le pavé de l'ours

een goed bedoelde actie (die verkeerd uitwerkt)
('de steen van de beer')

En weer hebben we hier een uitdrukking te pakken die te herleiden is tot een fabel van La Fontaine, de twintigste in dit blog. Dit keer gaat het om de fabel L'ours et l'amateur des jardins ('de beer en de tuinliefhebber'), waarin een beer en een tuinliefhebber vriendschap sluiten. Als deze laatste ligt te slapen en er een vlieg op zijn hoofd landt, wil de beer de vlieg doden met een steen. Maar omdat hij zich niet bewust is van zijn kracht, doodt hij daarmee ook zijn vriend. La Fontaine verzucht in de fabel zelfs dat je maar beter een kundige vijand kunt hebben dan een onwetende vriend...

volgende keer:
hebben we een hele oude bijdrage...

faire la gueule

mokken
('de bek maken')

Een gueule is een 'bek' of een 'muil' en toen ik deze uitdrukking voor het eerst tegenkwam las ik het als 'een grote bek opzetten', maar dat is het dus niet, misschien wel juist niet. Het gaat juist om het gezicht dat je kunt opzetten als je niet luid protesteert tegen wat je aangedaan wordt maar je mokkend in een hoekje gaat zitten om je onbehagen te tonen.

volgende keer:
gooien we een steen in het water...

courir le monde

de wereld afreizen
('de wereld rennen')

Met 107 bezochte landen kun je de uitdrukking wel op mij van toepassing verklaren, denk ik, en als het aan mij ligt ben ik nog niet klaar. De uitdrukking bestaat sinds de achttiende-negentiende eeuw, zo ook de reiswoede waarnaar ze verwijst. Ter informatie: op mijn reisprogramma voor het komende jaar staan momenteel nog Madeira, Zweden en Zuid-Korea. Als het allemaal doorgaat wordt die laatste  bestemming inderdaad nummer 108...

volgende keer:
zetten we een grote bek op...

dessins humoristiques : je t'offre un ver ?

Haantjes(flirt)gedrag

Hee, chickie!

Mag ik je een glaasje aanbieden?

(un ver klinkt exact als un verre ('een glaasje') maar betekent 'een wormpje')

volgende keer:
rennen we de wereldbol over...

l'avocat du diable

advocaat van de duivel

Voor zowel 'advocaat' als 'avocado' wordt in het Frans hetzelfde woord gebruikt. Du diable (lett. 'van de duivel, duivels') en d'enfer (lett. 'hels') zijn eigenlijk heel negatieve termen, maar kunnen juist ook gebruikt worden om iets heel bijzonders, moois of lekkers aan te duiden. Denk ook aan onze termen 'vet', 'ziek' en 'wreed' die in de omgangstaal juist kunnen worden gebruikt om iets heel positiefs aan te duiden. Voeg daar nog de uitdrukking 'advocaat van de duivel'  aan toe en de spraakverwarring en het woordspel zijn compleet...

volgende keer:
flirten we met kippen...

avoir la fringale

geeuwhonger hebben / plotseling erge honger hebben

Hoe vreemd het ook klinkt, het woord fringale schijnt een verbastering te zijn van faim-valle, een paardenziekte die de dieren een schijnhonger gaf. Om ze in beweging te krijgen moest je iets te eten geven. Tot in de negentiende eeuw werd de term faim-calle gebruikt voor plotseling opkomende hongergevoelens en dat is dan weer verder verbasterd tot fringale.

volgende keer:
zijn we advokaat van de duivel...

traîner une casserole

een lijk in de kast hebben
('een pan voortslepen')

