maandag 3 november 2025

un candidat sans étiquette

een onafhankelijke kandidaat / een niet-partijgebonden kandidaat
('een kandidaat zonder etiket')

Nee, het gaat hier niet om een kandidaat die geen etiquette heeft, die niet weet hoe hij zich moet gedragen, hoewel... misschien toch wel iemand die niet de fijne kneepjes kent van het politieke spel. Een candidat sans étiquette is namelijk een kandidaat op wie je niet het etiket van een bepaalde politieke partij kunt plakken, iemand zonder binding met een bepaalde politieke partij.

volgende keer:
is het paardje dood...

zondag 2 november 2025

dessins humoristiques : neige aoc

sneeuw A.O.C.

Is dit de nabije toekomst? Zullen ouden van dage een nostalgische tocht maken om dat ene restje sneeuw te gaan bekijken dat bewaard is gebleven omdat er een appellation d'origine contrôlée van is gemaakt?

volgende keer:
hebben we het over kandidaten zonder etiquette...

zaterdag 1 november 2025

dessins humoristiques : lol

mdr

Laten we de Franse taal redden!

Zo zeg je niet 'lol' maar... 'mdr'!


Uitleg: lol is sms-taal voor laughing out loud.
In het Frans is dat mdr : mort de rire ('ik lach me dood').

volgende keer:
beklimmen we een besneeuwde bergtop...

vrijdag 31 oktober 2025

un lit de Procruste

un lit de Procruste
('een procrustusbed')

Vandaag een gymnasiale uitdrukking. Rembrandts Nachtwacht, tegenwoordig een kolossal schilderij van 379,5 cm hoog, 453,5 cm breed en 337 kilo zwaar (met lijst) werd in of rond 1715 aan alle vier zijden ingekort om het passend te maken voor een andere ruimte. Een typisch geval van een Procrustusbed, waarbij je iets geforceerd in een bepaald model probeert te drukken, iets in een hokje laten passen, of juist iets niet te accepteren omdat het niet in een bepaald hokje past, letterlijk of figuurlijk.

Procrustus was in de Griekse mythologie een charmante en vriendelijke jongeman die met zijn charme veel gasten in zijn woning wist te lokken. Maar als de gasten eenmaal binnen waren, ontpopte zich de ware aard van Procrustus. Hij had twee bedden, een klein en een groot. Lange gasten bood hij het kleine bed aan en om het bed precies passend te maken, hakte hij de ledematen die over het bed heen hingen af. Kleine gasten werden op het grote bed gelegd en dan rekte hij hun ledematen zo uit tot ze ook op het bed pasten. Dat ging zo een tijd voort, totdat Theseus er een eind aan maakte en Procrustus voor straf hetzelfde lot liet ondergaan.

volgende keer:
hebben we veel lol...




donderdag 30 oktober 2025

avoir les chevilles qui enflent

overdreven zelfverzekerd zijn
('gezwollen enkels hebben')

Onze leraar Grieks noemde Oidipous vroeger 'Zwelvoetje' want dat is de letterlijke vertaling van de naam van deze tragische held uit de Griekse Oudheid. Toen zijn ouders in een orakel hoorden dat hij later zijn vader zou doden en zijn moeder zou huwen, besloten ze hem als zuigeling met zijn voeten aan een boom vast te maken en hem zo achter te laten, ervan uitgaande dat hij het leven zou laten.

Hij werd echter gevonden door een herder en opgevoed door de koning van Korinthe en de rest van het verhaal kent u. Zo niet, ga het zeker eens lezen, het is een van de meest fascinerende verhalen uit de Griekse mythologie.

