long comme un jour sans pain

dat duurt tot Sint-Juttemis / dat kan een eeuwigheid duren / tot vervelens toe / daar lijkt geen eind aan te komen
('lang als een dag zonder brood')

Daar lijkt geen eind aan te komen... In vroeger tijden was brood zowat het enige voedsel dat de armsten ter beschikking stond. Er was zelfs een uitdrukking die zei à la faim il n'y a point de mauvais pain  ('voor honger bestaat er geen slecht brood'). Ieder stukje brood, of het nou vers of oud is, is goed voor iemand die echt honger heeft. Als zelfs dat niet beschikbaar is, dan duurt een dag erg lang. De uitdrukking long comme un jour sans pain gaf in de zeventiende eeuw alleen die lengte (in ruimte en/of tijd) aan. In de achttiende eeuw kwam daar het aspect van verveling (in het Duits niet voor niets langweilen, lett. 'langetijden') bij: iets wat tot vervelens toe door blijft gaan, waar geen eind aan lijkt te komen.

volgende keer:
Bent u bekend met de witte wolf?

panneaux insolites : nouillorc

Vanaf vandaag een nieuwe rubriek op zondag: panneaux insolites (bijzondere borden). Je moet natuurlijk wel even de basisregels van de Franse uitspraak kennen en dan de namen op de borden hardop uitspreken. Dan klinkt de naam van dit (fictieve) dorpje ineens als New York. Het is een van de borden die de SNCF (Société nationale des Chemins de Fer, de Franse spoorwegen) in 2006 inzette voor een reclamecampagne voor hun reisbureau met de slogan Heureusement on ne vous propose pas que le train ('Gelukkig hebben we niet alleen de trein voor u'). Andere bestemmingen waren o.a. Los Angeles, Mikonos, Cancún, Singapore en Istanbul (zie de plaatjes hieronder).

 volgende keer:
hebben we weer zo'n lange werkdag waar geen eind aan komt...

ISF

impôt de solidarité sur la fortune
('solidariteitsbelasting op het vermogen')

Een van de eerste dingen die president Macron ondernam was het hervormen van de door rijke Fransen gehate ISF, de impôt de solidarité sur la fortune. Onder zijn voorganger François Hollande verlieten vele rijke belastingplichtigen het moederland om de torenhoge belastingen te ontwijken. Velen weken uit naar België. Geruchtmakend was het Russische paspoort van de beroemde acteur Gérard Depardieu. Maar ja, nu heeft Macron toch wel weer wat uit te leggen tegenover de talloze gilets jaunes ('gele hesjes') die nog altijd iedere zaterdag in de hoofdstad demonstreren. Het echtpaar op het plaatje kan er niet mee zitten. Zij verwachten een mooie toekomst voor de jonge Macron: 'Hij zal nog ver komen, dit jonge ventje. Hij doet me denken aan Sarkozy in zijn beginjaren'. Of dat nou tot aanbeveling strekt?...

volgende keer:
gaan we naar New York in onze nieuwe zondagrubriek van panneaux insolites ('bijzondere borden').

faire une touche

aan de haak slaan / sjans hebben
('een aanraking maken')

Eigenlijk betekent faire une touche 'beet hebben' als tijdens het vissen een ongelukkig slachtoffer in het aas bijt. Zo kan ook een flirtend roofdier - als je de hunkerende mens zo mag noemen - figuurlijk beet hebben als iemand op zijn of haar avances ingaat. Maar daar houdt de analogie dan ook op, aangezien de vis vrijwel zeker in de pan belandt en het nog verre van zeker is of de menselijke prooi ook daar belandt waar het roofdier het hebben wil...

volgende keer:
Wat is in Frankrijk de ISF?

