on n'est pas sorti de l'auberge

de moeilijkheden zijn nog niet achter de rug / maak je borst maar nat
('we zijn de herberg niet uit')

De uitdrukking van vandaag gaat volgens de overlevering terug op een beruchte criminele zaak uit 1831. De beheerders van een kleine herberg in de Ardèche hadden daar gedurende twintig jaar gasten in hun slaap vermoord en beroofd. Uiteindelijk werden ze ontmaskerd en terechtgesteld. Het verhaal werd onder de titel L'auberge rouge vervolgens stof voor menig liedje en ondermaats toneelstukje tot eind negentiende eeuw, waarin menig gast de herberg betrok zonder er ooit weer uit te komen, tenminste niet levend. De teksten raakten in de vergetelheid, maar de uitdrukking bleef bestaan. Tenminste... dat is wat vaak werd beweerd, maar de uitdrukking bestond al ten tijde van de beruchte moordzaak en de affaire van de herberg in de Ardèche heeft de uitdrukking alleen maar populair gemaakt. In het argot van het begin van de negentiende eeuw stond het woord auberge voor de gevangenis, een herberg waar je weliswaar logies en ontbijt kreeg, maar die verder niet veel meer te bieden had dan een naargeestige en ongezonde verblijfplaats waar je niet meer uit kwam. Toch blijft de eerste verklaring misschien meer tot de verbeelding spreken...

volgende keer:
hebben we iets heel goedkoops op het oog...

avoir la main baladeuse

zijn handen niet thuis kunnen houden
('de wandelende hand hebben')

Een balade - niet te verwarren met ballade dat inderdaad 'ballade' betekent - is een wandeling. Het werkwoord se balader betekent 'wandelen' in de Franse omgangstaal en de inmiddels in onbruik geraakte walkman heette in het Frans een baladeur. Maar wandelen doe je doorgaans met je voeten, een hand hoort niet uit wandelen te gaan. Toch zijn er van die mensen - meestal mannen - die hun handen niet goed in bedwang kunnen houden en wier handen dus nogal eens 'uit wandelen' gaan, wat dus haast onvermijdelijk leidt tot #metoo-gevallen, of zoals dat in het Frans wel wordt aangeduid met #balancetonporc ('verlink je varken'). Nee, je kunt maar beter je handen thuis houden...

volgende keer:
zitten we vast in de herberg...

panneaux insolites : ramassage scolaire

 

opstapplaats voor schoolgaande ezels

Kennelijk hebben ze hier geen hoge pet op van de schooljeugd. Als je het bord moet geloven, dan zijn het maar een stel ezels (chemin des ânes, 'weg van de ezels'). Ach, de weg naar de wijsheid is een lange met veel hobbels... Sterkte, jongens en meisjes!

volgende keer:
gaan we op onze handen lopen...

français de la rue : mordu

fanaat
('gebeten')

Een fanatiekeling bijt zich ergens in vast, zeker als het een fervent visser is. Je kunt mordu verbinden met allerlei zaken die zich niet per se lenen om in gebeten te worden: mordu de littérature, mordu de cinéma... Maak kennis met deze Franse variant van onze Freek Vonk, nou ja, tot op zekere hoogte dan. Hij is wat minder aaibaar, maar even enthousiast, en hij beperkt zich tot vissen, wat dan wel weer een van de kernactiviteiten is van een traditionele Fransman. Zo bestond er ooit (nog steeds misschien?) een traditioneel-rechtse partij met de naam Chasse-pêche-tradition ('jacht-visserij-traditie'). Geen idee welke politieke sympathieën deze Cyril Chauquet heeft, maar hij besluit zijn filmpjes wel traditioneel met een culinair eind. Je vist tenslotte niet voor niets...

volgende keer:
maken we een ritje met de schoolbus...

ce n'est pas ma tasse de thé

dat is niet zo mijn ding
('dat is niet mijn kopje thee')

