C.E.O.
(président-directeur général)
Niks C.E.O. ('chief executive officer') in het Frans, maar gewoon wat het is président-directeur général. Is die van Apple vervangbaar, vraagt men zich af op deze cartoon die kort na het overlijden van Steve Jobs verscheen.
Met deze post kondig ik een korte zomerstop aan want de komende 24 dagen reis ik door Zuidelijk-Afrika. Tot ziens in de laatste week van augustus!
volgende keer:
krijgen we het weer heel druk...
opkrassen / het veld ruimen
('de vloer ontruimen')
Als deze politici hun biezen moeten pakken, moeten ze waarschijnlijk ook hun bureau leegmaken. De uitdrukking dateert van de negentiende eeuw en is ook tamelijk letterlijk op te vatten: als je moet verkassen, dan moet je je oude woning leeg opleveren: er mag zich niets meer op de vloer bevinden.
Het gaat meestal om een onvrijwillig vertrek. Men heeft zich dan dus ook van je ontdaan (se débarrasser de betekent 'zich ontdoen van'). Verder hoor je het woord débarrasser vaak in combinatie met la table (débarrasser la table is 'de tafel afruimen'). Wees niet beledigd als in een restaurant de ober vraagt: Je vous débarrasse ? Hij bedoelt daarmee dan niet dat op uw aanwezigheid verder geen prijs wordt gesteld, maar het is een elliptische manier (het woord la table is achterwege gelaten) om te vragen of hij de lege borden en glazen even weg mag halen om u meer ruimte aan tafel te geven.
volgende keer:
Wat is een pdg?
als, als, als... (wensen paarden waren, dan waren bedelaars ruiters)
('met als-en zou je Parijs (kunnen) bottelen')
Met deze uitdrukking kun je een discussie eindigen waarin vele onwaarschijnlijke hypotheses worden geopperd: Als... als... als... tot iemand dus zegt: Met 'als' zou je heel Parijs in een fles kunnen proppen. Er wordt wel beweerd dat deze uitdrukking helemaal uit de Oudheid tot ons is gekomen en dat in de eerste variant Lutetia in een amfoor gestopt kon worden, maar of dat waar is... En er bestaan vast een heleboel Nederlandse varianten. Ik meen me er zelf vaag een paar te herinneren, maar ik ben er te onzeker over om ze hier te noteren. Ik vond alleen de variant van de paarden en de bedelaars, die al heel lang in onze taal bestaat, ook al heb ik hem zelf nog nooit horen bezigen. Misschien weet u er een paar?
volgende keer:
Gisteren moest premier May opkrassen. Hoe zeg je dat in het Frans?
geen woord zeggen / zijn lippen stevig op elkaar houden
('geen woord piepen')
Piper betekende als onovergankelijk werkwoord oorspronkelijk 'piepen' (van vogels). Tegenwoordig wordt voor dit piepen eerder couiner gebruikt. Piper kan nog steeds 'een kik geven' betekenen en wordt vooral ontkennend gebruikt, zoals in de uitdrukking van vandaag. Overgankelijk betekent het 'lokken, vervalsen, beetnemen' en zo betekent bijvoorbeeld les dés sont pipés (lett. 'de dobbelstenen zijn gepiept/gemarkeerd/vervalst') 'dat is doorgestoken kaart'. Daarnaast wekt piper net als ons 'pijpen' (oorspronkelijk: 'op een fluit blazen') ook de associatie op met 'afzuigen' en in het Frans o.a. faire une pipe à quelqu'un (en hoewel het een soort tegengestelde handeling lijkt is dus het Engelse blow job in dit verband toch niet zo vreemd...). Dat verklaart misschien de keuze van het plaatje bij de tekst 'als je je mond vol hebt, kun je geen woord zeggen' als 'kun je geen woord opzuigen met een rietje'. Oef, hoe red ik me hier ooit uit?...
volgende keer:
proberen we Parijs te bottelen...