Belangrijk voor de uitdrukking van vandaag is dat Oidipous later, toen hij de stad Thebe, die getergd werd door een sfinx, van de ondergang redde door het onoplosbaar geachte raadsel van de sfinx op te lossen, een onvoorstelbaar groot zelfvertrouwen ontwikkelde. Alles wat hij deed fantastischer en beter dan ooit in de geschiedenis vertoond was - waar doet me dat toch aan denken? Daardoor werd hij een voorwerp van spot bij de Grieken en zoals gebruikelijk komt iemand met hybris (overmoed) onherroepelijk ten val. Zou dat nog steeds gelden?... Dat staat te bezien.

volgende keer:
leggen we onze leden te ruste in een ongemakkelijk bed...

woensdag 29 oktober 2025

un goût de revenez-y

dat smaakt naar meer
('een smaak van kom er naar terug')

Logisch dat een restaurant zichzelf deze naam geeft: hier heb je zo goed gegeten dat je er graag nog eens terugkomt. Net als in het Nederlands kan deze uitdrukking in principe betrekking hebben op iedere plezierige ervaring, maar hij is wel degelijk ontstaan in het restaurantwezen.

volgende keer:
hebben we gezwollen enkels...

dinsdag 28 oktober 2025

titre accrocheur

pakkende titel
('vasthakende titel')

In verkiezingstijd willen partijen kiezers aan de haak slaan en daarom verzinnen ze pakkende titels voor hun partijprogramma's en onliners voor de politieke debatten die blijven hangen. Dat beeld van 'vasthaken' en 'blijven hangen' zit duidelijk in het woord accrocheur dat letterlijk 'vasthakend' betekent.

volgende keer:
krijgen we de smaak te pakken...

maandag 27 oktober 2025

travail de fourmi

precisiewerkje / secuur werk
('mierenwerk')

Mieren zijn altijd aan het werk, zo lijkt het. Mensen van mijn leeftijd herinneren zich nog wel Truus de Mier - tuuttuuttuuttuut - uit de Fabeltjeskrant, die op haar beurt weer gebaseerd was op de fabel La cigale et la fourmi ('de krekel en de mier') van La Fontaine. Daarbij komt nog dat de mier in onze ogen een klein wriemelend dier is dat voortdurend in beweging is en daarmee wordt al snel het beeld opgeroepen van uiterst secuur priegelwerk. Denk daarbij ook maar weer aan onze term 'mierenneuken'. Alles bij elkaar denken we bij een travail de fourmi dus aan een langdurig, maar uiterst effectief precisiewerk.

volgende keer:
blijven we hangen...

zondag 26 oktober 2025

dessins humoristiques : heure d'hiver

wintertijd

Ja, in Frankrijk zijn ze dol op woordspelletjes. Vandaar dat ze meer gesteld zijn op de wintertijd (l'heure d'hiver - l'heure dix verres : de tijd van de tien glazen) dan op de zomertijd (l'heure d'été - k; heure des thés : de tijd van de kopjes thee).

Allemaal eraan gedacht de analoge klokken te verzetten?

volgende keer:
gaan we op bezoek bij juffrouw Mier...

zaterdag 25 oktober 2025

heure d'hiver

wintertijd

'Wat boeit het mij om een uur terug te gaan in de tijd, wat ik wil, is 20 jaar teruggaan'.


Denk eraan de klok te verzetten vannacht...


volgende keer:
herinneren we u nog eens aan de wintertijd...

vrijdag 24 oktober 2025

tel père tel fils

zo vader zo zoon

Deze uitdrukking kende ik het Nederlands pas nadat ik als kind seizoenenlang naar de bekende tv-quiz van de ncrv had gekeken, waardoor ik als ik nu de uitdrukking ergens tegenkom misschien beelden van die tv-quiz op mijn netvlies krijg. In het Frans wordt precies dezelfde uitdrukking gebezigd om aan te geven dat een kind dezelfde persoonlijkheid heeft als zijn vader of bijvoorbeeld dezelfde keuzes maakt.

volgende keer:
gaat de wintertijd in...

donderdag 23 oktober 2025

succès sans lendemain

kortstondig succes
('succes zonder volgende dag')

Je kunt je afvragen of een succes dat niet langer dan één dag duurt nog een succes genoemd mag worden, maar laten we positief blijven. Het woord lendemain is ontstaan uit de combinatie l'endemain dat op zijn beurt weer is ontstaan uit de combinatie en demain ('in de (dag van) morgen'). Dit proces vindt overigens wel vaker plaats in tijdsaanduidingen, denk aan het Franse woord voor 'vandaag' (en het Nederlandse, maar dat is voor een ander blog) aujourd'hui : au jour de hui ('op de dag van heden'). Hui betekent op zich al 'vandaag' net als in het Spaans hoy, in het Portugees hoje en in het Italiaans oggi. Eigenlijk zeg je in het Frans dus voortdurend 'heden ten dage' en dan aaneengeschreven.