Er mag dan een enorme rivaliteit bestaan tussen de Fransen en de Engelsen - ze beschuldigen elkaar van van alles en nog wat -, maar dat belet hen er niet van veel uitdrukkingen van elkaar over te nemen. In de uitdrukking van vandaag herkennen we natuurlijk gemakkelijk het Britse that's not my cup of tea, dat letterlijk is overgenomen. Er is niet eens een kopje koffie van gemaakt, wat je gezien de Franse drinkgewoonten misschien wel zou verwachten. Helaas weten we niet precies waarom dat kopje thee in de Engelse uitdrukking terecht is gekomen, behalve dan dat de Britten erg hechten aan hun traditionele kopje thee en dat iets wat hun niet zint liever niet in hun dagelijkse patroon terecht zou moeten komen...

volgende keer:
maken we kennis met de Franse Freek Vonk, maar dan anders...

il faut tourner sept fois sa langue dans sa bouche avant de parler

tot tien tellen voor je iets zegt
('je moet zeven keer je tong draaien in je mond alvorens te spreken')

Dat vereist wel enige lenigheid. Dan is tot tien tellen toch ineens niet zo'n zware opgave meer. De uitdrukking is pas voor het eerst begin negentiende eeuw opgetekend in een Frans woordenboek, maar wordt in de bijbel al in de mond gelegd van koning Salomon. 'Een wijze draait zijn tong zeven maal in de mond alvorens te spreken', zegt hij. In onze westerse samenleving is zeven een magisch getal. Denk aan de zeven dagen van de week, de zeven hoofdzonden, de zeven kleuren van de regenboog, de zeven sacramenten en eh... de zeven dwergen van Sneeuwwitje. Maar wij niet... wij tellen tot tien.

volgende keer:
is niet zo mijn ding...

accuser réception

ontvangst bevestigen
('receptie beschuldigen')

Arme receptiemedewerkers... ze moeten alle klappen opvangen van ontevreden gasten. Hoewel ik deze associatie niet meteen had toen ik in de jaren '80 van de vorige eeuw inderdaad een brief uit Parijs ontving die begon met J'accuse réception verbaasde ik me wel over dat woord accuser dat ik alleen als 'beschuldigen' kende. In het zeventiende-eeuwse Frans (en het is u wellicht bekend dat de officiële schrijftaal sindsdien nauwelijks veranderd is, dit in tegenstelling tot het gesproken Frans) betekende accuser ook '(h)erkennen' of 'signaleren' en die betekenissen liggen ten grondslag aan de constructie accuser réception. De hotelreceptie kan dus opgelucht ademhalen... tenzij het om een klachtenbrief ging natuurlijk.

volgende keer:
tellen we even tot tien...

abréviations : clim

airco

Nu het weer langzaam kouder wordt, kunnen we het ons niet zo goed voorstellen, maar over een half jaar hebben we misschien weer spijt dat we geen airco hebben laten installeren. Hoe slecht die dingen vast ook voor het klimaat zijn, met de opwarming van de aarde krijgen we hier steeds vaker te maken met flinke hittegolven. Net als wij korten de Fransen het woord voor airconditioning meestal af. Bij ons wordt het 'airco'. In het Frans wordt climatisation verkort tot het eenlettergrepige clim. En nu maar hopen dat de temperatuur niet al te snel klimt...

volgende keer:
wijzen we met een beschuldigende vinger naar de receptie...

bon comme la romaine

te goed voor deze wereld
('goed als de Romeinse')

Het zal zeker niet gaan om Livia of Agrippina, die als legendarische gifmengsters de geschiedenis in zijn gegaan. Het gaat hier dan ook niet om een Romeinse vrouw maar om Romeinse... sla! Deze slasoort werd in de vijftiende eeuw vanuit Italië in Frankrijk ingevoerd en meteen geroemd om haar heerlijke smaak (bon betekent behalve 'goed' ook 'lekker' in het Frans). Iemand die bon comme la romaine is is overigens net als in onze uitdrukking 'te goed voor deze wereld': de goedheid gaat gepaard met een zekere naïveteit, waardoor anderen er gemakkelijk misbruik van maken...

volgende keer:
maken we een hele klim...

panneaux insolites : chemin de la fortune

het kan verkeren...