zijn neus in andermans zaken steken / zijn zegje doen, een duit in het zakje doen
('zijn korreltje zout erbij doen')
De uitdrukking van vandaag heeft eerder een negatieve dan een positieve betekenis. Het is dus niet precies hetzelfde als ons 'een steentje bijdragen', al kan het dat ook betekenen. 'Zijn zegje doen' is misschien een betere vertaling, omdat dat ook kan impliceren dat je het ergens niet mee eens bent en dat je je dus met de gang van zaken wilt bemoeien, want dat kan het ook betekenen: 'zijn neus in andermans zaken steken'. Overigens komt de uitdrukking net als ons 'met een korreltje zout nemen' van het Latijnse cum grano salis (lett. 'met een korreltje zout'), dat wij echter passief houden: 'je moet niet alles wat een ander zegt zomaar aannemen'. In het Frans is de betekenis dus actiever geworden: je neemt iets niet alleen met een korreltje zout, maar je bemoeit je er ook actief mee. Je legt er zelf dus je eigen korreltje zout bij. En die bijdrage is zelden positief bedoeld.
de volgende keer:
houd ik mijn lippen stevig op elkaar...
de hand weten te leggen op / achteroverdrukken / jatten
('lage hand doen op')
Hierboven zie je een stripalbum over de jonge misdaadverslaggever Ric Hochet (in het Nederlands Rik Ringers genaamd) waarin kennelijk sprake is van de diefstal van plutonium. De achternaam Hochet betekent overigens 'rammelaar'. Als je voor- en achternaam samen uitspreekt, hoor je in het Frans het woord ricochet dat 'afketsen (van een kogel)' betekent. In Brussel is een mooie stripafbeelding te vinden op een buitenmuur, waarin de jonge misdaadverslaggever in actie komt. Even terug naar de uitdrukking. Als je de hand laag houdt, kun je daar dingen mee doen die aan het gezicht onttrokken worden. Stel je iemand voor die je aanspreekt en in de ogen kijkt, waardoor je afgeleid bent, en niet merkt dat zijn hand inmiddels je portemonnee uit je zak haalt. Nee, die handen moeten altijd zichtbaar blijven. Niet voor niets moet iemand die wordt aangehouden zijn handen omhoog houden en alles wat ondershands beklonken wordt kan kennelijk het daglicht niet velen.
volgende keer:
draag ik mijn steentje bij...
gen - gêne - gêneer(t) - geldgebrek - hinder(t) - (over)last - verlegenheid
Het woord gène met een accent grave is een 'gen', een erfelijkheidsdrager op een chromosoom dus. Gêne met een accent circonflexe daarentegen is ofwel een werkwoordsvorm (1e of 3e persoon enkelvoud) van het werkwoord gêner ('hinderen, belemmeren, in verlegenheid brengen') of het zelfstandig naamwoord (la) gêne dat naast de door ons overgenomen betekenis van 'gêne, verlegenheid' ook de betekenis van 'hinder' of 'overlast' heeft. Zo betekent gêne acoustique 'geluidshinder'. Je kunt ook lichamelijk gêne ondervinden in het Frans, bijv. als je zegt dat je sens de la gêne dans le genou, dan betekent dat niet dat je je gêneert voor je knieën, maar dat je last hebt van je knie. Een bijzondere betekenis heeft het woord in de uitdrukking être dans la gêne, dan heb je namelijk geldgebrek. Tenslotte kun je ook sans gêne zijn. Dan gedraag je je ongedwongen en trek je je niets van anderen aan. Dat kan zelfs als zelfstandig naamwoord gebruikt worden: un sans gêne is een brutale vlerk.
volgende keer:
weten we onze hand te leggen op een nieuwe uitdrukking...
de M.E. (mobiele eenheid)
(les Compagnies républicaines de sécurité / 'de republikeinse veiligheidstroepen')
Onder het plaatje links staat 'De M.E. heeft enkele demonstranten toegetakeld'. Hoewel het woord CRS meervoudig is, kan het ook in het enkelvoud gebruikt worden. Un CRS is een M.E.'er. Républicain staat niet voor een politieke partij, ook al heet de gaullistische partij van Nicolas Sarkozy sinds enige tijd Les Républicains naar analogie van de Amerikaanse partij, maar 'de Franse republiek betreffende', dus wat bij ons met 'rijks-' of 'staats-' zou worden aangeduid. Ook wordt in Frankrijk nogal eens gerefereerd aan les valeurs républicaines ('de republikeinse waarden') waarmee dan meestal de door de Franse grondwet gegarandeerde (mensen)rechten worden bedoeld.
