faire un carton

een klapper maken, een hit scoren, een doorslaand succes zijn, in de roos schieten
(lett. 'een doos maken')

Gaat het? - Er zijn hoogte- en dieptepunten! (ups en downs)

Dat klinkt wel heel erg vreemd: 'een doos maken' als je wilt aangeven dat iemand een groot succes behaalt. Maar dat komt omdat de betekenis van le carton in de laatste eeuw is verschoven van 'het karton' (dat het overigens nog steeds betekent) naar 'de kartonnen doos'. Aanvankelijk werd in de uitdrukking van vandaag echter verwezen naar de kartonnen schietschijven die als doelwit dienden voor schietoefeningen op de kermis.   Wie in de roos schoot, kreeg daarvoor een mooie prijs. De uitdrukking faire un carton of nog korter cartonner betekende dus 'op iemand schieten'. Tegenwoordig is vooral se faire cartonner bekend, in de betekenis 'in de pan gehakt worden'. De huidige betekenis van 'een groot succes behalen' kreeg de uitdrukking pas in de jaren '80 van de vorige eeuw. Op een doel schieten heeft natuurlijk alleen echt zin, als je ook helemaal in de roos schiet en daarmee dus een groot succes behaalt. 

Overigens heeft het werkwoord cartonner ook nog een paar andere betekenissen: net als taper le carton kan het 'een kaartje leggen' betekenen, en tenslotte kan er ook nog 'scheten laten' mee worden bedoeld...

volgende keer

Nu we toch scatologisch zijn geëindigd: hoe zeg je in het Frans dat je het in je broek doet? En doe je dat dan ook van het lachen?