Als er één ding is waar niemand zeker van kan zijn, dan is het het geluk. Momenten van geluk dien je dan ook te koesteren; je weet nooit hoe het verder zal lopen. En geluk en ongeluk kan iedereen op ieder moment overkomen. Vrouwe Fortuna is immers geblinddoekt. Toch is er volgens deze straat reden voor optimisme. Vroeger heette deze Chemin de la Fortune ('weg van het fortuin/lot/rijkdom') namelijk nog Chemin de la Misère ('weg van de ellende'). Het kan dus keren...

volgende keer:
waren ze in Rome te goed voor deze wereld?...

français de la rue : lardons

koters / wurmpjes / kleintjes / baby's / kindertjes / snotneuzen
('spekjes')

Voor wie zich nog vlees durft te veroorloven zijn het aangename smaakmakertjes in een salade, een stamppot of een stoofvleesschotel. In het Frans zijn lardons behalve spekjes ook 'kindertjes'. Ik ken in het Nederlands wel een andere culinaire vergelijking met baby'tjes, nl. 'naakte-kindertjes-in-het-gras' (ook wel 'blote-kindertjes... of 'blote-billetjes-in-het-gras' genoemd: snijbonen vermengd met witte bonen) en ach, ik kan inderdaad ook wel met enige vertedering naar dat bord met spekjes kijken...

volgende keer:
zoeken we de weg naar het geluk...

la fin justifie les moyens

het doel heiligt de middelen

Het woord fin betekent zowel 'einde' als 'doel'. Dat herkennen wij ook wel in 'doeleinde' en het voegwoord 'teneinde', maar we kunnen in onze taal niet hetzelfde woordspel maken als Camus hiernaast: 'het doel(einde) rechtvaardigt de middelen. Maar wat zal het (doel)einde rechtvaardigen?' 
Zoals ik gisteren al suggereerde is de uitspraak (zonder de toevoeging van Camus) vaak toegeschreven aan Niccolò Machiavelli, maar hoezeer je hem ook zou kunnen afleiden uit zijn politieke geschriften, hij heeft het nergens zo opgetekend. Volgens anderen is de uitdrukking voor het eerst gebruikt door Philippe van den Clyte (1445-1509), heer van Commynes (Komen) die Karel de Stoute verraadde en Lodewijk de Elfde ging dienen. Maar bij hem werd de uitdrukking door sommigen verstaan als la faim justifie les moyens ('honger heiligt de middelen')...

volgende keer:
wens ik u een aangenaam etensmaal met spekjes...

des manoeuvres florentines

rotstreken / kuiperijen / verwarring en verdeeldheid zaaien
('Florentijnse manoeuvres')

Florence, prachtige hoofdstad van de mooie provincie Toscane met de schitterende Ponte Vecchio over de rivier met de mooiste naam ter wereld...
Maar ja, jammer dat er Florentijnen wonen. Waar ken ik dat toch van?...

Is het afgunst of is het gewoon onvermijdelijk dat hoogculturele plekken met een werelduitstraling nu eenmaal ook broeinesten zijn van allerlei politieke en andersoortige intriges? Op die regel zal Florence inderdaad geen uitzondering zijn geweest. En de Florentijn die misschien het meest in het oog lopend is geweest als we het over machinaties en intriges hebben, is natuurlijk Niccolò Machiavelli. Dus als de huidige inwoners van Florence zich beklagen om hun discutabele reputatie in de Franse taal, dan verwijzen we maar naar hem...

volgende keer:
... en dan zal hij wel tegenwerpen dat het doel de middelen heiligt...

amis jusqu'aux autels / jusqu'à la bourse

Hoor eens, Paul. Ik heb kiespijn, maar ik
heb geen rooie cent. Kun je me een vrienden-
dienst doen? - Sorry, Jacques, maar je weet:
vriendschap en privé moet je gescheiden 
houden!

mooiweervrienden / vriendschap en privé moet je gescheiden houden
('vrienden tot aan de altaren')