volgende keer:
bekijken we een nostalgisch tv-programma...

woensdag 22 oktober 2025

ce n'est pas de mon domaine

hier ga ik niet over
('dat is niet van mijn terrein')

Als je de verantwoordelijkheid voor iets aan een ander wilt overlaten kun je als excuus gebruiken dat iets niet in jouw expertisegebied ligt: cela n'est pas of cela ne relève pas de mon domaine, of ce n'est pas de mon ressort. Een ander moet er dan maar iets mee doen.

volgende keer:
hebben we een doorslaand succes...

zaterdag 18 oktober 2025

les cinzanos olympiques

de vijf Olympische ringen

- Ik drink op de Spelen!

... de Olympische cinzanos


Misschien moet ik dit toch nog even uitleggen. Spreek eerst het tweede wolkje hardop uit: [lee se~(g)zanoo] olympiques. Dat klinkt precies als 'les cinq(s) anneaux'. Cinqs? Dat bestaat niet, maar wel in de uitspraak van veel Fransen. Omdat telwoorden als quatre en cinq als een meervoudsaanduiding ervaren worden, gebruiken veel Fransen een verbindings-s (uitgesproken als [z]) (teken van meervoud, meervoudige lidwoorden (les, des), aanwijzende en bezittelijke voornaamwoorden (mes, ces, ses, tes) en ook veel telwoorden (deux, trois, six, dix) eindigen ook op een -s en worden als [z] uitgesproken voor een klinker of stomme h). En daarom voegen veel Fransen in de uitspraak achter quatre [kadz] en cinq [se~(g)z] ook een z-klank toe. En dus klinkt dan 'vijf cinzano's' net als 'vijf ringen' in het Frans. Proost!

volgende keer:
volgt woensdag...

vrijdag 17 oktober 2025

défendre son pré carré

je terrein afbakenen/met hand en tand verdedigen
('zijn vierkante weilandje verdedigen')

Een pré is een weiland, met pré carré (lett. 'vierkant weitje') wordt overdrachtelijk 'eigen terrein, eigen domein' bedoeld. Hoewel het begrip pré carré al lang bestaat, verscheen de uitdrukking in de overdrachtelijke betekenis pas rond 1985 in de Franse politiek.

volgende keer:
nemen we een sportdrankje...

donderdag 16 oktober 2025

retour de manivelle

terugslag
('terugkeer van de zwengel')

Wie een ruk aan een slinger of zwengel geeft, kan een terugslag verwachten. De uitdrukking dateert uit de twintigste eeuw en is gebaseerd op een verbrandingsmotor die met een hendel gestart moest worden en wordt figuurlijk gebruikt voor negatieve consequenties van een bepaalde handeling.

volgende keer:
gaan we de wei in...

woensdag 15 oktober 2025

rester sur sa faim

niet aan je trekken komen
('op je honger blijven')

De uitdrukking van vandaag dateert uit de Middeleeuwen toen veel gebeurtenissen werden gevierd met rijk gevulde banketten. Als er veel genodigden waren, kon het echter voorkomen dat er toch edelen waren die de tafel met honger verlieten. Dan was er misschien toch te weinig om iedereen aan zijn trekken te laten komen. In dat geval was het banket mislukt. Tegenwoordig is de uitdrukking vooral overdrachtelijk voor andere wensen die niet vervuld worden.

volgende keer:
geven we een ruk aan de slinger...

dinsdag 14 oktober 2025

qui s'y frotte s'y pique


wie kaatst moet de bal verwachten

('wie zich eraan wrijft, prikt zich eraan')

Hoewel de uitdrukking pas in de negentiende eeuw in de Franse woordenboeken verscheen, zou het het devies van de vijftiende-eeuwse koning Lodewijk XI zijn geweest. Het ging hierbij niet om de cactus zoals op het plaatje, maar in het wapenschild van het huis van Orléans was een stekelvarken te zien.

volgende keer:
blijven we met honger achter...

maandag 13 oktober 2025

en faire des tonnes

schromelijk overdrijven
('er tonnen van maken')

... en zeker niet van de kiloknallers, getuige het plaatje.

