of na het zelfstandig naamwoord) en soms verandert de betekenisnuance daarmee, maar uiteindelijk komt het toch op hetzelfde neer. Andere manieren om hetzelfde uit te drukken zijn trouwens jus vert ou verjus, kif-kif bourricot, piron-pareil.
volgende keer:
behoeft goede wijn geen krans...
