être au bout du rouleau

Aan het eind van zijn Latijn zijn
('aan het eind van de rol zijn')

Dit is een hele oude uitdrukking, misschien wel zo oud als het Latijn... De rol waarvan sprake is, is namelijk een boekrol, die definitief verdween aan het eind van de zeventiende eeuw. In de middeleeuwen werd de toneeltekst voor een acteur geschreven op zo'n boekrol. Vandaar dus ook dat een acteur een rol speelt... Ook de uitdrukking à tour de rôle ('om de beurt') schijnt terug te gaan op de boekrol.

Het middelfranse woord voor rouleau was rollet ('kleine rol, rolletje') Een acteur met een klein rolletje was snel aan het eind van zijn rol en had dan niets meer te zeggen. Aan het eind van de zeventiende eeuw betekende être au bout du rouleau 'niet meer weten wat je moest zeggen of doen' of 'niet weten wat te antwoorden' of zelfs 'niets meer hebben om van te leven'. Onder invloed van de uitdrukking être à bout de ressources ('geen middelen van bestaan meer hebben') ging deze laatste betekenis overheersen. Aan het eind van de negentiende eeuw werd de uitdrukking weer nieuw leven ingeblazen door de cilinders (rollen) van de fonografen (de oude platenspelers) die steeds sterker vervormde geluiden gingen produceren naarmate het einde naderde tot je de indruk kreeg dat het apparaat niet meer kon, aan het einde van de rol, van zijn Latijn was...

volgende keer

Is het in het Frans ook gevaarlijk om slapende honden wakker te maken?