De uitdrukking komt uit de tijd dat de ton de grootste gewichtseenheid was, denk ook aan onze uitdrukking 'tonnen verdienen'. 

volgende keer:
hebben we een stekelige bijdrage...

zondag 12 oktober 2025

dessins humoristiques : restauration

toekomst in de horeca

- Nou, ga ik ooit nog werk vinden?

o Ik zie u in de horeca...


volgende keer:
hebben we tonnen...

zaterdag 11 oktober 2025

dessins humoristiques : dernier souper

Laatste Avondmaal

Mocht Jezus nog eens terugkeren op aarde, dan zal het nog niet eenvoudig zijn een Laatste Avondmaal te houden...

- Ik hoop dat er geen gluten in zitten.

- Of lactose...

- 't is toch wel biologisch?

- Veganistisch voor mij...

- Geen selderij...

- Of noten...


volgende keer:
gaan we naar een restaurant...

vrijdag 10 oktober 2025

porter sa croix

porter sa croix
('zijn (eigen) kruis dragen')

Als je zware beproevingen ondergaat en daarin berust, dan moet je je eigen kruis dragen, wat uiteraard verwijst naar de kruisgang van Jezus, die op weg naar zijn executie het kruis waaraan hij zou worden vastgenageld zelf moest dragen en dit ook deed, berustend in zijn lot, althans volgens het Evangelie van Mattheus.

volgende keer:
blijven we in Bijbelse sferen...

donderdag 9 oktober 2025

chapeau bas

petje af
('hoed laag')

Vaak horen we de nog kortere versie chapeau ('hoed'), maar het gaat natuurlijk om het nederige en beleefde gebaar van het afnemen van je hoed voor iemand die je als je meerdere ervaart. Dat was in de tijd dat alle mannen nog hoeden droegen (een onmisbaar attribuut van viriliteit) naast het maken van een buiging het gebruikelijke gebaar voor het uitdrukken van respect.
Nu slechts weinigen nog een hoed dragen kan nog altijd de uitdrukking chapeau (bas) gebruikt worden - door mannen en vrouwen - om je bewondering uit te drukken.

volgende keer:
dragen we ons kruis...

woensdag 8 oktober 2025

enfiler des perles

duimen draaien
('kralen rijgen')

Perles zijn parels of kralen. Het rijgen van kralen is een eenvoudig en mogelijk geestdodend werkje. Positief benaderd kun je ook zeggen een concentratieverhogend werkje, maar daar gaat het in deze uitdrukking niet om. Je zit te wachten en er komt niets nuttigers uit je hand dan het rijgen van kralen. Maar goed, je bent in ieder geval bezig. De uitdrukking werd voor het eerst in deze laatdunkende zin gebruikt in het werk Gargantua van de zestiende-eeuwse schrijver François Rabelais.

volgende keer:
nemen we onze hoed af...

dinsdag 7 oktober 2025

quelle corvée !

wat een (rot)werk!
('wat een corvee')

Wij kennen het woord corvee ook. Zelf hoorde ik het woord voor het eerst op een welpenkamp (ja, ooit zat ik op scouting). Iedere dag moesten we een bepaald corvee doen. Dat kon zijn: de vloer aanvegen, de afwas doen, kortom karweitjes die nu eenmaal gedaan moesten worden, maar waar niemand echt zin in had. Waar komt het woord eigenlijk vandaan? Het is een woord dat dateert uit de feodale periode die in Frankrijk officieel werd afgeschaft in 1776, nog voor de Franse Revolutie dus. Het woord is afgeleid van het Latijnse (opera) corrogata wat zoiets betekent als 'gevraagd werk' en het ging om werk dat een vazal onbetaald moest doen voor zijn leenheer. En werk dat je verplicht bent te doen zonder dat je daarvoor betaald wordt, dat kan al gauw een opgave worden, vandaar dus de uitroep quelle corvée ! als je bijvoorbeeld in een weekend grote stapels correctiewerk moet verrichten...