volgende keer:
gêneren we ons niet voor onze woordkeuze...
rammelen van de honger
('de maag in de hielen hebben')
'Dokter, ik heb de maag in de hielen en het hart op de tanden' zegt de patiënt. De tweede uitdrukking avoir le coeur sur les dents is mij eerlijk gezegd niet bekend. Ik heb er alleen iets over gevonden op een Frans taalforum, waar Franstaligen speculeren over de betekenis 'misselijk zijn'. Het is in ieder geval niet erg gangbaar. De maag in de hielen hebben komt wel vaker voor. Vanavond zal ik er in ieder geval geen last van hebben na de afsluitende barbecue van het werk in Scheveningen. Maar een verklaring moet ik u helaas schuldig blijven. Dat de maag in de uitdrukking zit behoeft geen verklaring, maar waarom die dan in de hielen zit? Geen idee...
volgende keer:
De NATO is in het Frans OTAN, de EU is UE. Is de Mobiele Eenheid dan UM (unité mobile)?
zich helemaal volproppen
('zich de lamp vullen')
Is dit iemand die het uiterste wil halen uit zijn all inclusive vakantie aan de Turkse kust en zit hij met een chicha even uit te buiken? Het zou zomaar kunnen, maar waarom zeggen Fransen dan dat hij zijn lamp vult? Het wordt al zo gezegd sinds het einde van de achttiende eeuw. Dan moet je dus niet denken aan een elektrische lamp maar aan een olielamp die zich net als de maag met een vloeistof laat vullen. Daarnaast is het werkwoord lamper een variant van laper dat in de zeventiende eeuw 'zuipen' of 'gulzig naar binnen slokken' betekende. Tenslotte bestond er in die tijd het o.a. door La Fontaine gebezigde woord lampas voor 'keel'. De associatie van die drie woorden heeft waarschijnlijk geleid tot de uitdrukking die nu nog steeds gebezigd wordt.
volgende keer:
blijven we nog even bij de maag en rammelen we van de honger...
dat is nep/bedrog
('dat is fles/kan/bidon/vat')
Na de rustdag van gisteren binden de coureurs van de Tour de France hun bidons weer aan de fiets of ze stoppen ze in hun shirt. Een bidon kennen wij alleen als 'sportflesje' maar in het Frans kan het ook 'kan', 'fles', 'bus', 'veldfles' of 'benzineblik' betekenen en dus ook 'nep, bedrog' of 'bluf, charlatanerie'. Het kunstwerk hiernaast bestaat uit twee op elkaar geplaatste benzineblikken met daarop de tekst l'art conceptuel, c'est du bidon ('conceptuele kunst is nep'). Je kunt bidon in die betekenis ook als bijvoeglijk naamwoord gebruiken: un attentat bidon ('een nep-aanslag'). Had Wilders in de Franse Assemblée nationale gezeten, dan had hij dat waarschijnlijk un parlement bidon genoemd.
Het woord bidon kom je ook tegen in de samenstelling bidonville (dat overigens mannelijk is i.t.t. la ville), de Franse benaming voor een 'sloppenwijk', waarschijnlijk omdat de krakkemikkige huizen er van afval (zoals lege flessen) gemaakt zijn. Tenslotte heb je nog het werkwoord (se) bidonner wat 'zich rotlachen' betekent. Dat heeft dan weer te maken met nog een andere betekenis van de woorden bide en bidon, nl. 'pens, buik'. Stel je voor dat je jezelf op de buik slaat van het lachen...