ça va barder !

nu zul je het hebben!
('dat gaat pantseren')

Zelf ken ik 'barderen' als culinaire term: je kunt een stuk vlees barderen door het met een dunne lap spek te omwikkelen voordat je het in de oven laat roosteren. Barder kan ook 'pantseren (van een paard)' betekenen, maar in deze uitdrukking is het uit het militaire jargon afkomstig, waar het zoiets betekent als 'tot zwaar werk gedwongen worden'. Het wordt ook wel in verband gebracht met bard ('draagberrie, baar') waarmee zware ladingen vervoerd moesten worden. Hoe dan ook, als ça va barder, dan gaat iemand het moeilijk krijgen, dan wordt het hommeles...


volgende keer:
hebben we sjans...

faire passer un chameau par le chas d' une aiguille

een naald in de hooiberg zoeken
('een kameel door het oog van een naald laten gaan')

Dat is natuurlijk een onmogelijke onderneming, zoals de kameel hier ook pijnlijk inziet. De uitdrukking wordt in de bijbel door Jezus gebruikt tegenover een rijk man die zich scrupuleus aan alle voorschriften probeert te houden om later het eeuwig leven te kunnen verdienen, maar weigert om zijn rijkdommen te delen met de armen. Daarop zegt Jezus dat het makkelijker is voor een kameel om door het oog van een naald te kruipen dan voor een rijk man om het koninkrijk van God te betreden. Dus voor alle Trumps en oom Dagoberts valt te hopen dat hun aardse leven zo lang mogelijk moge duren...

volgende keer:
zul je het hebben...

croiser les doigts

duimen
('de vingers kruisen')

Wij duimen als we iets vurig hopen (of een naderend onheil willen afwenden), de Fransen kruisen net als de Engelsen (keep your fingers crossed) de vingers. Het lijkt erop dat de uitdrukking ook via het Engels in het Frans terecht is gekomen. Door de vingers te kruisen maak je het christelijke kruisteken, symbool bij uitstek om te bidden voor goddelijke bijstand om zo een goede afloop te bewerkstelligen. Vroeger bestond ook de gewoonte om als je iets vurig wenste in aanwezigheid van een vriend die die wens deelde, je wijsvinger onder die van je vriend te leggen om zo het lot (gunstig) te bezweren.

volgende keer:
zoeken we een naald in de hooiberg...

porter aux nues

de hemel in prijzen
('naar de wolken dragen')

Nue is behalve 'vrouwelijk naakt' een poëtisch woord voor 'wolk'. Het wordt eigenlijk alleen in het meervoud gebruikt in de betekenis '(wolken)hemel' en staat voor een hoge positie. Als je iemand op een voetstuk zet, verheft die zich boven de menigte en wordt de hemel in geprezen.

volgende keer:
duimen we...

août - ou - où - hou - houe - houx

augustus - of - waar - boe - hak - hulst

Zelfs een simpele klank als [oe] kan in het Frans al op zes manieren geschreven worden. Op school heb je waarschijnlijk al vaak moeten denken aan die accent grave op de u om ou (nevenschikkend 'of') en où (het vraagwoord 'waar') uit elkaar te houden. Je kunt er echter ook een h voor plaatsen (maakt voor de uitspraak niet uit, want de Fransen spreken de h niet uit) en dan is het de uitroep 'boe!' om iemand af te schrikken. Zet je er ook nog een e achter, dan betekent houe 'paardenhak' of 'schoffelploeg' en met een x in plaats van de e betekent houx 'hulst'. Tenslotte is er een groot aantal Fransen dat de maand 'augustus' (août) ook uitspreken als [oe] al is de uitspraak [oet] met een t iets gangbaarder.

volgende keer:
prijzen we elkaar de hemel in...

TOC

dwangneurose
('trouble obsessionnel convulsif' = 'krampachtige obsessieve storing')

Nee, het is geen koksmuts. Die spel je als toque, al zal iemand met een TOC die misschien wel opzetten als hij of zij gaat koken om het eten niet te besmetten met allerlei microben. In principe kan TOC voor allerlei dwangneuroses en tics staan, maar in de praktijk wordt het woord vooral gebruikt voor wat wij 'smetvrees' noemen: iemand die bijvoorbeeld obsessief zijn handen blijft wassen als hij iets aangeraakt heeft, soms tot bloedens toe... Dat gaat toch wel wat verder dan een simpele tic...

volgende keer:
Waar kun je in augustus hulst krijgen? Of is dat een rare vraag?

faire un pas de clerc

een beginnersfout maken
('een klerkenstap zetten')