volgende keer:
gaan we een nutteloos werkje doen...

maandag 6 oktober 2025

un grain d'orge

een strontje
('een gerstkorrel')

Een strontje is een pijnlijke, rode zwelling op het ooglid die ontstaat door een ontsteking van een talg- of zweetklier, vaak veroorzaakt door een bacteriële infectie. Kennelijk vonden wij zo'n zwelling op een drolletje lijken. In Frankrijk hebben ze een andere - minder onsmakelijke - associatie. De zwelling doet hen denken aan een gerstkorrel, un grain d'orge.

volgende keer:
hebben we corvee...

zondag 5 oktober 2025

dessins humoristiques : froid de canard

- Het is 'eenden'koud!
o Praat me er niet over... ik heb kippenvel!
berenkoud

Mijn verwarming is nog niet aangesprongen, maar het wordt duidelijk kouder. Als het echt heel koud is, heet dat in het Frans froid de canard ('eendenkoud'). Op deze pagina kun je lezen waarom.

volgende keer:
nemen we een uitdrukking op de korrel...

zaterdag 4 oktober 2025

dessins humoristiques : décision difficile

moeilijke beslissing? Ben je gek, eitje!


'We hebben een moeilijke beslissing genomen, maar ik denk dat we er goed aan hebben gedaan. Het is tegenwoordig zo moeilijk om vier kinderen op te voeden...'

volgende keer:
wordt het koud...

vrijdag 3 oktober 2025

être vacciné avec une aiguille de phono

praatziek zijn / een spraakwaterval
('gevaccineerd zijn met een pickupnaald')

De ouderen onder ons kennen ze nog wel en de waarheid gebiedt het te zeggen, de jongeren ook steeds weer, want de platenspeler beleeft een revival: je zet de naald op de plaat en hij blijft een minuut of twintig draaien en geluid produceren totdat de naald het gaatje bereikt en je handmatig de plaat moet omdraaien.

André van Duin zong het al in zijn persiflage op Ramsey Shaffeys 'We zullen doorgaan'... tot we bij het gaatje zijn. Ook dat wijst het gevoel van onophoudelijkheid. Iemand die dus maar blijft praten zonder dat er een eind aan lijkt te komen, is misschien niet gevaccineerd met een gewone injectienaald maar met de naald van een platenspeler die op zijn minst twintig minuten achter elkaar blijft doordraaien en geluid blijft produceren.

volgende keer:
nemen we een moeilijk besluit...

donderdag 2 oktober 2025

pour ne rien vous cacher

Waarom zou u uw gegevens beschermen
als u niets te verbergen hebt?
om eerlijk te zijn
('om niets voor u te verbergen')

Vandaag onthullen we voor u een aantal uitdrukkingen met het woord cacher ('verbergen') erin. 

Zo kun je bij een overweg het volgende bord tegenkomen: Un train peut en cacher un autre ('een trein kan een andere verbergen') waar wij zouden zeggen: 'Pas op, er kan nog een trein komen.'

Cacher la vue à quelqu'un betekent dat je iemand het uitzicht beneemt. 

Als Diogenes in de ton Frans had gesproken had hij waarschijnlijk gezegd: Vous me cachez le jour (lett. 'u verbergt het daglicht voor mij') toen Alexander de Grote in zijn licht ging staan. 

Wie zich niet in de kaarten wil laten kijken, cache son jeu (lett. 'verbergt zijn spel').

