(op het plaatje: 'je moet wel je plaats kennen, kleintje!', lett. 'je moet op je plaats weten te blijven, kleintje')
Weer zo'n woord dat zich op heel verschillende manieren laat vertalen en waarbij we vaak de verkeerde keuze maken. Net zoals mijn leerlingen bij 'leuk' heel vaak ten onrechte voor joli kiezen, kiezen zij in het geval van 'plaats' vaak ten onrechte voor place, waarschijnlijk onder invloed van het Engels en omdat het woord zo veel lijkt op ons Nederlandse woord.
Het woord place wordt op de eerste plaats in een aantal andere betekenissen gebruikt, nl. 'plein' (Place de la Concorde, 'Eendrachtsplein') en 'baan, betrekking' (on m'a offert une place dans cette entreprise, 'er is mij een betrekking aangeboden in die onderneming'). In de betekenis 'plaats' kun je het woord place gebruiken als het een van de volgende situaties aanduidt:
- een plaats in een vervoermiddel (une place assise ou une place debout: 'een zit- of een staanplaats'; j'ai cédé ma place à une vieille dame: 'ik heb mijn plaats afgestaan aan een oude dame')
- een standpunt (à ta place je ne le ferais pas: 'in jouw plaats/als ik jou was zou ik dat niet doen')
- ruimte (est-ce qu'il y a encore de la place ici? : 'is hier nog plaats?' en 'deze tafel neemt veel plaats in: cette table prend beaucoup de place)
- positie in een ranglijst (il occupe la première place: 'hij staat op de eerste plaats'). In deze betekenis zijn ook de woorden classement en position mogelijk: quel est son classement? ('op welke plaats staat hij?')/ quelle est sa position dans le classement général? ('wat is zijn plaats in het algemeen klassement?')
- de juiste plaats (je me sens à ma place ici: 'ik voel me hier op mijn plaats')
Als je met 'plaats' vooral een 'plek' bedoelt, kun je beter het woord endroit (of het formelere lieu) gebruiken: je cherche un endroit pour un pique-nique ('ik zoek een plek voor een picknick'), maar als je het hebt over een plek voor je tent of je caravan, gebruik je het woord emplacement (je voudrais avoir un emplacement à l'ombre: 'ik had graag een plek in de schaduw')
Als je met een 'plaats' een stad of een dorp bedoelt, kun je niet het woord place gebruiken, maar ville ('stad, groot dorp') of village ('dorpje') of zelfs station. Dit laatste woord is gereserveerd voor vakantieoorden en wordt gecombineerd met een bijbehorend bijvoeglijk naamwoord: une station balnéaire is een 'badplaats' , een station thermale een 'kuuroord' en een station hivernale of station de sports d'hiver een 'wintersportplaats'.
En dan hebben we nog het algemene, wat formelere lieu (soms ook in het meervoud gebruikt: les lieux). Zo vertaal je bijvoorbeeld 'ter plaatse' met sur les lieux. De 'plaats van de misdaad' is le lieu du crime en de 'plaats van handeling' le lieu de l'action. In de grammatica is een 'bepaling van plaats' un complément (circonstanciel) de lieu. Je gebruikt het woord ook in de veelvoorkomende uitdrukking 'in plaats van': Fais quelque chose au lieu de pleurnicher tout le temps ('Doe nou eens iets in plaats van de hele tijd te zitten janken').
Of ik enige duidelijkheid of juist verwarring heb geschapen, weet ik niet, maar je ziet maar weer eens dat vertalen nooit een één-op-één-kwestie is. De context blijft doorslaggevend.
volgende keer
bespreken we de typisch Franse uitdrukking quitte à
Geen opmerkingen:
Een reactie posten