Bij een 'klerk' denken wij misschien aan een verouderde aanduiding voor een persoon die administratieve werkzaamheden verrichtte (bijvoorbeeld een notarisklerk), maar het woord gaat terug op clericus ('geestelijke') en een clerc was dan ook lange tijd de benaming van iemand die een opleiding tot geestelijke volgde. Per definitie waren zij dus nieuwelingen (novices) die door hun onervarenheid veel beginnersfouten konden maken. Hun eerste stap was nogal eens een foute stap (un faux pas) of op zijn minst een 'silly walk' om met Monty Python te spreken...

volgende keer:
prijzen we elkaar de hemel in...

avoir la foi du charbonnier

ergens rotsvast van overtuigd zijn
('een kolenbrandersgeloof hebben')

Deze man is voor de duivel niet bang, dankzij zijn rotsvaste vertrouwen, het 'geloof der eenvoudigen'. De uitdrukking werd door een zeventiende eeuwse taalkundige in verband gebracht met het volgende volksverhaaltje: 'De duivel vroeg op een dag aan een eenvoudige kolenbrander: "Waar geloof jij in?" De arme drommel antwoordde: "Ik geloof altijd wat de kerk gelooft." De duivel drong aan: "Maar waar gelooft de kerk dan in?" De man antwoordde: "Die gelooft wat ik geloof." En hoezeer de duivel ook aandrong, hij kreeg er niets anders uit dan dit en droop in verwarring af bij zoveel kolenbrandersvertrouwen.' Het gaat dus duidelijk om een rotsvast vertrouwen zonder dat het op enige argumentatie gestoeld is, het vertrouwen van iemand die kritiekloos iets aanneemt van iemand of een instantie die in zijn ogen gezag heeft. 

volgende keer:
maken we een beginnersfout...

être fait comme un rat

als een rat in de val zitten / geen kant meer op kunnen
('als een rat gemaakt/gedaan zijn')

'Als een rat' betekent meestal niet veel goeds, aangezien deze kleine knaagdieren nu eenmaal geen goede reputatie hebben. Je kunt in het Frans pauvre ('arm') comme un rat zijn of crever ('sterven, creperen') comme un rat. Être fait betekent in het argot 'gevangen worden, erbij zijn' net als être pris (lett. 'genomen') en être cuit (lett. 'gekookt') die beide ook kunnen worden aangevuld met comme un rat. Arme beesten...

volgende keer:
zijn we rotsvast overtuigd...

prêcher dans le désert

roepen in de woestijn / praten voor dovemansoren
('preken in de woestijn')

Het lijkt erop dat deze uitdrukking - die iedereen meteen begrijpt : als je gaat preken in de enorme weidsheid en vooral de absolute leegte van de woestijn, is er geen mens die je zal horen - te danken is aan een vertaalfout, of eigenlijk niet eens een vertaalfout, maar een verkeerde interpretatie door het wegvallen van de interpunctie. In de originele bijbeltekst zou Jesaia gezegd hebben: Een stem roept: ' (Maak) In de woestijn, (maak) een weg gereed naar Jahweh' (de Nederlandse zinsvolgorde maakt de interpretatiefout eigenlijk weer onmogelijk...). Jesaia bevond zich niet in de woestijn, maar vroeg om een weg door de woestijn gereed te maken om naar Palestina te gaan. Laat je echter de interpunctie weg, dan staat er: Een stem roept in de woestijn... en dat zou vervolgens kunnen verklaren waarom niemand zijn raad opvolgde.
Later werd in de Evangeliën de daadwerkelijk in de woestijn predikende Johannes de Doper vergeleken met de slecht begrepen Jesaia. Maar deze prediker liet uiteindelijk veel volgers dopen in de Jordaan en was daarmee dus allerminst een roepende in de woestijn...

volgende keer:
bevinden we ons als ratten in de val...

