('er je hoofd voor op het hakblok leggen')
Gisteren bespraken we nog de uitdrukking avoir la tête sur les épaules ('het hoofd op de schouders hebben': 'met beide benen op de grond staan') en opperde ik de stelling dat de Franse geschiedenis hier misschien iets mee te maken had. Bij onthoofdingen denken we nu automatisch aan IS/Daesh, maar ruim tweehonderd jaar geleden werd deze praktijk hier dichter bij huis zeer enthousiast gebezigd. Sinds de invoering van de guillotine werden er in Frankrijk maar liefst 40.000 mensen onthoofd, met als dieptepunt de 'septembermoorden': tussen 2 en 6 september 1792 werden in vier dagen maar liefst 1.100 hoofden van de romp gescheiden. Op het plaatje zien we Lodewijk XVI tegen zijn echtgenote zeggen: 'Ik zeg het u, Marie-Antoinette, tijdens mijn regeerperiode zal er nooit een revolu...' Verder zal hij niet komen.
Terug naar de uitdrukking. Het heeft er alle schijn van dat de uitdrukking een (misschien inderdaad door de Franse Revolutie geïnspireerde) variant is van de alom in Europa gebruikelijke uitdrukking en mettre sa main au feu ('er je hand voor in het vuur steken'), die al dateert uit de Middeleeuwen. In die tijd bestonden namelijk de godsgerichten (les jugements de Dieu), zogenaamd onfeilbare middelen om te bepalen of iemand de waarheid sprak: zo kon je een vermeend misdadiger onderdompelen in kokend water. Overleefde hij het, dan had God zich over hem ontfermd en was hij dus kennelijk onschuldig. Een ander middel was de 'vuurproef', waarbij de beschuldigde een in het vuur roodgloeiend gemaakte staaf ijzer in zijn hand moest houden. Als de hand in minder dan drie dagen genas, werd je onschuldig bevonden. Tegenwoordig kunnen we gemakkelijk zeggen dat we ergens onze hand voor in het vuur willen steken, omdat we weten dat ons deze beproeving zeker bespaard zal blijven...
volgende keer
Hoe zeg je in het Frans dat iets geen kattenpis is?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten