de deur voor iemand dichtslaan / iemand hardhandig de deur uit jagen
('iemand de handelwijze uit Grenoble geven')
Hoewel de uitdrukking een beetje in onbruik is geraakt, lijkt het erop dat de hoofdstad van de Dauphiné geen al te beste reputatie heeft op het gebied van de gastvrijheid. Maar dan moet er meteen bij gezegd worden dat de uitdrukking aanvankelijk geen betrekking had op goedbedoelende gasten of toeristen, maar op mensen die zich een goede behandeling onwaardig hadden betoond door zich schuldig te maken aan oplichterij of diefstal.
Hoe de uitdrukking precies is ontstaan, is nog onduidelijk, maar er wordt wel gezegd dat de grammaticus Richelet in 1680 met stokslagen van een avondmaal in Grenoble zou zijn verjaagd nadat hij had beweerd dat de Normandiërs de gemeenste mensen ter wereld waren als er geen Dauphinois hadden bestaan. Een andere verklaring zegt dat een regiment van koning Lodewijk de Zestiende met stenen uit Grenoble zou zijn verjaagd toen het daar orde op zaken probeerde te stellen.
volgende keer:
Kun je in het Frans ook het paard achter de wagen spannen?
geen blad voor de mond nemen
('niet op zijn woorden kauwen')
Als je je woorden 'onbehandeld' uit je mond laat komen, dus zonder de tijd te nemen om erover na te denken, dan loop je het risico - wij Nederlanders horen dit maar al te vaak - wat bot over te komen, misschien zelfs kwetsend, maar wel oprecht gemeend.
Neem je de tijd om even op je woorden te kauwen, dan kun je ze daarmee een beetje vervormen, kneden, zodat ze misschien wat minder agressief overkomen, wat diplomatieker en daarmee misschien ook wat hypocrieter. Aan u de keus...
volgende keer:
Hoe gastvrij zijn ze in Grenoble eigenlijk?
er zit onweer in de lucht / er dreigt gedonder
('er zit water in het gas')
Als je gedonder verwacht, kun je zeggen dat er water in het gas zit. Denk hierbij aan een pan op het vuur die overloopt. Het water dat op het gasvuur spat veroorzaakt stoomwolken en het ontsnappende gas kan een explosie veroorzaken als je het niet snel dooft. Maar de uitdrukking kan ook te maken hebben met het feit dat het aardgas vroeger vaak vermengd was met stoom en dat dat soms waterbellen kon vormen in de gasleidingen. Dan zat er dus letterlijk water in het gas wat kon leiden tot oranje vlammetjes en vervolgens een uitval van het gas, waardoor er niet meer gekookt kon worden en dat leidde dan natuurlijk weer onvermijdelijk tot gedonder. Misschien kunnen we in de toekomst dus minder gedonder verwachten, aangezien we allemaal van het gas af zullen moeten...
volgende keer:
Hoe zeg je in het Frans dat iemand geen blad voor de mond neemt?
het gaat / het loopt / o.k.
('dat rolt, mijn kip')
Eigenlijk betekent ça roule hetzelfde als ça marche (lett. 'het loopt'), nl. 'dat loopt goed, dat werkt'. Je zou het misschien kunnen vergelijken met ons 'dat loopt op rolletjes', maar in de praktijk wordt het vooral gebruikt om je goedkeuring aan iets te geven, zo van 'prima' of 'o.k.', 'ik vind het best'. En om er dan nog wat meer nadruk op te leggen, voeg je het rijmwoord ma poule toe.(lett. 'mijn kip', en daarvan afgeleid 'chickie' of 'meissie', maar volgens mij - ik weet het niet zeker - kan het ook tegen 'dudes' of jochies gezegd worden, het belangrijkste is dat het rijmt). Je kunt het trouwens ook aan iemand vragen: ça roule, ma poule ? ('vind je dat o.k.? / gaat het ?')
volgende keer:
Wat is er aan de hand als er water in het gas zit?