être dans la mouise / panade / purée

in de puree zitten
('in de jam/pap/puree zijn')

Zelfs als een Fransman in de misère zit, neemt hij zijn toevlucht tot culinaire metaforen. Mouise is nu een argot aanduiding voor 'ellende', maar komt oorspronkelijk uit Oost-Franse dialecten. Zo is mouesse in de Doubs een grove jamsoort (denk aan ons woord 'moes') en mouisse in de Elzas een soort pap. Voordat mouise zijn huidige betekenis kreeg, werd het ook gebruikt voor 'soep van slechte kwaliteit' en 'bruine soep' oftewel 'diarree'. Een soortgelijke ontwikkeling maakten de woorden panade (een Provençaalse broodsoep) en purée door. Er zijn twee verklaringen voor te vinden: ten eerste zouden matige soep, pap- en pureesoorten gerechten zijn die dagelijks op tafel kwamen in tijden van misère en zijn ze daarmee zelf uiteindelijk een aanduiding voor die misère geworden. Anderzijds doen deze gerechten door hun consistentie gemakkelijk aan onvaste excrementen denken, die je produceert als je je ook niet zo lekker voelt. Je kunt in het Frans ook gewoon zeggen dat je dans la merde bent. Een fijne week toegewenst!

volgende keer:
roepen we in de woestijn...

saut - sceau - seau - sot

sprong - zegel - emmer - zot

Al deze woorden klinken als [soo] maar hebben een volstrekt andere betekenis en herkomst. Een saut (denk ook aan het werkwoord sauter) is een 'sprong'. Het heeft dezelfde etymologie als het woord 'salto'. Een sceau is een 'zegel' waarmee je vroeger pacten en officiële brieven 'bezegelde'. Overigens draagt in Frankrijk de minister van Justitie nog altijd de uit het Ancien Régime daterende titel garde des Sceaux ('grootzegelbewaarder'). Laat je de c weg uit het woord, dan houd je een emmer over (seau). Het woord sot tenslotte betekent 'zot, gek'. Een klein oefeningetje tot slot:

volgende keer:
zitten we in de puree...

P.M.R.

personne(s) à mobilité réduite
('personen met beperkte mobiliteit')

Het is fijn dat er pictogrammen bestaan. Dat maakt het onnodig allerlei woorden en afkortingen in andere talen te moeten beheersen. Al zou je de afkorting in dit geval  natuurlijk ook kunnen onthouden als 'personen met rolstoel', maar dat is dan een toevallige overeenkomst. De term 'mensen met een beperking' is in Nederland ingeburgerd. In dit geval gaat het alleen om mensen die beperkt zijn in hun mobiliteit. 

volgende keer:
Alleen een zot springt in het rond met een zegel in een emmer...

tonnerre de Brest !

duizend bommen en granaten!
('donder van Brest')

Ja, dat is de originele Franse vloek die kapitein Haddock veelvuldig uitspreek in de stripalbums van Kuifje.
Brest, de meest westelijke Franse stad op het puntje van Bretagne, is een belangrijke militaire havenstad. Het weer is er vaak onstuimig, maar het onweert er niet meer dan elders. De Tonnerre de Brest was de naam van een groot kanon dat er iedere dag om zes uur 's ochtends en zeven uur 's avonds werd afgeschoten en - misschien belangrijker nog - ook als er iemand ontsnapte uit het beruchte strafkamp van Brest. Daarmee werd de bevolking gewaarschuwd en wist het dat het op een beloning kon rekenen als ze de ontsnapte gevangene wisten in te rekenen.

volgende keer:
Wat wordt bedoeld met P.M.R.?

faire des gorges chaudes de

 de draak steken met / uitlachen
('warme kelen/borsten maken van')