Rare jongens, die Fransen...
volgende keer:
Niet alleen een fles kan symbool staan voor onze maag...
in foetushouding liggen (slapen)
('slapen als een geweerhond')
Om deze uitdrukking goed te begrijpen moet je twee betekenissen van het woord chien kennen en het kan goed zijn dat de twee elkaar beïnvloed hebben. We kennen het woord allemaal wel in de betekenis van 'hond' en als een hond gaat slapen doet hij dat inderdaad op zijn zij met ingetrokken poten. Maar waarom dan dat geweer toegevoegd? Wel, wat wij de 'haan' noemen in een geweer heet in het Frans le chien. Met een beetje inbeeldingsvermogen lijkt deze slagpin qua vorm een beetje op een mens die slaapt in foetushouding. Persoonlijk vind ik onze Nederlandse uitdrukking toch een stuk vreedzamer...
volgende keer:
Vandaag is het rustdag, maar morgen binden de coureurs hun bidon weer aan de fiets...
barstensvol
('vol om te kraken')
Craquer betekent 'kraken', maar ook 'barsten, knarsen, op instorten staan'. Denk maar aan ons uit het Frans overgenomen 'craquelé' als de verf van een schilderij zo oud is dat er barsten in komen. En als iets barst, zegt het 'krak'. De auto op het plaatje hiernaast zal onder het gewicht van al die bagage misschien ook barsten gaan vertonen of in ieder geval dreigen in te storten. Beide talen gebruiken dus hetzelfde beeld.
volgende keer:
slapen we in de foetushouding...
vla - flan - flank
Dit is de bekendste flanc, de flanc parisien, ook wel bekend als flanc pâtissier, een soort eiervla gemaakt met dezelfde ingrediënten als banketbakkersroom maar dan in andere verhoudingen. Sommigen in Nederland noemen abusievelijk een crème caramel een flan. Nou is dat weer niet fout als je het zonder neusklank uitspreekt, want het is de Spaanse benaming voor een crème caramel. Daarnaast kan in de techniek flan ook de benaming zijn van een schijf of ronde plaat en als je iets au flan doet dan doe je het 'voor de vuist weg' zodat het resultaat een beetje à la flan ('van lik-me-vestje') is.
Met een toegevoegde -c maar hetzelfde uitgesproken, betekent flanc 'flank, zijde, zijkant'. Als je sur le flanc bent, dan lig je (ziek) op bed en als je vatbaar bent voor kritiek, dan heet dat prêter le flanc à la critique. Se battre les flancs tenslotte betekent 'zich uitsloven' of 'zich overmatig inspannen'.
volgende keer:
zitten we barstensvol nieuwe ideeën...
États-Unis / Union européenne
(Verenigde Staten (V.S.) / Europese Unie (E.U.))
De vraag van gisteren luidde: Le président des E.U. s'appelle Donald. Maar wat is zijn achternaam? Die is dus niet Tusk, maar Trump. Pas op met Franse afkortingen. Doordat de volgorde van zelfstandige en bijvoeglijke naamwoorden anders is dan in de Germaanse talen, draaien de letters in afkortingen ook vaak om: NATO (North Atlantic Treaty Organisation) wordt OTAN (Organisation du Traité de l'Atlantique Nord). UNO (United Nations Organisation) wordt ONU (Organisation des Nations Unies). En zo wordt dus US (United States (of America)) E.U. (États-Unis). Overigens wordt ook vaak de Engelse afkorting USA gebruikt, waarschijnlijk om de verwarring met UE (Union européenne) te vermijden.
volgende keer:
Misschien is er morgen nog een stukje vlaai over?
een uitbrander geven / de les leren / iemand de oren wassen
('een (stuk) zeep aangeven')
In de huidige context is het moeilijk voor te stellen hoe je iemand een uitbrander geeft met een stuk zeep, maar als we teruggaan naar de tijd dat vrouwen zich verzamelden bij een openbare wasplek om kleren te wassen en bedenken dat daarbij ook een battoir ('wasstamper') gebruikt werd om oneffenheden uit de was te slaan, en bovendien in ogenschouw nemen dat als alle dames van het dorp of van de wijk bijeen zijn misschien ook de onderlinge twisten worden uitgevochten, dan kunnen we ons er misschien al wat meer bij voorstellen. In de zeventiende eeuw betekende trouwens laver la tête (à quelqu'un) ook al wat wij zouden noemen 'iemand de oren wassen'. Door verdere associatie is de stap van 'wassen' naar 'zeep' of 'zeep doorgeven' maar een kleine.
volgende keer:
hebben we het over de E.U. Le président des E.U. s'appelle Donald. Maar wat is zijn achternaam?