Bij het voortslepen van pannen en ander keukengerei denken we misschien aan de gewoonte om allerlei keukengerei aan de auto te bevestigen waarmee een nieuw bruidspaar het huwelijksfeest verlaat, maar dat is niet waar het om gaat in deze uitdrukking.
En toch gaat het om een vergelijkbaar gebruik, maar dan onder kwajongens die het leuk vinden om een reeks lawaaimakende keukenspullen met een touw aan de poot van een hond te verbinden, die vervolgens, gek van het geluid dat de spullen veroorzaken, gaat rennen en bokkensprongen gaat maken, wat het irritante geluid alleen maar verergert. Naar analogie hiermee kan een hinderlijke kwestie uit iemands verleden iemand nagedragen worden anderen die deze misstap nooit vergeten hebben. Zelfs wanneer de zaak vergeten lijkt, is het de persoon in kwestie een blok aan het been, want er kan altijd toch weer iemand zijn die zich het voorval herinnert, al is het maar het eigen geweten.

volgende keer:
hebben we honger...

punaise de sacristie

kwezel / heilig boontje
('sacristieluis')

Nee, het gaat hier niet om een punaise waarmee je heilige plaatjes ophangt op het prikbord van de sacristie (de plek waar in de katholieke kerk de kelk en de communieschaal worden bewaard en waar de priester zich omkleedt). Een punaise is een luis, zo'n hinderlijk beestje dat zich aan een plant of aan je hoofdhuid vasthecht en zorgt voor een hoop irritatie. Op dezelfde manier zouden mensen met kwade intenties zich heel devoot voor kunnen doen, als heilige boontjes. Een andere Franse benaming voor dit soort personen is grenouille de bénitier, letterlijk vertaald 'wijwaterkikker'. 

volgende keer:
gaan we met pannen slepen...

boulevard des allongés

kerkhof
('boulevard van de liggenden')

Voor onaangename dingen verzinnen we vaak eufemismen, verzachtende termen. Een van de Franse eufemismen voor 'kerkhof' is boulevard des allongés. Een boulevard (overigens een woord dat het Frans uit het Middelnederlands heeft overgenomen van bolwarc ('bolwerk'), net als bijvoorbeeld fauteuil (faldistoel, 'vouwstoel') en mannequin (manneken, 'paspop') roept associaties op met een levendig stadsleven of met gezellig flaneren, wat je uiteraard niet liggend kunt doen. Maar allongés ('in liggende positie') kan weer associaties oproepen met 'lekker rusten en niks doen'. Dat het hier om eeuwige rust gaat in een alles behalve levendige omgeving, dat nemen we dan maar even voor lief...

volgende keer:
geloven we in kikkers en punaises...

les rats quittent le navire

 

de ratten verlaten het schip

Europese talen delen nogal eens dezelfde uitdrukkingen. Dat blijkt ook weer bij deze: als de situatie echt moeilijk wordt, blijven alleen de meest loyale personen over. De rest kiest eieren voor zijn geld, ofwel de ratten verlaten het schip, waarmee het in de penibele situatie dus ieder voor zich wordt.
De uitdrukking komt overigens uit de Middeleeuwen en verwijst naar een situatie waarin dieren, in dit geval ratten, komende weersverwachtingen beter aanvoelen dan mensen. Zo bleken ratten als er een storm op til was massaal een schip dat nog moest gaan uitvaren verlieten.

volgende keer:
maken we een wandeling over de boulevard...

gueule de bois

houten bek

'Ik geloof dat ik eindelijk de beruchte houten bek heb gevonden waar iedereen het over heeft!'

Een gueule de bois is de Franse benaming voor een 'kater' nadat je te veel hebt gedronken. De uitdrukking 'houten bek' bestaat in het Nederlands ook wel, al hoor je hem niet zo vaak. Het duidt vooral op de droge mond die je kunt voelen als je te veel alcohol hebt gedronken.

volgende keer:
zijn we er als de ratten bij (of juist niet)...

se moquer d'un milliardaire

 miljardairs uitlachen

'Mijn vader zei altijd: 'als je iemand uitlacht, word je zelf zoals hij'. Sinds gisteren lach ik miljardairs uit!'

volgende keer:
heb ik een kater...