Het plaatje links speelt met de overdrachtelijke betekenis van het woord gorge. Dat woord betekent eigenlijk 'keel' maar wordt ook gebruikt in de betekenis 'borst', denk aan rouge-gorge ('roodborstje') en soutien-gorge ('B.H.'). Toch wordt in de uitdrukking van vandaag de eerste betekenis bedoeld. We moeten daarvoor terug naar de veertiende eeuw, naar de valkenjacht. Uiteraard was het daarbij niet de bedoeling dat de roofvogel na de vangst zijn prooi opat, maar hij had wel recht op een beloning. Meteen na de vangst werd de prooi hem afgenomen, maar kreeg hij een levend (dus warm) knaagdier of een klein deel van de (nog warme) prooi in zijn keel gestopt. Faire gorge chaude ('warme keel maken') betekende daarmee 'zich te goed doen aan/zich verzadigen'. Twee eeuwen later verscheen de figuurlijke betekenis van deze uitdrukking: 'zich verlustigen aan grapjes ten koste van een ander'. Dat 'zich verlustigen aan' laat zich misschien nog wel makkelijk uitleggen, maar waarom dat leedvermaak? Je zou het feit dat je de gevangen prooi op het laatste moment wegkaapt kunnen zien als een vorm van leedvermaak, maar waarschijnlijk heeft ook de uitdrukking rire à gorge déployée ('schaterlachen', lett. 'lachen met uitgevouwen/ontplooide/uitgespreide keel/borst') meegeholpen. Lachen!

volgende keer:
laten we duizend bommen en granaten neerkomen...

bête à manger du foin

zo dom als het achtereind van een varken
('zo dom dat je hooi eet / beest dat hooi eet')

De overeenkomst tussen bête ('beest') en bête ('dom') is geen toevallige. Beide woorden gaan terug op het Latijnse bestia ('beest') en de mens heeft zich eeuwenlang inderdaad bovenaan gezet, daarbij vergetend dat ze zelf ook gewoon dieren zijn. Als je iemands intellectuele capaciteiten in twijfel trekt, ligt het dus bij veel mensen voor de hand de persoon in kwestie met een beest te vergelijken en daar kun je dan nog een schepje bovenop doen door het over een beest te hebben dat er genoegen in schept zoiets waardeloos als hooi te eten. Onze Nederlandse variant zit net zo in elkaar. Een van de intelligentste dieren die er zijn - het varken - wordt door ons doorgaans juist afgeschilderd als een dom wezen en als dat dan ook nog eens zou gaan denken met zijn achtereind in plaats van met zijn hoofd, dan kun je natuurlijk niet verder dalen. Gelukkig zijn wij als superieure diersoort een stuk wijzer en eten we zoveel hoogwaardige voedingsstoffen dat we met verkalkte aderen en een hoge bloeddruk in een door ons gerieflijk opgewarmd klimaat heerlijk van onze superioriteit kunnen genieten...

volgende keer:
steken we de draak met de Franse taal...

frais comme un gardon

kiplekker / zo fris als een hoentje
('fris als een voorn')

Als wij ons lekker en gezond voelen, vergelijken we ons met een kip. Vraag me niet waarom. Fransen voelen zich als een voorn. Ik kan me voorstellen dat velen van ons geen idee hebben hoe deze vissoort zich doorgaans voelt, maar daar gaat het ook niet om.
De uitdrukking dateert uit de Middeleeuwen, toen de mensheid vaak geteisterd werd door hongersnood. In zo'n geval moest men zijn toevlucht nemen tot de visvangst en de voorn stond erom bekend dat hij relatief lang vers gehouden kon worden in tegenstelling tot de meeste andere vissoorten. Vandaar dus...


volgende keer:
Hoe dom ben je in het Frans als je 'zo dom bent als het achtereind van een varken'?

mettre un point d'honneur à

er een punt van maken / zich ervoor inzetten om
('een erepunt zetten bij')

'De kat stelt er eer in nergens toe te dienen (volstrekt nutteloos te zijn) en toch belet dat haar niet in het huishouden een betere plaats op te eisen dan die van de hond', zo stelt de bekende schrijver Michel Tournier.
Als je ergens een (ere)punt van maakt, dan hecht je daar bijzonder belang aan en geef je plechtig aan dat je je daar persoonlijk voor in wilt zetten. In het citaat van Tournier klinkt dat natuurlijk op zijn minst paradoxaal-ironisch, omdat het hier juist gaat om het tegengestelde: de afwezigheid van enig persoonlijk engagement.

volgende keer:
Hoe voel je je in het Frans als je je kiplekker, zo fris als een hoentje voelt?