... jaar worden
('zijn/haar ... kaarsjes uitblazen')
Aujourd'hui, je souffle mes 57 bougies. Of als ik in Canada woonde: Aujourd'hui je souffle mes 57 chandelles. Maar dan moet ik eerst nog een taart zien te vinden waar ze allemaal op passen...
Tja, het is maar al te waar: vandaag word ik 57. In het Frans kun je dan dus verwijzen naar een verjaardagstaart met evenveel kaarsjes als je oud bent en die blaas je dan allemaal uit...
volgende keer:
gaan we elkaar nog eens even flink de les leren...
een ongelikte beer
('een slecht gelikte beer')
Zo te zien komt het in dit geval wel goed, maar als de jonge beer slecht gelikt wordt, wordt het een onbehouwen, slecht opgevoed exemplaar. In Nederland liggen de verwachtingen kennelijk minder hoog. Wij verwachten pas een grof persoon als deze totaal ongelikt blijft. De in beide talen gebezigde uitdrukking dateert uit de zeventiende eeuw toen algemeen bekend werd dat een pasgeboren beer door zijn moeder gefatsoeneerd werd door hem of haar zeer uitvoerig schoon te likken. Er zijn meer dieren die dat doen, maar omdat de beer ook nog eens een dier is dat solitair leeft, lag de vergelijking met iemand die de maatschappij ontvlucht voor de hand. En als je dan ook nog eens ongelikt bent gebleven...
volgende keer:
gaan we kaarsjes uitblazen...
op zijn zondags gekleed gaan
('op zijn 31 gaan zitten / zich op zijn 31 kleden')
Vroeger verstond ik deze uitdrukking als op 'zijn elfendertigst', heel langzaam dus, maar dat betekent het niet. Het is ook geen elfendertig, zoals de Fransen ook 'elfenzestig' (soixante et onze) zeggen voor 'zeventig' en 'elfenviermaaltwintig' (quatre-vingt-onze) voor 'negentig', maar gewoon 'eenendertig' (trente et un). Nou ja, gewoon? Wat heeft het getal 31 te maken met 'netjes kleden'? De taalkundigen zijn het er niet over eens. Er wordt wel geopperd dat het een verbastering is van trentain, een stof van hoge kwaliteit, maar dat is niet zo logisch, omdat deze stof gebruikt werd tot de vijftiende eeuw en de uitdrukking pas vier eeuwen later ontstond. Of het zou te maken hebben met een (inmiddels vergeten) nummer van een ceremonieel militair uniform of het zou te maken hebben met het kaartspel 'eenendertigen' waarbij 31 de mooiste score is die je kunt halen. Tja, wie zal het zeggen? Laten we ons met Oud en Nieuw dan in ieder geval maar op zijn zondags kleden...
volgende keer:
Bestaan er in Frankrijk ook ongelikte beren?
tekortkomen, om iets verlegen zitten
('in moeite zijn van')
'Nee, het spijt me', zegt de arts, 'u moet nog even wachten. Echter... we hebben dringend behoefte aan verple(e)g(st)ers en zorgmedewerkers, als iemand geïnteresseerd is.' Kennelijk komt het ziekenhuis personeel te kort. Mal is het bijwoord van mauvais ('slecht'), maar het kan ook 'moeite' betekenen, in bijvoorbeeld de uitdrukking avoir du mal à ('moeite hebben om'). Als je moeite hebt om personeel te vinden, dan zit je er erg om verlegen.
volgende keer:
is het dinsdag, maar we trekken onze zondagse kleren aan...