een storm in een glas water /much ado about nothing
('een Picrocholijnse oorlog')
Dit is weer een uitdrukking die afkomstig is uit het werk van de zestiende-eeuwse schrijver François Rabelais. De kolderieke verhalen over de reuzen Pantagruel en Gargantua zijn in dit blog al eens eerder ter sprake gekomen. In dit geval gaat het om het boek Gargantua waarin Picrochole (dat zoiets betekent als 'bittere gal', klaarblijkelijk gaat het om een licht ontvlambaar personage), koning van Lerne, die in conflict komt met Grandgousier ('grote muil/maag'), vader van Gargantua om een idiote kwestie over haardkoeken die gigantisch uit de hand liep. Hij valt Grandgousiers land binnen met zijn 13.622 soldaten, maar moet het afleggen tegen een monnik van de abdij van Seuillé en de urine van het (reuzen)paard van Gargantua die een rivier doet overstromen en de troepen van Picrochole en enkele duizenden onschuldigen doet omkomen. Maar waar ging het nou uiteindelijk om, om een paar koeken?
volgende keer:
Hoe zeg je cool dat het gaat?
moedig - braaf
Een brave homme is niet een brave borst die gehoorzaam alles uitvoert wat hem wordt opgedragen. Het woord brave staat voor 'moedig, onverschrokken'. Als je een kind of een hond braaf noemt, noem je hem dan ook niet brave maar sage (vooral voor kinderen: 'ben je braaf geweest?'). Tegen een hond kun je ook zeggen Qui a été un bon chien ? ('wie was er een brave/goede hond?').
volgende keer:
Hoe noem je een strijd die in wezen niets voorstelt of die wordt uitgevoerd over iets onbegrijpelijks?
met een kluitje het riet in sturen
('wegsturen om te grazen')
'Je zei net toch: 'De volgende die ons aanhoudt, sturen we het weiland in om te grazen (sturen we met een kluitje het riet in)' zegt de vrouw van de chauffeur. En de agent in kwestie lijkt de opdracht braaf opgevolgd te hebben.
Tegenwoordig betekent paître 'grazen' maar ooit betekende het 'de dieren voede(re)n' en was het dus heel normaal voor mensen om deze activiteit uit te voeren.
In de dertiende eeuw bestond de uitdrukking faire herbe paistre ('gras voeren') in de betekenis 'iemand om de tuin leiden'. Die betekenis van 'misleiden' zit nog enigszins in de moderne uitdrukking al is er niet echt meer sprake van het bewust duperen van een slachtoffer. Je wil gewoon iemand even uit je buurt hebben.
volgende keer: de agent op het plaatje volgt braaf de opdracht op die hij heeft gekregen. Zou men hem nu in het Frans 'un brave homme' noemen?
helemaal omzwaaien / zijn principes aan de wilgen hangen
('een positieve tuberculinetest hebben')
In 2008 trouwde de Italiaans-Franse zangeres/actrice Carla Bruni met de Franse president Nicolas Sarkozy. Tot 2011 sympathiseerde ze nog met links, maar bij de eerstvolgende verkiezingen stemde ze toch maar rechts. Zo zie je maar wat de liefde (voor de macht?) vermag. Dat je zo maar je principes aan de wilgen hangt en een compleet nieuw leven begint - de uitdrukking van vandaag kan bijvoorbeeld ook betekenen dat je switcht van homo naar hetero of andersom - heet in het Frans virer sa cuti. Dat behoeft toch wel enige uitleg. De cuti is de benaming voor de tuberculosetest die in de tweede helft van de twintigste eeuw bij alle jonge kinderen en adolescenten werd afgenomen, wat wij op de lagere school destijds 'schrammetjes' noemden. Als die schrammetjes rood kleurden door een allergische reactie dan betekende dat bij een gevaccineerd iemand dat er geïmmuniseerde tbc-bacillen werden aangetroffen. Was je niet gevaccineerd, dan werd hiermee de besmetting met de ziekte zelf aangetoond. Deze verandering van de huid werd aangeduid met virer sa cuti (virer = (van kleur) veranderen). En omdat je ook van politieke kleur (of seksuele voorkeur, in het geval van homoseksualiteit ook vaak met de kleur roze aangeduid) kunt veranderen, heeft de uitdrukking snel deze figuurlijke betekenis gekregen.
volgende keer:
Hoe stuur je iemand in het Frans met een kluitje het riet in?
door de bomen het bos niet (meer) zien
('de boom die het bos verbergt')
Misschien is de Franse variant van deze uitdrukking nog wel duidelijker dan die van ons. Je kunt altijd denken 'maar een bos is toch ook een aantal bomen', maar stel je bijvoorbeeld de boom hiernaast voor. Als je daarnaar kijkt verdwijnt het hele bos erachter. Heel je aandacht wordt door één enkele boom in beslag genomen. Door je op één detail te focussen, verlies je het overzicht over het geheel.
volgende keer:
Hoe kun je het in het Frans helemaal omzwaaien?
de boot missen
('de koets missen')
In waterlanden zoals Groot-Brittannië en Nederland waar vervoer vroeger grotendeels met de (trek)boot plaatsvond, moesten we ervoor waken de boot niet te missen, de Fransen moesten vroeger oppassen dat ze de koets niet misten. Het woord coche is een van de weinige woorden die het Frans (en veel andere talen, zoals het Duitse Kutsche en ons Nederlandse koets bewijzen) uit het Hongaars heeft overgenomen: de kocsi genoemd naar een opstapplaats tussen Oostenrijk en Hongarije. Deze koets was een tamelijk oncomfortabel rijtuig zonder vering, dit in tegenstelling tot de coche volant ('vliegende koets') die je veel sneller en gerieflijker (avec diligence) van A naar B kon brengen en daarom al snel de 'diligence' werd genoemd. De coche wachtte op niemand. Als je niet oppaste, kon je dus gemakkelijk 'de koets missen'.
volgende keer:
zien we door de bomen het bos niet meer...
sterke brandewijn van slechte kwaliteit (bocht)
('darmenwringer')
Op het plaatje gaat het om wijn, en dan zouden wij al gauw het woord 'bocht' gebruiken voor een slechte wijn. Maar ook van andere drankjes kan je maag omdraaien, of zoals ze in het Frans zeggen 'kunnen je darmen wringen'. Dit wordt meestal gezegd van een hele straffe eau-de-vie van discutabele kwaliteit...
volgende keer:
Kun je in het Frans ook de boot missen?
geen rust in je lijf hebben
('de duivel in zijn lijf hebben')
Van oorsprong (en dan hebben we het over de veertiende eeuw) betekende deze uitdrukking 'door de duivel bezeten zijn'. Aan de duivel werden en worden uitzonderlijke krachten toegeschreven. Iemand die door de duivel bezeten was, zou dus ook over bijzondere krachten beschikken en heel levenskrachtig zijn. In het begin van de twintigste eeuw kreeg de uitdrukking ook een erotische connotatie, zoals in de beroemde roman met dezelfde titel van te veel te jong overleden adolescent Raymond Radiguet.
volgende keer:
Kunnen ook je darmen ergens van omdraaien?
broeikas - serre
Met al die planten zouden we hier misschien kunnen spreken van een grensgeval, maar als een Fransman u vraagt naar de serre te komen, dan zult u toch eerst even naar buiten moeten. Het woord serre wordt namelijk gereserveerd voor een (broei)kas. Voordat men het over de opwarming van de aarde (le réchauffement de la terre / de la planète) had, sprak men ook vaak van het 'broeikaseffect' (l'effet de serre). Wat wij een 'serre' noemen, heet in het Frans une véranda. Wij gebruiken dat woord voor een aanbouw aan het huis die alleen aan de bovenkant overdekt is. Ook in het Frans heet dat een véranda. Er is dus een overlap in betekenis. En ja, als de zon echt vrijspel heeft op je serre, dan wordt het vanzelf in het Frans ook een serre...
volgende keer:
Wat is er met je aan de hand als je de duivel in je lijf hebt?
contant betalen
('in soorten (?) betalen')
In Zweden gaat binnenkort het contant betalen helemaal verdwijnen ten faveure van het betalen met bankpas (carte bleue) en andere digitale en virtuele middelen. In Nederland en Frankrijk wordt echter nog vrij veel met bankbiljetten en munten betaald. In het Frans heet dat en espèces. Het woord espèce betekent tegenwoordig 'soort' zoals in espèces animales ('diersoorten'). Ook wordt het gebruikt als versterking in beledigingen: espèce de fou ('idioot'), espèce de con ('lul'). Maar het komt van het Latijnse species dat stond voor '(aan)blik' en 'uiterlijk'. In de keizertijd kwam daar merkwaardig genoeg een andere betekenis bij, namelijk die van 'eetwaar' en 'koopwaar'. Uit deze betekenis heeft zich in het Frans het woord épice en in het Nederlands het woord 'specerij' ontwikkeld. Het woord espèce zelf had in de zeventiende eeuw (via 'koopwaar') de heel algemene betekenis 'ding'. Payer en espèces betekende dus in feite 'betalen in dingen'. Twee eeuwen eerder, in de vijftiende eeuw, werd het woord espèce in het enkelvoud ook gebruikt in de betekenis 'zilveren of gouden munt'. Het zijn allemaal merkwaardige etymologische wendingen, maar zo lijkt het toch te zijn gegaan...