ni - nid - nie - nient - nies - n'y

noch - nest - ontken(t) - ontkennen - er niet

In Monty Python's Holy Grail komt een onverschrokken riddervolk voor dat zich steeds voorstelt als We are the Knights who say 'Ni!' en dat blijkt dan ook het enige woord te zijn dat in hun taal voorkomt. Dat lijkt niet veel, maar in het Frans kan het in ieder geval meerdere betekenissen hebben. Gespeld als ni  is het een ontkenningspartikel dat samen met ne... voor de persoonsvorm 'noch' betekent. Als zelfstandig naamwoord met een toegevoegde maar niet uitgesproken d betekent het 'nest'. Daarnaast klinken ook alle werkwoordsvormen (behalve die van nous en vous) van het werkwoord nier ('ontkennen') als het ene woord uit de onverschrokken riddertaal: je/tu/il/elle/on nie, tu nies, ils/elles nient. Tenslotte klinkt ook de combinatie van het ontwenningspartikel ne en het vervangingswoord y ('er, erheen, eraan, enz.') als 'ni': vous n'y aviez pas pensé, n'est-ce pas ?

volgende keer:
gaan we ergens een punt van maken...

SMIC

minimumloon
('salaire minimum interprofessionnel de croissance')

'Deze week neem ik een héél stokbrood!' zegt de klant enthousiast. 'Is het minimumloon verhoogd?' informeert de bakker. 
Aanvankelijk heette het minimumloon in Frankrijk S.M.I.G. (salaire minimum interprofessionnel garanti, 'voor alle beroepen gegarandeerd minimumsalaris') en dat was gekoppeld aan de eerste levensbehoeften. In 1970 werd de laatste G vervangen door een C (de croissance 'groei') zodat het minimumloon mee kon groeien met de koopkracht (pouvoir d'achat) of tussentijds om andere redenen door de politiek verhoogd kon worden. Er bestaat ook een afleiding van het woord smic, nl. smicard(e). Zo kan iemand die een minimumloon verdient genoemd worden. Dat verraadt overigens wel hoe de buitenwereld tegen deze mensen aan pleegt te kijken. Het achtervoegsel -ard is namelijk doorgaans pejoratief van aard, d.w.z. dat het een negatieve connotatie geeft, net als ons 'minimumlijder'. Zo is een chauffard niet een gewone chauffeur of automobilist, maar een 'wegpiraat, slechte chauffeur'. Een fêtard is een feestnummer dat misschien wel een beetje te onstuimig feestviert en het zal niet verbazen dat de bewoners van de Franse banlieues ('(kansarme) voorsteden') vaak banlieusards worden genoemd. Onder hen bevinden zich veel uitkeringsgerechtigden die misschien liever smicards zouden zijn...

volgende keer:
werken we ons in de nesten met nieuwe homofonen...

tirer par les cheveux

er met de haren bijslepen
('bij de haren trekken')

De precieze oorsprong van deze uitdrukking is onduidelijk. Het zou het beeld op kunnen roepen van een middeleeuwse martelmethode waarbij iemand met zijn haren aan de staart van een paard werd vastgebonden en vervolgens voortgetrokken werd (dan werd je dus zowel tiré par les cheveux als tiré par les chevaux) en misschien was de gemartelde dan bereid om een geforceerd (er bij de haren bijgesleept) argument te geven dat geen hout sneed maar hem in ieder geval van de marteling bevrijdde. Maar de uitdrukking werd pas in de zestiende eeuw voor het eerst gebruikt, door een Franse bisschop, toen hij het had over nogal geforceerde vergezochte interpretaties van sommige dichtwerken, waarbij je misschien ook een beetje zou kunnen denken aan het beeld van 'haarkloverij'. 

volgende keer:
Is Smic de Franse variant van onze Smac?

ronfler (dormir) comme un sonneur

slapen als een os
('snurken (slapen) als een klokkenluider')