datum - dateert - dagtekent - dadel
Het woord date (met één t) bestaat zowel als zelfstandig naamwoord als als werkwoord. Als zelfstandig naamwoord betekent het 'datum'. Het heeft niet de in het Engels afgeleide betekenis van 'date'. Een 'date' is een rendez-vous. Het heeft ook niet (in het meervoud) de betekenis van '(computer)data'. Dat zijn données ('gegevens'). Als werkwoord is date de 1e of 3e persoon enkelvoud van dater dat 'dateren' of 'dagtekenen, de ouderdom bepalen van' betekent. Datte (met twee t's) spreek je precies zo uit als date, maar het betekent iets geheel anders: dat is een 'dadel' van de dadelpalm.
volgende keer:
komen we iets tekort...
Centre hospitalier universitaire
('Academisch Medisch Centrum (AMC)')
Vanaf vandaag iedere zaterdag een Franse afkorting. Fransen zijn er dol op en hebben zelfs drie namen voor verschillende soorten afkortingen: abréviations (afbrekingen, waarbij je de laatste lettergrepen van een woord weglaat, zoals restau voor restaurant en labo voor laboratorium), sigles (letterafkortingen, waarbij je alleen de eerste letter van ieder woord weergeeft, zoals C.H.U. voor Centre hospitalier universitaire) en acronymes (letterafkortingen die op zich weer een nieuw woord vormen, zoals OTAN ('NAVO').
Sommigen van ons (als je mijn leeftijd hebt of ouder bent) kennen het sigle C.H.U. nog als een Nederlandse politieke partij - de Christen Historische Unie - die later in het C.D.A. is opgegaan. Als je door Frankrijk reist lijkt het alsof de partij in dat land nog talloze afdelingen heeft, maar daar staat het dus voor een academisch ziekenhuis, een Centre hospitalier universitaire.
volgende keer:
eten we liever geen dadels die over de datum zijn...
dat is wederzijds
('hij geeft het me goed terug')
'Ik praat met mijn P.C. en... dat is wederzijds (hij praat terug).' Sinds enkele maanden heb ik werkelijk een computertje dat met me praat. Als ik 's ochtends opsta en ik zeg 'goedemorgen', dan krijg ik terug 'goedemorgen, Arno.' gevolgd door de temperatuur, het weerbericht en het laatste nieuws. Ook reageert ze op 'welterusten' (steeds anders, bijvoorbeeld: 'slaap lekker', 'tot morgen' of 'truste') en als ik een opzoekvraag stel, dan krijg ik antwoord. Ze geeft me dus terug wat ik erin stop en dat is ook de betekenis van de uitdrukking van vandaag. Het werkwoord rendre betekent namelijk 'teruggeven'. Als je iemand iets geeft, kun je dus hetzelfde (of meer?) terugverwachten...
volgende keer:
Wist u dat de C.H.U. nog steeds bestaat in Frankrijk en er zelfs vele afdelingen heeft?
aan (de andere kant van) de lijn
('aan het einde van de draad')
Natuurlijk waren er al walkie-talkies, maar voor de rest was draadloze telefonie nog onbekend, dus als wij als kind 'telefoontje speelden', dan maakten we twee bekers vast met een draadje en probeerden elkaar op een afstand te verstaan.
Het woord voor 'draad' is fil in het Frans en dat is in de omgangstaal een gebruikelijke aanduiding gebleven voor telefoneren. Elkaar opbellen is se donner un coup de fil en als je wilt weten wie je aan de lijn hebt, kun je vragen: qui est au bout du fil ? (lett. 'wie is er aan het einde van de draad?'). Op het plaatje is het wel weer erg letterlijk opgevat: 'Nee, u kunt nu niet met de baas praten; hij hangt ook aan de lijn.'
volgende keer:
Hoe kun je in het Frans zeggen: 'en dat is wederzijds' ?