Iemand die ergens niet voor uit wil komen, se cache de quelque chose ('verbergt zich voor iets'), maar iemand die ne se cache pas pour quelque chose steekt niets onder stoelen of banken. Want waarom zou je verstroppertje spelen (jouer à cache-cache) ?

volgende keer:
laten we ons inenten...

dinsdag 30 september 2025

aller à la pêche aux moules

te korte broekspijpen hebben
('mosselen rapen')

In een eerdere bijdrage besprak ik al de uitdrukking avoir le feu au plancher ('lett. de vloer in brand hebben staan') om iemand te beschrijven die te korte broekspijpen heeft. Op het kaartje hiernaast kun je zien dat deze uitdrukking vooral in Noord-Frankrijk, Bretagne, het midden en zuidwesten van Frankrijk gebruikelijk is. In het westen en zuidoosten wordt wel gezegd dat je mosselen gaat rapen (aller à la pêche aux moules). In Oost-Frankrijk, dat wat verder van de kust ligt, zegt men eerder dat je aardbeien gaat plukken (aller aux fraises) en in een klein gedeelte van dit gebied gaat men liever op zoek naar tuinkers (aller au cresson). In Zwitserland en een klein stukje van Noord-Oost-Frankrijk hebben ze water in de kelder staan (avoir de l'eau à la cave) en in Wallonië breidt zich dat uit naar alle kelders (avoir de l'eau dans les caves). In Lotharingen is het Duits nog niet helemaal afgezworen, dus daar hebben ze Hochwasser. Zo zie je maar hoe de geografie een uitdrukking kan bepalen.

volgende keer:
houden we niets verborgen...

ne savoir sur quel pied danser

niet weten waar je je aan moet houden
('niet weten op welke voet te dansen')

De uitdrukking bestaat al sinds de zestiende eeuw. Misschien heeft het iets te maken met de sociale etiquette in de high society, hoewel die pas een eeuw later echt ingewikkeld werd. Maar het beeld is voor iedereen herkenbaar. Als je niet goed weet hoe je je danspasjes moet zetten, kom je heel aarzelend over.

volgende keer:
trekken we een korte broek aan...

maandag 29 september 2025

monter sur ses ergots

op zijn achterste benen gaan staan
('op zijn sporen klimmen')

Het woord ergots betekent 'sporen' maar hier moet ik eerst misschien iets in het Nederlands uitleggen. Het gaat hier niet om sporen aan de schoenen van een ruiter of om afdrukken in het zand die een dier maakt als hij erover loopt. Sporen zijn scherpe, hoornachtige uitstulpingen aan de achterkant van de loopbenen van een haan, die hij gebruikt om te vechten en zich te verdedigen tegen andere hanen, honden of zelfs mensen. En daarmee heb ik dan ook meteen het begrip 'achterbenen' verklaard in onze Nederlandse uitdrukking. 

volgende keer:
hebben we dansles...

zondag 28 september 2025

dessins humoristiques : la langue française

la langue française

- Frans is de tweede meest bestudeerde taal in de wereld

- Yes!

volgende keer:
zijn we haantje-de-voorste...

zaterdag 27 september 2025

dessins humoristiques : Donald Trempe

En dat vindt u grappig?
Donald Trempe

Eigenlijk wil ik het zo min mogelijk over deze persoon hebben en probeer ik maar om hem te lachen, maar dat wordt steeds moeilijker. Datzelfde probleem ervaren ze kennelijk in Frankrijk. Zijn naam wordt in het Frans ongeveer uitgeproken als trempe. Tremper betekent 'liggen te weken', 'in het water staan' maar ook 'in negatieve zin betrokken zijn bij iets'. 

volgende keer:
hebben we het over de Franse taal...

vrijdag 26 september 2025

camper sur ses positions

geen concessies doen / niet in beweging komen
('op zijn posities kamperen')

Deze uitdrukking heeft niets met het moderne kamperen te maken maar dateert uit de negentiende eeuw en komt uit de militaire wereld en verwijst naar de plek waar een leger zijn kamp heeft opgeslagen om vervolgens op zijn positie te blijven. Figuurlijk duidt het op mensen die op hun standpunt blijven staan en niet in beweging komen om hun mening bij te stellen.

volgende keer:
kan de Amerikaanse president zijn borst nat maken...

donderdag 25 september 2025

la vérité sort de la bouche des enfants

 de waarheid komt uit de kindermond

Ze leren het snel af, maar op jonge leeftijd durven ze vaak te zeggen wat hun op het hart ligt, ook al is dat pijnlijk voor een ander. Denk bijvoorbeeld aan een cadeautje waar ze niet blij mee blijken te zijn. Soms vinden we het charmant en eerlijk, maar soms verbijten we ook ons ongemak. En zo leren we al snel een leugentje om bestwil te hanteren en sommigen van ons wat of aanzienlijk meer...

volgende keer:
gaan we kamperen...

woensdag 24 september 2025

grève sur le tas

bezetting(sactie) / sitdownstaking
('staking op de stapel')

Staken kunnen ze goed in Frankrijk. En als de vuilnismannen gaan staken, krijg je al snel stapels afval in de straten. Maar dat is niet de verklaring van de uitdrukking.

De stapel waarop de uitdrukking gebaseerd is, is de stapel bouwmaterialen die op de werkplek klaarligt om een huis te bouwen. En daarmee is het in feite een metonymia voor de hele werkplek. Een grève sur le tas is dus een stakingsactie op de werkplek zelf (niet bijvoorbeeld d.m.v. een demonstratie op straat). We vinden het ook terug in apprentissage sur le tas voor 'praktijkopleiding, opleiding in de praktijk'. En zo kan een misdadiger ook arrêté sur le tas worden, op heterdaad betrapt terwijl hij ter plekke de misdaad begaat.

volgende keer:
luisteren we naar kinderen...

dinsdag 23 september 2025

coup de l'étrier


afzakkertje / glaasje op de valreep

('slag van de stijgbeugel')

Und ein letztes Glas im Stehen...
Nog even een glaasje voordat we weggaan, dat is le coup de l'étrier. Een glaasje om je moed in te drinken om weer in de stijgbeugels te gaan en het etablissement te paard te gaan verlaten.

volgende keer:
gooien we alles op een hoop...

maandag 22 september 2025

impossible n'est pas français

niets is onmogelijk
('onmogelijk is niet Frans')

Op de een of andere manier denkt iedere natie dat het in de eigen gelederen altijd beter gaat dan waar dan ook. Als er dan ineens een meute ongeleide projectielen fascistische taal schreeuwt in de Haagse straten en alles om zich heen kapotslaat, dan zijn dat natuurlijk on-Nederlandse toestanden, want ondanks alle tegenbewijzen is er geen land toleranter, democratischer en vrouw- en lgbt-vriendelijker dan het onze. 
Zo is Frankrijk natuurlijk ook het land van de onbegrensde mogelijkheden en is daarmee impossible geen Frans woord. In Frankrijk kun je namelijk wel met alle gemak een stabiele regering vormen waarbij iedereen zich vertegenwoordigd voelt en daarom is het er ook altijd rustig op straat en kan iedereen in kalmte zijn of haar werk uitvoeren. Wat mooi is dat toch, dat nationale gevoel. Stel je toch eens voor dat je die soevereiniteit op zou geven en je zou verenigen in één Europa dat zou proberen onze democratische rechtsstaat te verdedigen tegen alle tendenzen die die momenteel bedreigen. Onmogelijk! Verbieden moeten we ze, die terroristische antifascisten!

volgende keer:
gaan we weer eens in de stijgbeugels...


zondag 21 september 2025

dessins humoristiques : herbe ou synthétique

kunstgras

- Geeft u de voorkeur aan gras of aan kunstgras ?

- Dat weet ik niet, ik heb nog nooit kunstgras gerookt.


Dat klinkt heel onlogisch, tot je herbe leest als 'wiet' (net als in het Engels) en synthétique als 'synthetisch'...

volgende keer:
bespreken we een niet-Frans woord...

zaterdag 20 september 2025

dessins humoristiques : gratin végan

veganistisch op zijn Frans

Nog niet zo lang geleden dachten velen in Frankrijk dat een vegetariër wel kip kon eten. Hoe staat het dan met veganistisch eten?

'Bravo, chef! Deze veganistische groentengratin was ontzettend geslaagd. Wat is uw geheim?'

'Dank voor uw compliment! Wel, mijn beste vriend, ik zal het u vertellen. Ik fruit alles in eendenvet.'