Als de klokken beginnen te luiden ben ik meestal al klaarwakker, maar betere slapers onder ons zullen er misschien minder goede herinneringen aan hebben en zich afvragen wat klokkengelui en goed slapen met elkaar te maken hebben. 
Een klokkenluider zelf is er misschien zelf zo aan gewend dat hij door het geluid heen slaapt, of hij moet wel een goede slaper zijn omdat hij zo vroeg op moet staan. Of gaat het juist om het geluid dat hij zelf al snurkend produceert? Dat hij zo hard snurkt dat het zelfs klokkengebeier overstemt?
In de negentiende eeuw bestond ook de uitdrukking boire comme un sonneur ('drinken als een klokkenluider, dronken zijn'). De klokkenluider die meestal ook koster was, werd er nogal eens van beschuldigd dat hij zich tegoed deed aan de zoete miswijn. Misschien lag hij daarna lange tijd zijn roes uit te slapen?

volgende keer:
slepen we er een uitdrukking bij de haren bij...

un pilier de bar

een drankorgel

('een barzuil')

In het Engels hebben ze het over een bar fly, een vlieg die niet van de bar af te slaan is. In het Frans wordt de vergelijking gemaakt met een zuil, die ook niet van zijn plaats te bewegen is. Op het plaatje komt een nieuwe klant binnen die zegt: 'Ik zou wel een vat beaujolais lusten' waarop de barman reageert: 'Neem mijn vrouw'...

Je schijnt er in Franse studentenverenigingen zelfs een diploma voor te kunnen halen getuige het volgende plaatje:

volgende keer:

zou ik toch graag eindelijk eens als een os willen kunnen slapen...

se faire de la bile

in de rats zitten
('zich gal maken')

Om deze uitdrukking te begrijpen moeten we terug naar de in de Middeleeuwen omarmde klassieke Griekse leer van de vier levenssappen en corresponderende humeuren van Hippocrates. De vier levenssappen bloed, slijm, gal en zwarte gal zouden onze humeuren en onze gezondheid beïnvloeden. Een overmatige productie van gele gal door de galblaas zou ons woedend maken. Vandaar dat we nog steeds 'onze gal spuwen' over iets wat ons niet zint. Zwarte gal zou afkomstig zijn van de milt (spleen in het Engels, wat nog steeds ook een aanduiding is voor 'weltschmerz, weemoed') en zou ons zwartgallig, in het Grieks 'melancholisch' maken. En ja, dan zit je dus in de rats (la rate is trouwens het Franse woord voor de milt, en zo is de cirkel weer rond).

volgende keer:
Hoe noemen de Fransen een bartype, een barfly?

tuer le ver

alcohol drinken op nuchtere maag
('de worm doden')

Kent iemand de volgende uitdrukking: 'een pierenverlakker nemen'? Ik kwam hem tegen toen ik research naar de uitdrukking van vandaag verrichte, maar had er zelf nog nooit van gehoord...
De uitdrukking is begin negentiende eeuw in de Franse taal verschenen en gaat terug op de gewoonte om kinderen (jazeker) voordat ze naar school gingen een beetje alcohol te laten drinken op nuchtere maag, omdat dat wormen zou tegengaan. Al gauw vonden ook volwassenen er een goed excuus in om al vroeg  op de dag aan de drank te beginnen...

volgende keer:
hebben we een pijnlijke, onsmakelijke uitdrukking...

mur mûr mûre mure mures murent

muur - rijp - versleten - dronken - braam - moerbei - ommuur(t)/ommuren

Les mûres sur le mur sont mûres, murmure Lemur. ('De bramen op de muur zijn rijp, fluistert Lemur'). Deze zin vol homofonen zou misschien tot wat onbegrip kunnen leiden. 
Het woord mur betekent 'muur' of 'wand', met een accent circonflexe erop is het een bijvoeglijk naamwoord dat 'rijp' betekent. Afgeleide betekenissen van datzelfde bijvoeglijk naamwoord zijn 'versleten' (van stof) of zelfs 'dronken'. 
Daarnaast bestaat het zelfstandig naamwoord mûre met accent en toegevoegde -e dat zowel 'braam' als 'moerbei' betekent en tenslotte bestaat nog het werkwoord murer ('ommuren') waarvan de enkelvoudige vormen (mure, mures) en de derde persoon meervoud (murent) ook precies hetzelfde klinken als mur, mûr en mûre. 

volgende keer:
Wat doet een Fransman als hij 'de worm doodt' ?