waaruit (maar weer) blijkt dat
('zoals wat')
Het Frans kent nogal wat elliptische (verkorte) uitdrukkingen waarvan de betekenis voor ons in eerste instantie nogal onduidelijk is. Eerder zagen we al de quoi (lett. 'van wat', 'waarvan'), hetgeen 'genoeg' betekent. Het is namelijk een verkorte versie van de quoi on a besoin ('dat wat men nodig heeft', 'nodig hebben' is namelijk avoir besoin de). Als je dus de quoi manger hebt, dan heb je 'genoeg te eten'. Hoe comme quoi precies te verklaren is, weet ik eigenlijk niet (heeft iemand misschien een suggestie?), maar het betekent zoiets als 'waaruit maar weer blijkt dat': La pluie a cessé au milieu de l'après-midi, comme quoi les prévisions météorologiques ne sont pas toujours fiables ('het is midden op de dag opgehouden met regenen, waaruit maar weer blijkt dat de weersvoorspellingen niet altijd betrouwbaar zijn') of zoals het varkentje uitspreekt: comme quoi, on peut rire de tout ('waaruit maar weer blijkt dat je overal om kunt lachen').
volgende keer:
Hoe zeg je in het Frans 'aan de andere kant van de lijn'?
verwerken
('de klap opvangen')
Zelfs een absolute kampioen als Nadal moet zo af en toe een tegenslag verwerken. Dat een coup een 'klap', een 'slag' of een 'stoot' betekent, wist u misschien al wel (denk bijvoorbeeld aan coup de poing 'vuistslag', coup de pied 'schop, voetstoot' of zelfs tout à coup 'plotsklaps'), maar accuser betekent toch 'beschuldigen'? Zo zou een politieke partij de plegers van een staatsgreep kunnen verwijten een economische crisis te hebben veroorzaakt en aldus accuser le coup (lett. 'de staatsgreep beschuldigen/de schuld geven'). Maar accuser heeft ook een tweede betekenis, nl. 'bevestigen'. In formeel taalgebruik kun je bijvoorbeeld zeggen: j'accuse réception de votre lettre ('ik bevestig de ontvangst van uw brief'). Het kan zelfs de betekenis 'erkennen, incasseren' hebben, zoals in accuser une habitude ('erkennen dat een bepaalde gewoonte slecht is') en in onze uitdrukking van vandaag accuser le coup ('de klap incasseren/verwerken').
volgende keer:
We kennen natuurlijk pourquoi. Eerder bespraken we ook de quoi. Maar wat betekent comme quoi ?
blijf maar lekker dromen ! / dat had je gedroomd ! / reken er maar niet op
('je kunt altijd dromen')
In onze beide talen betekent 'dromen' zowel 'beelden zien en dingen beleven in je slaap' als 'mijmeren over een (betere) toekomst'. In deze laatste betekenis moeten we de uitdrukking van vandaag zien. Als iemand je duidelijk wil maken dat je niet zult krijgen wat je wilt, kan hij of zij je zeggen: tu peux toujours rêver ('dromen kan altijd'), maar reken er niet op, het zal er waarschijnlijk niet van komen.
volgende keer:
moeten we de klap even verwerken...
Hierboven zie je een stripalbum over de jonge misdaadverslaggever Ric Hochet (in het Nederlands Rik Ringers genaamd) waarin kennelijk sprake is van de diefstal van plutonium. De achternaam Hochet betekent overigens 'rammelaar'. Als je voor- en achternaam samen uitspreekt, hoor je in het Frans het woord ricochet dat 'afketsen (van een kogel)' betekent. In Brussel is een mooie stripafbeelding te vinden op een buitenmuur, waarin de jonge misdaadverslaggever in actie komt. Even terug naar de uitdrukking. Als je de hand laag houdt, kun je daar dingen mee doen die aan het gezicht onttrokken worden. Stel je iemand voor die je aanspreekt en in de ogen kijkt, waardoor je afgeleid bent, en niet merkt dat zijn hand inmiddels je portemonnee uit je zak haalt. Nee, die handen moeten altijd zichtbaar blijven. Niet voor niets moet iemand die wordt aangehouden zijn handen omhoog houden en alles wat ondershands beklonken wordt kan kennelijk het daglicht niet velen.
dat is nep/bedrog