volgende keer:
gaan we lekker in de serre zitten...
de kunst verstaan om / de slag van iets hebben
('de handigheid hebben om')
Chic, dat lijkt nou echt zo'n typisch Frans woord, maar niets is minder waar. Het is ontleend aan het Duitse Schick dat in de achttiende eeuw 'handigheid' betekende en later in het Duits weer teruggeleend is in de nieuwe betekenis 'elegantie'.
Waarschijnlijk hebben wij het woord in de negentiende eeuw aan het Frans ontleend, want alleen in die eeuw kwam je af en toe ook de spelling chique tegen, die nu in het Frans verdwenen is. Alle bijvoeglijke naamwoorden namelijk die eigenlijk zelfstandige naamwoorden zijn, zijn onveranderlijk in het Frans: des cheveux marron ('bruine haren', marron = 'kastanje'), des maillots orange ('oranje shirtjes', orange = 'sinaasappel'), des affaires bon marché ('goedkope spullen', un bon marché = een goede koop'). De eerlijkheid gebiedt echter te zeggen dat veel Fransen tegenwoordig wel een -s plaatsen in het mannelijk meervoud (chics), maar de door ons als buitengewoon chique ervaren variant met een q komt in het Frans niet voor.
Voor de uitdrukking van vandaag moet je dus uitgaan van de oorspronkelijke Duitse betekenis van het woord: 'handigheid'. Je kunt het bijvoorbeeld gebruiken in een ironische context als il a le chic pour tout gâcher ('hij presteert het altijd alles te verknallen'). Als bijvoeglijk naamwoord heeft het woord dezelfde betekenis als bij ons als je het achter het zelfstandig naamwoord plaatst: des robes chic(s) ('elegante/chique japonnen'; merk op dat als er een meervouds-s wordt geplaatst, dat ook alleen die -s is, als bij mannelijk meervoud, terwijl het woord robe toch echt vrouwelijk is, inderdaad de schrijfwijze chique(s) bestaat in het Frans niet!). Plaats je het woord echter voor het zelfstandig naamwoord, dan krijgt het woord de betekenis 'aardig, geschikt': un chic type ('een aardige/geschikte vent').
En als je tot de BCBG (bon chic bon genre) behoort, dan draag je keurige kleding, wat wij eerder 'kak' zouden noemen.
volgende keer:
Hoe betaal je contant in het Frans?
in de knel zitten / zich niet op zijn gemak voelen
('in zijn kleine schoentjes staan')
We hebben het vast allemaal wel eens gevoeld: met te kleine, knellende schoenen rondlopen voelt niet prettig. En dat is kennelijk precies hoe de inwoners van Québec zich voelden toen hun premier Pauline Marois de tarieven voor crèches en schoolgeld omhoog schroefde.
De uitdrukking bestaat sinds het begin van de negentiende eeuw, en betekende toen 'ziek zijn'. Er waren toen ook andere uitdrukkingen met soulier die ons bekend voorkomen zoals c'est là que le soulier le blesse ('daar wringt hem de schoen'), wat tegenwoordig vervangen is door c'est là que le bât le blesse (lett. 'daar wringt hem het zadel').
volgende keer:
houden we het chic...
dat is andere koek
('dat is een ander stel mouwen')
En meestal is het dan ook niet bepaald makkelijker... De oorsprong van deze uitdrukking is niet duidelijk. Wel is het zo dat je in de Middeleeuwen een andere look kon krijgen door je een andere mouw te laten aannaaien. Mouwen zaten niet - zoals nu - vast aan het kledingstuk, maar je liet je dus als het ware geregeld door iemand een mouw aannaaien... en dan zag je er anders uit, niet per se beter.
Tijdens toernooien droegen ridders vaak de kleur van hun geliefde door een van hun mouwen aan hun lans of schild te binden. Vervolgens werden die mouwen symbolen die geliefden uitwisselden om hun wederzijdse trouw te onderstrepen. En zo droegen ze niet alleen elkaars ringen maar ook elkaars mouwen. 'Een ander stel mouwen' zou dan dus kunnen duiden op een nieuwe liefde of een geval van ontrouw.
