Tja, hier wreekt zich een kwalijke eigenschap van het hedendaagse Nederlands. Onze Vlaamse zuiderburen verwijten ons soms terecht een zekere taalarmoede: we vinden alles maar 'leuk'. Iedere nuance gaat verloren. Zoniet in het Frans. Om te weten hoe je ons 'leuk' vertaalt, moet je wel degelijk de nuance opzoeken.
In de meeste leergangen Frans op middelbare scholen is joli het eerste woord dat wordt aangeboden met de betekenis 'leuk' en ja hoor, zonder gêne wordt dit woord vervolgens in teksten van leerlingen gebruikt in verkeerde contexten: *Je trouve français joli ('ik vind Frans leuk', een onmogelijke combinatie; goed zou zijn: J'aime le français) of *c'était très joli hier ('het was heel leuk gisteren'; beter zou bijvoorbeeld zijn: on s'est amusés hier).
Je moet allereerst goed begrijpen dat joli eigenlijk vooral gebruikt wordt voor iets of iemand die leuk om te zien is. Het kan daarmee dus een synoniem zijn van beau, zoals op de foto hierboven: ton dessin est joli ('je tekening is leuk/mooi'). Ook personen kunnen joli zijn: Quel joli petit garçon! ('wat een leuk jongetje', maar je bedoelt dan dus vooral: wat een mooi/knap jongetje'. Je zult het niet zeggen van een gedrocht van een jongen die toch vertedert doordat hij zulke leuke dingen doet of zegt...)
In veel gevallen gebruik je helemaal geen bijvoeglijk naamwoord voor het begrip 'leuk', maar een werkwoord als aimer, adorer of plaire:
J'aime le français. ('Ik vind Frans leuk.')
Cela te plaît? ('Vind je dat leuk?', lett. 'Bevalt je dat?')
Als je een voorstel doet, kun je zelfs het werkwoord dire ('zeggen') gebruiken.
Cela te dit d'aller au ciné demain? ('Lijkt het je leuk om morgen naar de bioscoop te gaan?')
Maar terug naar het bijvoeglijk naamwoord 'leuk'.
Als je de nadruk wilt leggen op het grappige aspect van 'leuk', dan kun je beter woorden gebruiken die ook 'grappig' betekenen:
Ce chanteur marrant chante des chansons drôles. ('Deze leuke zanger zingt leuke liedjes.')
Wat in het Frans natuurlijk altijd heel belangrijk is, is het taalregister: hoe formeel of informeel ben je? Dat kennen we in het Nederlands overigens ook: 'aangenaam' heeft een heel andere gevoelswaarde dan 'gaaf', 'tof', 'lauw' of 'cool'. Die laatste categorie is nogal modegevoelig en dus aan verandering onderhevig. Niemand die nu iets nog 'mieters' of 'dolletjes' noemt. In het informele Frans kun je nu termen gebruiken als cool, chouette, génial, chic. In formeler Frans kun je woorden gebruiken als agréable ('aangenaam') en amusant: Ç'a été? - Très amusant. ('Hoe was het? - Ja, heel leuk.')
Is er dan echt niet één woord dat je in de meeste betekenissen kunt inzetten om ons 'leuk' weer te geven zonder een grote flater te slaan? Leerlingen die zo'n lap informatie te verwerken krijgen als in dit artikeltje, hebben nogal eens de neiging om gewoon maar 'voor het eerste woord te gaan' en dat is dan toch meestal weer 'joli' en daarmee slaan ze in meer dan de helft van de gevallen toch weer de plank mis (dat is misschien meteen een leuke uitdrukking voor morgen!). Laat ik een voorstel doen voor zo'n algemeen woord dat minder fouten oplevert dan het klassieke joli: sympa. Deze verkorte vorm van sympathique kan in het Frans in verbazend veel contexten worden gebruikt, in tegenstelling tot ons 'sympathiek' dat juist een vrij beperkt betekenisspectrum heeft:
Ils habitent une maison sympa avec des couleurs sympa. ('Zij wonen in een leuk huis met leuke kleuren.') C'est un garçon sympa et il y a toujours une ambiance sympa chez lui. ('Hij is een leuke jongen en er is altijd een leuke sfeer bij hem thuis').
Maar ja, het blijft een kwestie van de nuances zoeken...
volgende keer
Kun je in het Frans ook de plank volledig misslaan?
Geen opmerkingen:
Een reactie posten