zondag 10 juli 2016

hoe vertaal je 'krijgen' in het Frans?

avoir, recevoir, obtenir, attraper, prendre...

Dit is best een moeilijke, omdat het Nederlandse woord 'krijgen' in veel meer contexten gebruikt kan worden dan het letterlijke 'ontvangen' (recevoir). Als je het woord recevoir gebruikt moet er echt sprake zijn van een 'transactie' waarbij iets van de ene persoon naar de andere gaat. Dat kan letterlijk zijn, zoals in het geval van een brief (j'ai reçu beaucoup de lettres, 'ik heb veel brieven gekregen), maar ook om immateriële zaken: j'ai reçu beaucoup de compliments ('ik heb veel complimenten gekregen'). Nog een aantal dingen die je kunt 'recevoir': une récompense ('een beloning'), une succession ('een erfenis'), un ordre ('een bevel'), une correction ('een correctie, een bestraffing').

Maar als je bijvoorbeeld wilt zeggen dat je kinderen wilt krijgen, dan ligt het werkwoord recevoir niet voor de hand, aangezien het hier doorgaans niet om een transactie gaat. In dit geval zul je eerder gewoon het werkwoord avoir ('hebben') gebruiken in een andere tijd dan de tegenwoordige tijd: je voudrais avoir beaucoup d'enfants ('ik zou graag veel kinderen krijgen'). In de voltooide tijd kun je dit werkwoord trouwens ook vaak gebruiken in plaats van recevoir: j'ai eu beaucoup de cadeaux le jour de mon anniversaire ('ik heb veel cadeaus gekregen op mijn verjaardag').

Als het om documenten en officiële blijken van waardering gaat, kun je het werkwoord obtenir ('verkrijgen') inzetten: obtenir un diplôme, obtenir de bonnes notes ('een diploma krijgen, goede cijfers krijgen'). 

Gaat het om een ziekte, dan zul je eerder attraper (lett. 'vangen') gebruiken: j'ai attrapé une grippe, un rhume ('ik kreeg de griep, ik heb kou gevat'). Ook het woord prendre is hier soms mogelijk: j'ai pris un rhume ('ik heb kou gevat'). Je kunt ook meer zelfvertrouwen krijgen: prendre de l'assurance.

Maar hoe minder letterlijk het gaat om een transactie, hoe lastiger het wordt om 'krijgen' te vertalen met een van bovenstaande werkwoorden. Vaak is het beter om de zin om te draaien en de 'gever' onderwerp te maken van de zin. Ik geef een paar concrete voorbeelden:

'dit kind krijgt niet genoeg aandacht' : on ne s'occupe pas assez de cet enfant (lett. 'men zorgt niet goed genoeg voor dit kind')

'ik heb veel complimentjes gekregen': on m'a fait beaucoup de compliments.

'hoe krijg je het in je hersens?': non, mais qu'est-ce qui te prend?

Je zou een heel boek vol kunnen schrijven over alle mogelijke uitdrukkingen met 'krijgen', zo veel uiteenlopende betekenissen kan dat werkwoord in het Nederlands hebben. Je zou het daardoor bijna een onvertaalbaar woord kunnen noemen. Bouw langzaam je kennis van het Frans op, waardoor je niet meer hoeft te vertalen...

volgende keer
laat misschien weer even op zich wachten... maar ik kom terug!




zaterdag 9 juli 2016

être une bonne poire

een sul zijn, naïef zijn, te goed voor de wereld zijn
('een goede peer zijn')


De peer op het plaatje heeft er genoeg van (j'en ai marre). Want ja, de wereld is hard en die loopt over zo'n zachte peer heen en profiteert alleen maar van zijn belangeloze goedheid. De buitenwereld vindt hem of haar waarschijnlijk een 'toffe peer', maar die aanduiding veronderstelt nog geen naïveteit, zoals in de Franse uitdrukking besloten ligt. Een peer kan zich natuurlijk wel verbaal weren door te zeggen Vous me prenez pour une poire ('ik ben niet gek!', lett. 'u houdt me voor een peer'), maar ja, eenmaal peer, altijd peer. Om niet helemaal het slachtoffer te worden, kan er misschien een compromis worden gesloten: couper la poire en deux ('tot een akkoordje komen, sam-sam doen', lett. 'de peer in tweeën snijden'), maar als je niet oppast en je toch het slachtoffer wordt, kan het voorkomen dat de ander 'zich rot lacht': se fend la poire ('zijn peer splijt', verklaring: het woord poire wordt net als figure wel als synoniem voor 'gezicht' gebruikt, en je kunt zo'n grimas trekken als je onbedaarlijk moet lachen dat het lijkt alsof je gezicht splijt) of het nodig vindt een keiharde opmerking te plaatsen, die de sul dan weer midden in zijn gezicht krijgt: recevoir en pleine poire. Dit laatste kan ook de letterlijke betekenis hebben: bijvoorbeeld een bal die je midden in het gezicht treft. Laten we hopen dat het zo ver niet komt met onze toffe peer...

volgende keer
Hoe vertaal je 'krijgen' in het Frans?

vrijdag 8 juli 2016

pédaler dans la semoule

door de modder baggeren, ploeteren
('in griesmeel fietsen')