Het klinkt allemaal heel plausibel, maar in de achttiende eeuw werd de uitdrukking gezien als vulgair en hoe is dat dan in overeenstemming te brengen met de hoofse context die hierboven is geschilderd? Misschien is die bedacht door romantische negentiende-eeuwers die graag een fraai beeld schiepen van de Middeleeuwen. We weten het niet, maar goed... een stel mouwen is weer eens wat anders dan een koek...
volgende keer:
trekken we nauwe schoentjes aan...
naar de wc gaan
('de sla afschudden')
Tegenwoordig hebben we van die mooie slacentrifuges, maar deze man hanteert nog een traditioneel netje/mandje waarmee je het vocht uit een gewassen salade kunt schudden. Dat is de letterlijke betekenis van de uitdrukking van vandaag, maar hij wordt in de praktijk met name in Noord-Frankrijk ook nogal eens gebruikt door dames die zeggen dat ze naar de wc gaan. Heren die 'gaan kijken of ze nog een jongetje zijn' of 'de jongeheer een hand gaan schudden' gaan eerder tordre le chicon ('de bindsla uitwringen'), dégorger le poireau ('de prei wassen') of s'essorer le torchon ('de dweil uitwringen'). Het valt overigens op dat waar er in het Nederlands meer van dit soort uitdrukkingen voor mannen bestaan, in het Frans juist de vrouwen rijker zijn in alternatieve benamingen voor het urineren. Nog een kleine greep uit het repertoire (voor dames dus): vider la citerne ('de regenton legen'), se repoudrer le nez (die kennen wij ook: 'de neus poederen'), faire pleurer minette ('poesje aan het huilen maken') waar de heren juist avoir le popaul qui pleure ('een huilend Paultje (lees: het mannelijk lid) hebben'). En hiermee heb ik nog maar het topje van een immense ijsberg getoond, want wanneer we eenmaal onder de gordel terechtkomen, dan blijkt de Franse taal bijzonder rijk in uitdrukkingen te zijn.
volgende keer:
Hoe zeg je in het Frans 'dat is weer eens wat anders' ?
winkelen, etalages kijken
('etalage likken')
étalage - vitrine
Vandaag twee vliegen in één klap: een nieuwe uitdrukking én twee 'faux amis'. Laten we met dat laatste beginnen. Een etalage is geen étalage in het Frans, maar een vitrine. Een vitrine is overigens wel een vitrine. Het woord vitrine betekent eigenlijk 'ruitje', verkleinwoord van la vitre, zoals ook bijvoorbeeld een autoruit heet, hoewel die doorgaans een stuk kleiner is dan een etalageruit... Het woord étalage komt van het werkwoord étaler ('uitstallen, tentoonspreiden') en betekent dan ook 'het uitstallen' of 'het tentoonspreiden'. Je kunt het bijvoorbeeld gebruiken in de combinatie faire étalage de ses connaissances ('pronken met je kennis, te koop lopen met je kennis'). En een (markt)kraampje waarin je je koopwaar aanbiedt, heet in het Frans een étal.
Sommige kooplui zijn zo bedreven in de kunst van het etaleren en de kunst van het verleiden, dat klanten zich tegen de etalages drukken om zo dicht mogelijk bij de geëtaleerde koopwaar te kunnen zijn. Het lijkt haast alsof ze de etalages willen likken en dat is dan ook de betekenis van faire du lèche-vitrines ('aan etalage-likken doen'), even lekker etalages kijken bij het winkelen.
volgende keer:
gaan we de sla afschudden...
voetjevrijen
('voet doen')
Deze versierpraktijk is waarschijnlijk van alle tijden, hoewel de uitdrukking tamelijk recent is. Hij is pas opgetekend in de twintigste eeuw. Waar wij in het Nederlands nog 'vrijen' toevoegen, houdt de Fransman het simpelweg bij 'voetje doen'. Je weet natuurlijk nooit zeker of de discrete avances worden geaccepteerd aan de andere kant van de tafel en al helemaal niet of je uiteindelijk ook zult prendre son pied ('klaarkomen')...
volgende keer:
Nu we toch bezig zijn, gaan we etalages likken...
op de zenuwen werken
('over de boon rennen')
'Hee, schatje, wacht op me, waar ga je naar toe?' 'Ik ga waar ik wil. Je begint me een beetje op de zenuwen te werken (lett. over de boon te rennen)'.