Bon appétit !

volgende keer:
spelen we op kunstgras...


vrijdag 19 september 2025

être ferme sur ses étriers

stevig in zijn schoenen staan
('stevig in zijn stijgbeugels zijn')

Wie stevig in zijn of haar stijgbeugels staat, valt niet gemakkelijk van zijn of haar paard, laat zich door niets verstoren. Je moet er natuurlijk niet in blijven hangen als je eraf wilt...

volgende keer:
eten we veganistisch...

donderdag 18 september 2025

faire ballon

niets eten
('bal(lon) maken')

In het argot van het einde van de negentiende eeuw stond ballon voor opgeblazen leegte, zeg maar 'gebakken lucht'. Er konden leugens of bluf mee bedoeld worden en als je de bal of ballon vergelijkt met een lege maag, dan kun je je voorstellen dat die buik misschien wel vol voelt maar absoluut niet verzadigt. Misschien tijd voor wat Haagse bluf?

volgende keer:
hangen we in de stijgbeugels...


woensdag 17 september 2025

mettre sur la paille

ruïneren
('op het stro zetten')

Bij stro denk je misschien aan een hooischuur bij een boerderij. Als iemand (of de situatie waarin je zit) je alle bezittingen inclusief je huis afneemt, zit er niet veel anders op dan op straat te gaan slapen. In vroeger tijden kon je je het misschien nog net iets aangenamer maken door in het stro te gaan liggen, maar zelfs dat is nu nog nauwelijks voorhanden...

volgende keer:
laten we een ballonnetje op...

dinsdag 16 september 2025

manoeuvre-balai

putjesschepper
('straatveger')

Ik herinner me nog van de lagere school dat er tegen leerlingen die niet zo erg hun best deden werd gezegd dat ze later waarschijnlijk putjesschepper zouden worden. Het was ook wel een stoer antwoord als iemand je vroeg wat je later wilde worden. Ik wist niet eens wat het was, maar het moest iets zijn wat weinig benijdenswaardig was. Het is in ieder geval vuil werk dat je op straat uitvoert zonder dat daar een bijzondere opleiding voor nodig is. De Franse variant van de putjesschepper is de straatveger, die je overigens nog regelmatig op bijvoorbeeld de Franse straten aantreft terwijl de individuele putjesschepper uit ons straatbeeld verdwenen is.

volgende keer:
gaan we op het stro liggen...

maandag 15 september 2025

avoir les glandes

zich kapot ergeren
('(opgezette) klieren hebben')

Op sommige verklarende websites lees ik dat met de glandes de testikelen worden bedoeld die naar boven schuiven in de balzak als het bijvoorbeeld koud is (misschien ingegeven door de betekenis van het woord gland, 'eikel' ook al zit dat aan het andere uiteinde van het mannelijke orgaan), maar waarschijnlijker is dat het naar de amandelen of keelklieren verwijst. In letterlijke zin betekent avoir les glandes 'opgezette klieren hebben' en het is volkomen begrijpelijk dat je dan flink geërgred bent. Je ontstoken klieren zijn het in ieder geval.

volgende keer:
hanteren we de bezem...

zondag 14 september 2025

dessins humoristiques : football féminin

vrouwenvoetbal

Het zal wel weer een (hetero)man zijn die dit plaatje bedacht heeft...


- Stop naar meisjes te fluiten! Ouwe viezerik!


volgende keer:
gaan we klieren...


zaterdag 13 september 2025

écran total

totale bescherming

Iedereen weet dat je - zeker bij de huidige klimaatomstandigheden - je volledig in moet smeren aan het strand met een full screen zonnebrandcrème. Full screen is écran total (lett. 'totaal scherm') in het Frans. Nou, deze familie heeft zich in ieder geval totaal beschermd...

volgende keer:
kijken we naar vrouwenvoetbal...

vrijdag 12 september 2025

faire bande à part

zich afzonderen (van het gezelschap)
('groep apart maken')

Als je even niet mee wilt doen met de rest kun je faire bande à part. Daarvoor hoef je niet met een groep te zijn, je kunt ook in je eentje een 'groep op afstand' zijn. Wel is het natuurlijk de vraag in hoeverre dit je eigen keus is.
Het woord bande is hetzelfde woord als ons 'bende'. Voor een band ('popgroep') wordt echter het woord groupe gebruikt in het Frans.

volgende keer:
smeren we ons in voor de nazomer...