Het klinkt eigenlijk zo mooi: zo goed bevriend dat je elkaar aan het altaar zou willen treffen, maar deze uitdrukking dateert duidelijk van voor de openstelling van het huwelijk voor mensen van gelijk geslacht. We moeten bij het altaar dan ook niet denken aan de plaats waar een huwelijk wordt gesloten, maar aan de oude Griekse altaren in de tijd van Perikles. In die tijd was het gebruikelijk een eed te zweren door je hand op een altaar te leggen en Perikles zou de uitdrukking een keer gebruikt hebben tegen een vriend die hem had gevraagd een valse eed voor hem uit te brengen. Vele eeuwen later zou François Ier (Frans de Eerste) het gezegd hebben tegen Hendrik de Achtste, toen deze laatste hem vroeg te breken met de katholieke kerk: « Je suis votre ami, mais jusqu'aux autels. » 
Een variant van deze uitdrukking luidt: amis jusqu'à la bourse, zoals op het plaatje. Vriendschap mag veel kosten, maar liever niet te veel geld...

volgende keer:
onderzoeken we de Florentijnse gebruiken...

donner un tuyau

een tip/hint geven
('een buis geven') 

Een tuyau is letterlijk een buis of een slang (zo is bijvoorbeeld een tuyau d'arrosage een 'tuinslang' en een tuyau d'échappement een 'uitlaatpijp'). De uitdrukking komt uit het argot van het eind van de negentiende eeuw. Als je in een groep mensen verkeert en je hebt vertrouwelijke informatie voor iemand, dan ga je dat natuurlijk niet en plein public schreeuwen, maar je fluistert het in iemands oor. Door de gelijkenis van de gehoorgang met een buis, is het woord tuyau waarschijnlijk het woord voor 'tip', 'hint' geworden. 

volgende keer:
begeven we ons naar het altaar...

doré sur tranche

stinkend rijk / er warmpjes bij zitten / goud op snee
('verguld op snee')

Het woord tranche kent u misschien als 'schijfje, stukje'. Zo kun je in het Frans vragen om een tranche de jambon ('plakje ham') of une tranche de pizza. Maar het is ook de benaming voor de snede van een boek, het uiteinde van de pagina's. Ieder boek heeft een tranche de pied aan de onderkant, een tranche de tête aan de bovenkant en zijdelings een tranche latérale. In luxe-uitvoeringen van oudere boeken zijn deze sneden nogal eens verguld in plaats van papierkleurig. Iemand die zich zulke vergulde exemplaren kon veroorloven (in een tijd dat boeken sowieso een kostbaar bezit waren), zat er uiteraard warmpjes bij, zeker als hij of zij gezeten naast het haardvuur niet hoefde te werken maar zich kon verliezen in de inhoud van zo'n prachtboek...

volgende keer:
krijgt u een tip van me...

panneaux insolites : porte ouverte fermeture provisoire

open deur voorlopig gesloten

Dit is misschien het gevoel dat velen - de voorzitter incluis - hebben overgehouden van de traditioneel uitgelopen klimaatconferentie in Glasgow. De deur die wagenwijd opengezet zou worden voor flinke internationale klimaatafspraken lijkt op het laatste moment toch voorlopig weer gesloten te zijn - o.k. laten we niet al te pessimistisch zijn - op een kier gezet te zijn. Het kan ook symbool staan voor ons zwabberende coronabeleid. De deur werd afgelopen zomer wijd opengezet - zeg mondkapje, waar ga je henen? -, we mochten dansen met Janssen en noem nog maar wat van die pijnlijke clichés, en nu is de deur toch weer voorlopig dichtgezet, behalve dan in Breda en in Leeuwarden en behalve dit, behalve dat, tenzij zus, tenzij zo... Ja, alleen samen krijgen we corona onder controle...

volgende keer:
worden we stinkend rijk...