De taalkundigen breken zich het hoofd over de oorsprong van deze uitdrukking en kunnen alleen vertellen dat courir ('rennen') vroeger ook de bijbetekenis 'platlopen, lastig vallen' kon hebben en dat haricot ('boon') wel een bijzondere betekenis moet hebben gehad in het argot ('bargoens'). Daarbij komen ze betekenissen tegen als 'teen', 'hoofd', 'penis' en 'testikel'. Maar hoe leidt dat tot de betekenis 'op de zenuwen werken' ? De variant courir of taper sur le système (lett. 'op het systeem slaan') laat zich iets gemakkelijker uitleggen als je begrijpt dat le système staat voor le système nerveux ('het zenuwstelsel') en er daarnaast ook de uitdrukking taper sur les nerfs (lett. 'op de zenuwen slaan/tikken') bestaat.
volgende keer
gaan we voetje vrijen...
voor alle zekerheid / om zich gerust te stellen
('bij kwitantie van het geweten')
Zo heet ook het nummer van de rapgroep Barakis de conscience (baraki is in het Frans van België een term voor een laagopgeleid persoon die een beetje slonzig gekleed gaat). Acquit komt van het werkwoord acquitter ('kwijtschelden'). Je kunt het ook gebruiken in de betekenis van 'voldoen, afbetalen': acquitter une dette is bijvoorbeeld een schuld aflossen. Acquitter une promesse betekent 'je aan een belofte houden'. Acquitter sa conscience betekent 'zijn geweten sussen'. Je verlicht het van een gewicht dat er lange tijd op rustte. Als je tegenwoordig iets par acquit de conscience doet, dan houdt dat vaak in dat je het niet bepaald uit overtuiging doet, maar meer dus 'voor de zekerheid', je weet maar nooit...
volgende keer:
gaan we over een boon rennen...
de benenwagen nemen
('de trein van elf uur nemen/trein 11 nemen')
Heerst er een vloek over trein 11 of de trein van 11 uur? Valt deze trein zo vaak uit dat je meestal de benenwagen moet nemen? Nee, het gaat hier om de overeenkomst in vorm tussen het fysieke getal 11 en twee benen en daarom betekent 'trein 11 nemen' 'de benenwagen nemen', te voet gaan dus.
volgende keer:
gaan we proberen ons geweten te sussen...
dat duurt nog wel even / zo ver zijn we nog niet
('het is niet morgen de vorige dag')
Iets vindt of morgen plaats of het heeft de vorige dag plaatsgevonden. De dag dat die twee momenten samenvallen zal uiteraard nog lang op zich laten wachten, dat ligt zelfs nog verder weg dan ons 'niet van vandaag op morgen', dat in eerste instantie wat op de uitdrukking van vandaag lijkt, maar als je het iets preciezer bekijkt lijkt het eerder op Sint-Juttemis, aangezien het gewoon onmogelijk is.
volgende keer
Wat gebeurt er als je de trein van 11 uur pakt?
haar (zijn?) bloemetje is al geplukt
('de wolf gezien hebben')
De laatste jaren lijkt de wolf vanuit Duitsland weer op te rukken naar ons land en steeds vaker horen we meldingen (en zien we foto's) van mensen die de of een wolf gezien hebben. Ver voor de achttiende eeuw, toen wolven veel algemener waren, werd de uitdrukking gebruikt voor mensen die tijdens de jacht op een wolf gestuit waren, en vervolgens voor krijgslustige, ervaren mannen.
In de zestiende eeuw werd la danse du loup echter gebruikt in de betekenis van 'het liefdesspel'. Toen de wolvenjacht steeds minder voorkwam, bleef de betekenis 'ervaren' wel behouden, maar werd deze dus in verband gebracht met het liefdesspel: 'ervaren in het liefdesspel'. Tegenwoordig is trouwens één ervaring met het liefdesspel al wel genoeg om 'de wolf gezien te hebben'...
volgende keer:
is niet van vandaag op morgen...
bank
Als u Franse gasten uitnodigt en u zegt vriendelijk Asseyez-vous sur le banc ('Gaat u maar op de bank zitten'), zullen ze misschien een blik uit het raam werpen en kijken of daar een tuinbankje staat. Een banc is namelijk een harde bank zoals je die in stadsparken of op straat zult aantreffen, doorgaans overigens niet zo'n bijzonder exemplaar als op de foto uit de Jardin des Plantes in Nantes. Mensen uitnodigen om sur la banque te gaan zitten is nog merkwaardiger, tenzij de plaatselijke ABN-, Rabo- of ING-bank is voorzien van een bijzonder dakterras met oogverblindend uitzicht. Een zitbank in de huiskamer is echter een canapé, of een sofa of een divan.