Nu de Tour de France voor het eerst de bergen aan gaat doen, zullen verschillende coureurs ongetwijfeld het gevoel krijgen dat hun inspanningen nergens toe leiden, dat ze 'pap in de benen' krijgen en nauwelijks vooruit kunnen komen. Als dit letterlijk of figuurlijk het geval is (het hoeft dus helemaal niet om lichamelijke, maar kan ook om geestelijke inspanningen gaan), dan kun je in het Frans zeggen dat je door griesmeel heen moet fietsen. Er bestaat trouwens nog een andere culinaire variant, die wellicht in het oosten van Frankrijk meer wordt gebezigd, nl. pédaler dans la choucroute ('door de zuurkool fietsen'). Eén voordeel heb je in Frankrijk: mocht je het helemaal opgeven en van de fiets stappen, dan heb je in ieder geval nog iets om de inwendige mens te versterken - wat met onze modder dan weer niet mogelijk is...

volgende keer
Welke eigenschappen worden aan een peer toegedicht in het Frans?

donderdag 7 juli 2016

acheter chat en poche

een kat in de zak kopen
('kat in de zak kopen')


Als je iets koopt waar je uiteindelijk niets aan blijkt te hebben, koop je zowel in het Nederlands als in het Frans een 'kat in de zak'. In het Frans kun je trouwens ook een kat in de zak verkopen (vendre chat en poche), met de bedoeling dus om een ander te bedriegen. Deze uitdrukking was al bekend in het begin van de vijftiende eeuw. Tegenwoordig denk je bij het woord poche aan je broekzak, maar aanvankelijk betekende het 'zak' of 'tas'. En als je als al te goedgelovige koper een papieren zak aanneemt zonder erin te kijken voordat je de koop definitief afsluit, moet je niet verbaasd zijn er uiteindelijk iets anders in aan te treffen dan de bedoeling was...

volgende keer
gaan sommige coureurs het misschien moeilijk krijgen in de Tour de France.

woensdag 6 juli 2016

la question me brûle les lèvres

ik moet het weten
('de vraag brandt me (op) de lippen')

Als je altijd al iets had willen vragen, maar je durft dat eigenlijk niet (op het plaatje hiernaast lees je ook 'de vraag brandt op mijn lippen, ik kan hem dus niet stellen') dan zeg je in het Frans dat de vraag op je lippen brandt. Je kunt dit overigens ook zeggen (maar dan zonder la question maar met ça) als iets op het puntje van je tong ligt. Wij kennen natuurlijk ook een 'brandende' of 'prangende' vraag, of we kunnen het hebben over een vraag die op ieders lippen ligt. 

volgende keer
Kun je in het Frans ook een kat in de zak kopen?

dinsdag 5 juli 2016

où est le mal?

wat is daar erg aan? / wat geeft dat nou?
('waar is het kwaad?')

Ook in Frankrijk is er een discussie over het gebruik van het Engels aan de universiteiten. Of misschien moet ik zeggen: in Frankrijk is er tenminste een discussie over. Engelstaligen zelf begrijpen het vaak niet goed: de kwaliteit van het Engels overstijgt nauwelijks het 'I-always-get-my-sin-Engels', waardoor studenten zich in geen enkele taal genuanceerd genoeg en dus academisch verantwoord kunnen uitdrukken. Daarin zou het kwaad dus kunnen zitten. Maar de vraag Où est le mal ? suggereert dat het allemaal wel meevalt met die nadelen. Voor wie het nog niet doorhad: à la fac is weer eens zo'n mooi voorbeeld van de Franse voorliefde voor het afkorten. Zij gaan niet eten in le restaurant maar au restau, en na hun eindexamen (bac van baccalauréat) gaan ze niet naar de université maar naar de fac (van la faculté).

volgende keer
hoe noem je in het Frans een vraag die je altijd al had willen stellen?

maandag 4 juli 2016

tant s'en faut

verre van dat
('het scheelt zo veel')

Het Frans kent veel van dit soort korte uitdrukkingen die erg op elkaar lijken en voor ons misschien niet altijd meteen heel duidelijk zijn. Vaak bestaan er ook enkele varianten die hetzelfde betekenen, in dit geval bijvoorbeeld loin s'en faut en loin de là. En voor wie inmiddels zijn hersens pijnigt op de spreuk hierboven, er staat zoiets als 'Een scherpe blik doet niet de wens tot leven totaal verdwijnen, verre van dat, het maakt je alleen ongeschikt voor het leven.' Daar kunnen we het dan weer mee doen...

volgende keer
Hoe zeg je in het Frans 'wat is daar nou erg aan?'

vrijdag 1 juli 2016

prendre sous son aile

onder zijn hoede nemen
(onder zijn vleugel nemen)

Het beeld spreekt voor zich. Vleugels worden vaak trouwens zowel gebruikt in de betekenis van 'bescherming' als juist ook van 'vrijheid'. Een vogel kan zijn vleugel om zijn jongen slaan om ze te beschermen, tot ze oud en sterk genoeg zijn om zelf hun vleugels uit te slaan: voler de ses propres ailes ('zijn eigen vleugels uitslaan, op eigen benen staan', lett. 'met zijn eigen vleugels vliegen').

volgende keer
laat misschien even op zich wachten. In de zomermaanden juli en augustus zal ik maar mondjesmaat posten, want ik ga mijn eigen vleugels uitslaan in de wijde wereld. Maar hou het blog hoe dan ook in de gaten, want zo nu en dan kom ik toch weer even terug op het nest...