français de la rue : jules

vent/kerel/man/vriendje

Als je het over je vriendje hebt, kun je hem in het Frans mon jules noemen. Lange tijd was Jules kennelijk een populaire jongensnaam. Nog steeds wel eigenlijk, want volgens de site mamanly.com staat de naam in 2021 op plaats 16 van meest populaire jongensnamen tussen Tom en Amir. De naam is al heel oud, voor-christelijk zelfs, want hij komt van de gerenommeerde Romeinse Julius-familie, van Julius Caesar en een aantal beroemde keizers na hem. De naam zou de volgende betekenissen hebben: ambitieus en werklustig, verantwoordelijk en respectvol, vasthoudend, koppig en volhardend. Dat waren lange tijd kennelijk eigenschappen die gewaardeerd werden in een Franse man. Tegenwoordig wordt de lijst van populaire jongensnamen aangevoerd door Gabriel (op de voet gevolgd door Raphael, Arthur, Paul, Ethan en Mohamed). Deze engelennaam betekent 'God is mijn kracht' (zijn de Fransen ineens religieuzer geworden??) en aan hem worden de volgende eigenschappen toegedicht: altruïstisch, gul, idealistisch, charmant, dynamisch, vastberaden en aanhankelijk/teder. De vastberadenheid is dus gebleven, maar verder lijkt - afgaande op de naam - het ideale mannenbeeld toch minder macho te zijn geworden en wordt het meer gewaardeerd dat hij zijn gevoelens toont en oog heeft voor de ander. Lijkt me alleen maar een positieve ontwikkeling.
En zonder lezers met de naam Jules op de tenen te willen trappen: misschien is deze naam ook in andere opzichten inmiddels wat in waarde gedaald. Met een jules kan in het Frans namelijk ook een pooier, en volgens Pagnol zelfs een pispot worden aangeduid...

volgende keer:
gaat de deur weer open... eh toch weer dicht...

ramasser une gamelle

een smak maken / een zware dobber verwerken
('een eetketeltje oprapen')

Tegenwoordig wordt het woord gamelle nog wel gebruikt in de betekenis 'etensbak' voor een hond of een kat, maar van oorsprong was het een metalen bakje waarin militairen hun warme maaltijd aten. Hoe dat heeft geleid tot de betekenis 'een smak maken' is de taalkundigen niet helemaal duidelijk, althans niet voor de etensbak. Voor de betekenis 'een zware dobber verwerken' is het misschien iets duidelijker of kunnen we in ieder geval constateren dat wij hetzelfde beeld gebruiken als in de variant ramasser un gadin. Een gadin is een argot-woord voor 'hoofd' of 'steen', maar het is ook een woord voor een dobber. Als je een zware steen moet oprapen of een zware dobber ophalen, dan heb je het moeilijk. En als er een hele zware vis aan de haak hangt en de dobber zelf ook nog eens flink zwaar is, dan moet je bij het ophalen van de vis misschien oppassen dat je geen smak maakt en zelf in het water belandt... maar nu gaat mijn fantasie misschien met me aan de haal...

volgende keer:
bespreken we populaire jongensnamen...

né coiffé

voor het geluk geboren / geluksvogel
('gekapt geboren')

Né coiffé, letterlijk 'gekapt geboren' is ook de Franse term voor 'met de helm geboren', als een deel van het geboortevlies dus nog op of om het hoofdje van de boreling zit. Als je wat verder in de tijd teruggaat komen beide uitdrukkingen overigens al weer een stuk dichter bij elkaar. In de Middeleeuwen was coiffe namelijk de benaming van het deel van het maliënkolder dat een ridder om het hoofd droeg, een soort binnenhelm dus. En bij 'kappen' denken we nu misschien meteen aan knippen, maar het gaat natuurlijk ook terug op het woord 'kap', dat hoofddeksel betekent. 
In de Oudheid en lange tijd daarna werd gedacht dat een kind dat met de helm geboren werd een voorspoedig leven tegemoet zou gaan, omdat het in feite al geboren werd met een bescherming tegen het noodlot.

volgende keer:
krijgen we een dobber te verwerken...

tout un chacun

wie dan ook / eenieder
('ieder een elkeen')

Het is een beetje dubbelop en wordt tijdens dictees dan ook wel eens op de eerste manier verstaan: tout à chacun ('alles voor iedereen').
Het verschil tussen tout ('ieder') en chaque ('elke') is een genuanceerde, die wel duidelijk gevoeld kan worden in tout le monde ('iedereen, zonder onderscheid des persoons, in het algemeen dus') en chacun ('iedereen, elkeen, ieder individu'). Vroeger kon in plaats van chacun ('iedereen, ieder voor zich') ook un chacun gezegd worden, waardoor het individuele aspect nog sterker naar voren komt. Met tout ervoor wordt het allemaal nog eens extra versterkt en lijkt het nu inderdaad of je het dubbelop zegt...

volgende keer:
bespreken we het kapsel van een pasgeborene...