volgende keer:
In Nederland stelt men steeds vaker de vraag: 'Wie heeft de wolf gezien?' Wat zou een Fransman begrijpen als je hem deze vraag stelde?
door het lint gaan / kalm blijven
('de stoppen (doen) doorslaan / zen blijven')
Vandaag weer eens twee uitdrukkingen voor de prijs van één. Bijgaand plaatje hoort bij een website waarop je 17 tips krijgt om kalm te blijven en niet door het lint te gaan bij de opvoeding van pubers. Misschien moet ik die ook eens bezoeken...
Tegenwoordig wordt een kortsluiting in huis vaak voorkomen door een veiligheidsschakelaar die automatisch de zekeringen uitschakelt, maar vroeger sloegen bij zo'n probleem onherroepelijk de stoppen door, die je vervolgens moest vervangen. Deze oude stoppen waren gemaakt van porselein en bevatten een loden draad (vandaar het woord plomb, 'lood'). Als de stroom te hoog werd, smolt deze loden draad en daarmee werd de elektriciteit uitgeschakeld. Om de stroom weer in te kunnen schakelen moest je dan wel reservedraad hebben. Laat ik het hierbij laten, want ik ben zo atechnisch dat ik bij meer details zulke flaters ga slaan dat bij menigeen de stoppen zullen doorslaan.
Nee, blijf dan liever zen. Je hoort het in het Nederlands ook wel eens. In het Frans wordt heel veel verwezen naar de weldaden van de Japanse zen-meditatie die ons in ons jachtige leven weer een beetje rustig kan maken.
volgende keer:
gaan we dan ook maar eens even rustig op de bank zitten...
daar kan ik geen chocola van maken / daar is geen touw aan vast te knopen / voor de kat zijn ...
('dat is pap voor katten')
De uitdrukking van vandaag kan twee dingen betekenen: dat iets onbegrijpelijk is ('daar kan ik geen chocola van maken / daar is geen touw aan vast te knopen') of dat iets totaal nutteloos is ('iets doen voor de kat zijn staart of een ander lichaamsdeel'). De tweede betekenis is de oorspronkelijke sinds de achttiende eeuw. Katten zouden geen pap willen eten om hun snorharen niet te bevuilen. Bovendien was het totaal onnodig om hun pap te serveren aangezien ze van jongs af aan uitstekende hoek- en snijtanden hebben om harde etenswaren door te bijten in tegenstelling tot baby's en sommige ouden van dagen die bij gebrek aan deze natuurlijke gereedschappen gebaat zijn bij het eten van pap.
De eerste betekenis wordt vooral gebruikt voor werk dat slecht gedaan is of voor teksten die slecht geschreven zijn en/of volstrekt onbegrijpelijk zijn.
volgende keer:
Hoe ga je in het Frans door het lint?
beter één vogel in de hand dan tien in de lucht
('je moet de prooi niet loslaten voor de schaduw')
... en zeker niet voor je eigen schaduw, zoals Lucky Luke hier doet. Deze uitdrukking bestaat al heel lang want hij is in feite gebaseerd op een van de fabels van Aesopus, nl. 'de hond die vlees draagt'. De beroemde zeventiende-eeuwse Franse fabeldichter La Fontaine nam dit over in zijn korte fabel Le chien qui lâche sa proie pour l'ombre ('de hond die zijn prooi loslaat voor de schaduw'). Daarin staat te lezen: Ce chien, voyant sa proie en l'eau représentée, / La quitta pour l'image, et pensa se noyer. / La rivière devint tout d'un coup agitée ; / À toute peine il regagna les bords, / Et n'eut ni ombre ni le corps. ('Toen deze hond zijn prooi in het water weerspiegeld zag / liet hij hem los voor het beeld en dacht haast te verdrinken / De rivier werd plotseling onrustig ; / Met grote moeite bereikte hij de overkant, / En had noch de schaduw noch zijn prooi.'
De moraal is dus: wees tevreden met wat je hebt, want als je dat loslaat op zoek naar iets beters, heb je uiteindelijk misschien helemaal niets...
volgende keer:
Wat is kattenpap?