il n'y a pas le feu au lac

Keulen en Aken zijn niet in één dag gebouwd
('er is geen brand in het meer')

Voor de duidelijkheid: dat is geen eiland, maar het meer zelf...
De uitdrukking dateert uit het begin van de twintigste eeuw en luidde aanvankelijk alleen il n'y a pas le feu ('er is geen brand'). Als er geen brand is, dan is er geen reden tot haast. Onder de Fransen bestaat het vooroordeel dat met name de Zwitsers in het algemeen niet veel reden tot haast zien en aangezien Frankrijk en Zwitserland voor een groot deel van elkaar gescheiden zijn door het meer van Genève, heeft men op een gegeven moment aan de uitdrukking au lac toegevoegd, om het geheel nog wat absurder te maken. Immers, voor het water van het meer vlam vat, kun je nog heel lang wachten. Andere toevoegingen die bestaan zijn au robinet ('in de waterkraan') en aux montres ('in de horloges'), wat zowel naar de tijdsdruk als naar de Zwitsers verwijst...

volgende keer:
hebben we voor ieder wat...

la danse de Saint-Guy

 

Sint-Vitusdans

De naam van deze hersenaandoening (chorea minor) bij kinderen, waarbij ongecontroleerde bewegingen gemaakt worden, is op zich een uitdrukking of metafoor in het klein. Ook bij volwassenen kan dit verschijnsel voorkomen bij de ziekte van Huntington.

In de Middeleeuwen was men vaak bang dat personen die deze verschijnselen vertoonden door een demon bezeten waren en soms werden zij dan ook levend verbrand. 

Maar wat is nu de link met Sint-Vitus? Vitus was een Romeins martelaar, geboren in Sicilië die al op 12-jarige leeftijd gemarteld werd door gouverneur Valerianus, omdat hij weigerde de Romeinse goden te vereren. Toen hij ook nog miraculeuze genezingen verrichte, werd hij bij keizer Diocletianus gebracht die hem verschillende folteringen liet ondergaan waaraan hij uiteindelijk bezweek.

De Sint-Vituscultus ontstond in de elfde eeuw toen er zich wonderen voordeden bij de overbrenging van zijn relieken naar de kathedraal van Saint-Denis. Veel zieken begaven zich naar kerken die gewijd waren aan Sint-Vitus, beschermer van epileptici. In de aanloop van zijn feestdag ondernamen steeds meer zieken een pelgrimstocht naar een van deze kerken, waarbij hun symptomen voor iedereen steeds zichtbaarder werden. Men nam aan dat zij een dans uitvoerden om bevrijd te worden van hun pijn en angsten.

volgende keer:
blussen we een onbeduidend brandje...

panneaux insolites : défense d'afficher

vrijheidsbeperking

Overal elders zou je dit plakverbod misschien accepteren en willen respecteren, maar uitgerekend op het Vrijheidsplein? Die vrijheid is dus maar beperkt...

volgende keer:
gaan we dansen...

français de la rue : j'ai la poisse dans mes godasses

stappers/schoenen

Vandaag weer eens twee in één: avoir la poisse, wat 'pech hebben' betekent en godasses voor 'schoenen'. Poix is 'pek' en het werkwoord poisser betekent letterlijk dan ook 'met pek besmeren' en iets ruimer 'kleverig maken'. De figuurlijke betekenis is 'arresteren, te pakken krijgen' en als je daarvan het lijdend voorwerp bent, dan heb je natuurlijk pech.

Alexis Godillot was in de negentiende eeuw een beroemd leverancier van soldatenschoeisel. De merknaam godillot werd al snel de soortnaam voor soldatenlaarzen of 'kistjes'. Het woord godasse is daar weer een afgeleide van. 

volgende keer:
nemen we de vrijheid affiches op te hangen...

tête de noeud

halve gare / eikel
('knoophoofd')

Het ziet er inderdaad erg vreemd uit, maar de eerlijkheid gebiedt te zeggen dat dit een braaf plaatje is. Als je tête de noeud gaat opzoeken in Google Afbeeldingen, dan vind je heel wat minder kuise afbeeldingen die ik van Facebook nu eenmaal niet mag plaatsen. In het Franse argot is noeud namelijk een benaming voor het mannelijk lid en eigenlijk zeg je met tête de noeud hetzelfde als de Amerikanen zeggen met dick head ofwel 'eikel'. Het uiteinde van de penis is natuurlijk gespeend van hersenen en toch wordt er van menig man beweerd dat hij ermee 'denkt'...

volgende keer:

en voiture, Simone !

gaan met die banaan! / vooruit met de geit!
('in de auto, Simone!)

In 1929 haalde een 19-jarige Française met de naam Simone Louise de Pinet de Borde des Forest (sic!) haar rijbewijs en een jaar later behaalde ze succes na succes op de racebanen en dat tot in 1959. Een legende was geboren. Drie jaar later, in 1962 begon Guy Lux voor de Franse publieke zender ORTF het programma Intervilles waarin verschillende steden het tegen elkaar opnamen. Hij presenteerde dit programma met Léon Zitrone die met elkaar wedijverden in geslaagde en flauwe grapjes. Voor de benodigde vrouwelijke toets hadden ze als sidekick ene Simone Garnier, voornaamgenote dus van de legendarische autocoureur. 

Simone Garnier, Guy Lux, Léon Zitrone

Naar haar verwijzend slaakte Guy Lux als er een startsignaal moest worden gegeven keer op keer de kreet 'En voiture, Simone !' waarbij hij overigens kennelijk niet vertrouwde op haar rijkunsten, want voluit luidde deze kreet 'En voiture, Simone, c'est moi qui conduis, c'est toi qui klaxonnes !' ('In de auto, Simone, ik rijd en jij toetert!') wat natuurlijk lekker rijmt maar tegelijkertijd de traditionele rolverdeling benadrukt, maar ach, het waren andere tijden, zullen we maar zeggen...

volgende keer:
hebben we een knoop in ons hoofd...

tous les chemins mènent à Rome

alle wegen leiden naar Rome

Als je een zelfde resultaat op verschillende manieren bereiken kunt, kunnen we in onze beide talen zeggen dat alle wegen naar Rome leiden, al is dit sinds het uiteenvallen van het Romeinse rijk al eeuwenlang niet meer het geval.

De uitdrukking verwijst naar de drie grote christelijke pelgrimstochten die vaak bewandeld werden en soms nog worden, nl. naar het Heilig Land, naar Santiago de Compostella en uiteraard... naar Rome, dat na het verdwijnen van het Romeinse keizerrijk het centrum werd van de katholieke wereld. De uitdrukking verscheen in het Frans voor het eerst in het twaalfde-eeuwse Liber parabolarum. Pelgrims uit alle uithoeken van de wereld konden via heel verschillende wegen naar Rome komen, en metaforisch tot God, of tot een oplossing van hun problemen...

volgende keer:
gaan we met die banaan...

ce n'est pas une lumière

hij/zij is geen groot licht
('het is geen licht')

Tja, is het nou daglicht of is het nacht? Die René Magritte van zijn Ceci n'est pas une pipe kan ons altijd maar weer op het verkeerde been zetten, of we nou een groot licht zijn of niet. Sinds de zeventiende eeuw staat het licht symbool voor intelligentie en kan iemand met een goed stel hersens schitteren in gezelschap. Maar kan iemand nu eens zijn licht laten schijnen over het dag/nachtlichtprobleem dat Magritte hier opwerpt?

volgende keer:
leiden alle wegen naar Rome...

avoir un appétit d'oiseau

weinig trek hebben / een kleine eetlust hebben
('een vogeleetlust hebben')

Sommigen kunnen honger als een paard hebben (in het Frans als een wolf), anderen nemen slechts kleine mussenhapjes. Zulke mensen hebben dus een appétit d'oiseau. Maar schijn bedriegt... als je de hoeveelheden voedsel die een mus naar binnen werkt omrekent naar zijn lichaamsgewicht en dit vergelijkt met wat de gemiddelde mens naar binnen schuift, dan blijken de kleine vogels aanmerkelijk vreetlustiger dan wij mensen en toch lijken mussen niet vaak te lijden aan obesitas. De natuur is wreed...

volgende keer:
laten we ons licht schijnen over kleine intellecten...